ماهی تیلا پیا؛ مفید یا مضر؟!

ماهی تیلاپیا به دلیل دارا بودن خواص زیر، آماده سازی سریع و قیمت پایین می‌تواند جایگزین ماهی‌های با قیمت بالاتر و همچنین گوشت قرمز برای تمام اقشار جامعه باشد؛ زیرا مقادیر ریزمغذی‌های موجود در ماهی تیلاپیا با سایر ماهی‌ها و گوشت قرمز و مرغ تفاوت چشمگیری ندارد.
در ضمن پروتئین ماهی‌ها به علت کروی بودن جذب سریع‌تری دارند. این ماهی که به سرعت رشد می‌کند، به عنوان "مرغ آبزی" نام گذاری شده است.
طبق تحقیقات انجمن قلب آمریکا کودکان، زنان باردار و مادرانی که تصمیم به بارداری دارند می‌توانند با خیال راحت از این ماهی استفاده کنند.
برخلاف تصور عموم مردم ماهی تیلاپیا مقدار جیوه کمتری نسبت به ماهی‌های شکارچی دارد بنابراین مصرف 2 بار در هفته از این ماهی نه تنها مشکلی ایجاد نمی‌کند بلکه می‌تواند بسیار مفید باشد.
تیلاپیا مثل بسیاری دیگر از ماهی‌ها تیغ‌های آزاردهنده ندارد و گوشت آن به راحتی فیله و پخته می‌شود.
تولید و پرورش این ماهی در کشور چین، هلند و دیگر کشورهای تولیدکننده با استانداردهای بهداشتی صورت می‌گیرد و پرورش دهندگان این ماهی برای صادرات آن به دیگر کشورها ملزم به رعایت استانداردهای سازمان غذا و داروی کشورهای اروپایی و ایالات متحده هستند، همچنین شرایط پرورش ماهی تیلاپیا مانند سایر ماهی‌های پرورشی از جمله قزل‌آلای پرورشی است و هیچ‌گونه آلودگی محیطی ندارد.
برخلاف تصور برخی، تیلاپیای پرورشی معمولاً توسط ذرت یا دانه‌های سویا تغذیه می‌شود و نسبت به اکسیژن محیط حساس است بنابراین نمی‌تواند در لجن پرورش یابد.
تیلاپیا حاوی مقادیر بالایی از پروتئین، برخی ویتامین‌ها، فسفر و دیگر مواد معدنی از جمله B1, B2, B3, B6, B9, B12 ,K ,D ,E, کلسیم، زینک، آهن، منیزیوم و پتاسیم است.
تمامی مقادیر ذکر شده در خصوص ریزمغذی‌ها و درشت مغذی‌های موجود در ماهی تیلاپیا از جداول USDA آمریکا می‌باشد.
پروتئین: پروتئین عنصر اصلی ساختمان سلول‌ها در بدن است. تمام آنزیم‌ها و هورمون‌ها دارای اجزای پروتئینی هستند، پروتئین‌ها ضمناً نقش انتقال ترکیبات مختلفی را در خون بر عهده دارند.
از دست دادن بیش از 30 درصد پروتئین‌های بدن منجر به کاهش قدرت عضلات تنفسی، افت سیستم ایمنی، اختلال در عملکرد ارگان‌ها و درنهایت مرگ می‌گردد.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 20 گرم پروتئین وجود دارد.
امگا 3: ماهی یکی از منابع عمده اسیدهای چرب امگا 3 است. دو اسید چرب امگا 3 که در ماهی یافت می‌شوند، EPA (ایکوزا پنتانوئیک اسید) و DHA (دوکوزا هگزانوئیک اسید) هستند.
بدن انسان اسیدهای چرب امگا 3 را تولید نمی‌کند، بنابراین باید از طریق غذا تأمین گردد. امگا 3 از ابتلا به افسردگی، بیش فعالی، آلزایمر، دمانس، دیابت و آرتریت جلوگیری می‌کند.
البته مقدار امگا سه در ماهی‌های مختلف تفاوت دارد و مقدار آن در تیلاپیا در مقایسه با چند ماهی، کمتر است ولی مسلماً در مقایسه با گوشت‌های غیر دریایی، امگا سه مناسبی دارد.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 0.24 گرم امگا 3 وجود دارد.
تیامین یا ویتامین B1: تیامین برای سنتز نوروترانسمیترهایی نظیر استیل کولین و گابا ضروری است.
کمبود تیامین در مغز منجر به افزایش استرس اکسیداتیو و تجمع اسیدلاکتیک و آسیب به نورون‌های تالاموس می‌شود و عملکرد مغز را دچار اختلال می‌کند. در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 0.04 میلی‌گرم تیامین وجود دارد.
ریبوفلاوین یا ویتامین B2: ریبوفلاوین به بهبود کاتاراکت کمک می‌نماید و در نمو استخوانی نقش دارد. و کمبود آن باعث کم‌خونی نورموکروم و نورموسیتیک می‌شود.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 0.06 میلی‌گرم ریبوفلاوین وجود دارد.
نیاسین یا ویتامین B3: کمبود نیاسین موجب ضعف عضلانی، بی اشتهایی، سوء هاضمه، بثورات جلدی و بیماری پلاگر می‌شود.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 4 میلی‌گرم نیاسین وجود دارد.


پیریدوکسین یا ویتامین B6: پیریدوکسین کوآنزیم بیش از صد آنزیم می‌باشد. برای بیوسنتز نوروترنسمیترهای سروتونین، اپی نفرین، نوراپی نفرین و گابا مورد نیاز است.
همچنین برای تبدیل تریپتوفان به نیاسین، گلیکوژن به گلوکز، ساخت اسفنگولیپید های غشاء میلینی سلول‌های عصبی و تنظیم گیرنده‌های هورمون‌های استروئیدی لازم است.
کمبود این ویتامین با بیماری‌های سلیاک، کرون، کولیت، آرتریت و آلزایمر ارتباط دارد.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 0.16 میلی‌گرم پیریدوکسین وجود دارد.
اسیدفولیک (فولات) یا ویتامین B9: کمبود فولات منجر به اختلال در بیوسنتز DNA، RNA و در نتیجه کاهش تقسیم سلولی می‌شود. همچنین تظاهر خونی این کمبود به صورت آنمی مگالوبلاستیک و افزایش هموسیستئین (دخیل در بیماری‌های قلبی و عروقی) و نقص لوله عصبی در نوزادان مشاهده می‌شود.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 24 میکروگرم فولات وجود دارد.
کوبالامین یا ویتامین B12: کمبود کوبالامین باعث بروز اختلالات عصبی از جمله بی‌حسی، گزگز، سوزش پاها، اختلالات فکری، افسردگی و آنمی پرنشیوز می‌شود.
میزان B12 در ماهی تیلاپیا از ماهی سفید و مرغ بیشتر است.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 1.5 میکروگرم کوبالامین وجود دارد.
آهن (Fe): کمبود آهن موجب کم خونی هیپوکرومیک میکروسیتیک می‌شود. کودکان دارای کمبود آهن در معرض خطر بیشتری برای مسمومیت با سرب قرار دارند.
کاهش سطوح آهن در نوزادان و کودکان موجب آسیب رشدی و ذهنی آنان می‌شود. دختران نوجوان، زنان باردار و سالمندان گروه‌هایی هستند که بیشترین خطر ابتلا به کم خونی فقر آهن را دارند.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 0.56 میلی‌گرم آهن وجود دارد.
روی یا زینک (Zn): دارای نقش‌های ساختاری و تنظیمی است. روی همچنین در تثبیت ساختمان پروتئین و اسید نوکلئیک و نیز عملکرد ایمنی و بیان اطلاعات ژنتیکی دخیل است. کمبود روی موجب کوتاهی قد در کودکان می‌شود.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 0.3 میلی‌گرم روی وجود دارد.
پتاسیم: کمبود پتاسیم منجر به خستگی، ضعف عضلات، یبوست و آریتمی قلبی می‌شود. پتاسیم به افزایش جریان اکسیژن رسانی به مغز کمک می‌کند و برای تعادل مایعات در بدن بسیار مفید است.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 302 میلی‌گرم پتاسیم وجود دارد.
فسفر: کمبود فسفر در سالمندان شایع‌تر است، کمبود فسفر منجر به کاهش سنتز آدنوزین تری فسفات و سایر مولکول‌های آلی فسفات می‌شود. فسفر برای استحکام استخوان، ناخن و رشد بدن ضروری است.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 170 میلی‌گرم فسفر وجود دارد.
کلسیم (Ca): کلسیم برای انتقال عصبی و تنظیم عملکرد ماهیچه قلب مورد نیاز است.
کلسیم کوفاکتور آنزیم‌های خارج سلولی از جمله پروتئازها و فاکتورهای انعقادی می‌باشد. دریافت ناکافی کلسیم سبب بروز استئومالاسی (نرمی استخوان) و استئوپورز (پوکی استخوان) می‌شود.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 10 میلی‌گرم کلسیم وجود دارد.
ویتامین D: این ویتامین در بهبود عملکرد سیستم ایمنی و جلوگیری از سرطان نقش مهمی دارد.
کمبود آن موجب ابتلا به بیماری‌های فراوانی از جمله مالتیپل اسکلروزیس، استئوآرتریت، هاشیماتو، پرفشاری خون، التهاب لثه و دندان می‌گردد. ماهی تیلاپیا نسبت به سایر ماهی‌ها ویتامین D بیشتری دارد.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 124 واحد کلسی تریول (ویتامین D) وجود دارد.
ویتامین K: این ویتامین نقش مهمی در سیستم انعقاد خون و در استخوان سازی و تنظیم چندین سیستم آنزیمی دارد.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 1.4 میکروگرم فیلوکینون وجود دارد.
منیزیوم (Mg): منیزیوم تجمع پلاکت‌ها را مهار می‌کند، همچنین در عملکرد برخی آنزیم‌های چرخه کربس، متابولیسم لیپیدها، فعال سازی آمینواسیدها و سنتز گلوتاتیون نقش دارد.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 27 میلی‌گرم منیزیوم وجود دارد.
ویتامین E یا آلفا توکوفرول: پیشگیری کننده از اکسیداسیون اسیدهای چرب غیراشباع است. کمبود این ویتامین منجر به آنمی همولیتیک می‌شود.
در هر 100 گرم ماهی تیلاپیا 0.4 میلی‌گرم آلفا توکوفرول وجود دارد.

9 مزیت ماهی تیلاپیا برای سلامتی

1- مفید برای استخوان‌ها: ماهی تیلاپیا به دلیل داشتن کلسیم و فسفر برای نگه داری و رشد استخوان‌ها مفید است، تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که این ماهی حاوی مقادیر فراوانی کلاژن است که برای استخوان و دندان بسیار ضروری است.
2- جلوگیری کننده از سرطان: گوشت این ماهی حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که در پیشگیری از سرطان بسیار مفید است؛ نه تنها از فعالیت رادیکال‌های آزاد جلوگیری می‌کنند بلکه استرس اکسیداتیو و جهش سلول‌های سالم را کاهش می‌دهند.
3- مفید در فعالیت‌های مغزی: مصرف آن عملکرد سیستم عصبی را تقویت می‌کند. تیلاپیا حاوی امگا 3 است که از بیماری‌های مغزی جلوگیری می کندو موجب تقویت حافظه می‌گردد.
4- محافظت از قلب: امگا 3 موجود در این ماهی به کاهش فشارخون کمک می‌کند و از سکته قلبی و تصلب شریان‌های قلب جلوگیری می‌کند.
5- جلوگیری کننده از پیری: اگر نگران بروز نشانه‌های پیری در خود هستید باید تیلاپیا مصرف کنید؛ زیرا حاوی آنتی اکسیدان هایی از قبیل ویتامین E است که برای پوست بسیار مفید بوده و التهاب و استرس را کاهش می‌دهد.
6- کاهش وزن: تیلاپیا به دلیل داشتن پروتئین بالا و کالری کم کمک‌کننده به کاهش وزن است و یکی از راه‌های مناسب برای کاهش دریافت کالری است.
7- مناسب برای بیماران تیروئیدی: تیلاپیا حاوی سلنیوم است که نقش مهمی در تنظیم غده‌ی تیروئید و بهبود عملکرد هورمون‌های تیروئیدی دارد و از بیماری‌های مربوط به سوء عملکرد تیروئید مانند اضافه وزن و لاغری جلوگیری می‌کند.
8- بهبود زخم: کلاژن موجود در گوشت این ماهی در بهبود زخم بسیار مؤثر است.
9- تقویت سیستم ایمنی: تیلاپیا حاوی ترکیباتی است که فعالیت گلبول‌های سفید را بهبود می‌بخشد و از بدن در مقابل مواد مضر مراقبت می‌کند.

---

منبع: زندگی آنلاین - مریم موسوی، طاهره عظیمی؛ کارشناس ارشد علوم بهداشتی در تغذیه دانشگاه علوم و تحقیقات تهران. زیر نظر جناب آقای دکتر احمدرضا درستی مطلق، متخصص تغذیه و رژیم درمانی