وقتی تجملات ارزش انسان‌ها را بالا می‌برد

امروز اقتصاد مقاومتی که به عنوان یکی از مهمترین مسائل کشور مطرح است، زمانی می‌تواند به عنوان یک الگوی موفق پیاده و عملیاتی شود که در سبک زندگی مردم جایگاه شایسته و بایسته ای پیدا کند. به عبارت دیگر، اگرچه اقتصاد مقاومتی در نگاه اول یک سیاست کلان اقتصادی بوده و در مورد آن این برداشت مطرح است که مردم نمی‌توانند نقش چندانی داشته باشند، اما در اصل و اساس، ستون فقرات اجرای این مهم، مردم هستند که بویژه با سبک زندگی متناسب با اقتصاد مقاومتی می‌توانند به موفقیت این راهبرد کمک کنند. علی‌رغم این موضوع، متأسفانه برخی نشانه‌ها حاکی از فاصله داشتن سبک زندگی ما با اقتصاد مقاومتی است. یکی از این نشانه ها را می‌توان گرایش به مصرف، تجمل گرایی و اسراف دانست.

به عنوان مثال در مهمانی ها، هرقدر که سفره مهمانی رنگین تر و شلوغ تر باشد، تحسین بیشتر مهمانان و مباهات بیشتر میزبان را در پی دارد. در مناسبت‌های مختلف چون جشن عروسی و تولد و.. هر چه کادو گران‌تر و تجملاتی‌تر باشد ارزش‌گذاری‌های نسبت به فرد را افزایش می‌دهد.

 

رشد نیازهای کاذب در انسان

افزایش میل به تجمل و مصرف، میل به دیده شدن توسط افراد دیگر و به عبارتی این تغییر ارزش ها به معنای رشد نیازهای کاذب در انسان است و حال افراد برای اینکه بتوانند این نیازهای کاذب را پاسخ بگویند، مجبور می‌شوند که برای کسب درآمد بیشتر، به انجام اموری چون قاچاق کالا و از این دست کارها مشغول شوند که سود چندانی به حال اقتصاد کشور نداشته و اقتصاد را نه تنها مقاومتی نمی‌کند بلکه در مسیر تخریب اقتصاد داخلی کشور حرکت می‌کنند.

باید قبول کنیم که سبک زندگی کنونی ما نه تنها تناسب چندانی با اقتصاد مقاومتی ندارد بلکه در بسیاری از مواقع تخریب گر است. تنها راه برای موفقیت در تحقق اقتصاد مقاومتی و رشد اقتصادی کشور، اصلاح برخی عادت ها و شیوه ها در سبک زندگی می‌باشد.

دین اسلام که برای تمام ابعاد زندگی بشر دستورات و معارف سازنده ای را معین کرده است به نحوی که هیچ قضیه و مسأله ای نیست مگر این که خداوند تبارک و تعالی بیانی روشنگر را در آن ملاحظه کرده و از طریق انبیاء و اولیاء اعلام نموده است، راهکارهایی را ارائه کرده که با عملی کردن آن ها موفقیت حتمی خواهد بود ان شاء الله.

خداوند متعال نازپروردگی، رفاه زدگی و به تعبیری حرکت در مسیر تجمل گرایی را یکی از عوامل انحطاط جوامع بشری معرفی می‌کند که هلاکت و نابودی سرزمین و اهل آن را به دنبال خواهد داشت: "وَ إِذَآ أَرَدْنَآ أَن نُّهْلِکَ قَرْیَةً أَمَرْنَا مُتْرَفِیهَا فَفَسَقُوا فِیهَا فَحَقَّ عَلَیْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْنَـهَا تَدْمِیرا؛ و هرگاه بخواهیم مردم سرزمینی را هلاک کنیم، رفاه طلبان و خوش گذرانانشان را وادار به فساد می‌کنیم و وقتی در آن به فسق و انحراف پرداختند و سزاوار عذاب گردیدند، آن گاه آنجا را زیر و زبر می‌کنیم و به شدت نابودشان می‌سازیم.

آیه فوق، رفاه زدگان و حرکت در مسیر تجملات را در معرض فسق و بی بند و باری معرفی کرده که نتیجه اش این خواهد بود که فرد و جامعه به انحطاط و زوال کشانده خواهد شد.

با مروری اجمالی به تاریخ گذشتگان و بررسی عوامل انحطاط آنان این حقیقت قرآنی به خوبی آشکار می‌گردد که چه بسیار تمدن ها و جوامعی که بر اثر رفاه زدگی و تجمل گرایی به گناه و معصیت گرفتار آمدند و بنیاد بقایشان زایل گشت.

تجمل‌گرایی چیست؟

تجمل گرایی آن است که فرد به مادیات و زر و زیورهای دنیا دل می‌بندد، بدون این که توان مالی کافی داشته باشد و در تهیه مواردی همچون؛ لباس، وسیله نقلیه و لوازم منزل به صورت افراطی برخورد می‌کند و فقط به منظور عقب نماندن از دیگران دست به این اقدام می‌زند.

تجمل گرایی در زبان بزرگان دینی مورد مذمت و نکوهش قرار گرفته است. روایتی از امیر المومنین علی علیه السلام هست که فرمودند: «زخارف الدنیا تفسد العقول الضعیفة؛ زرق و برق های دنیا عقل های ضعیف را فاسد می‌کند.»(1)

منافقان امت‌آخرالزمان

پیامبر گرامی اسلام ضمن اخبار غیبی خویش ـ که خبر از آینده و آیندگان می‌دهد ـ به گرایش افراطی به سمت تجمل گرایی و رفاه زدگی در دوران آخرالزمان اشاره می‌کنند و عوارض نامطلوب آن را چنین برمی‌شمارند:
«به زودی پس از من مردمانی می‌آیند که غذاهای لذیذ و رنگارنگ می‌خوردند و بر مرکب های مختلف سوار می‌شوند و همانند زنی که خود را برای همسرش زینت می‌کند خود را آرایش می‌کنند و مانند زنان خودآرایی و جلوه گری می‌نمایند و نحوه زندگی آنان همانند زندگی پادشاهان متکبّر و گردنکش است، آنان منافقان این امت در عصر آخرالزمان هستند... قبله گاهشان زنانشان است و شرافت و شخصیتشان، پول و ثروت.»

مردم به حاکمان خود شبیه‌ترند تا به پدرانشان

نهادینه شدن ساده زیستی در جامعه به عنوان یکی از ارزش های اخلاقی، نیاز به فراهم شدن بستر و زمینه مناسب دارد که مهم ترین آنها عبارت است از:

ساده‌زیستی مسئولان جامعه

یکی از عواملی که در ساده زیستی مردم مؤثّر است، بی پیرایه بودن زندگی رهبران و کارگزاران و الگو های جامعه است. مدل برداری از زندگی کسانی که نقش هدایت و راهنمایی را بر دوش دارند و الگوگیری از آنان، موضوعی است که در آموزه های دینی و روان شناسی، مورد توجّه قرار گرفته است. از امام علی(علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: «مردم به حاکمان خود شبیه ترند تا به پدرانشان.»(2)

دنیاشناسی
ساده زیستی، با نحوه نگرش انسان به دنیا ارتباطی مستقیم دارد. کسی که دنیا را همه چیز و منتهای آمال و آرزوهای خود می‌پندارد، نمی‌تواند ساده زیست باشد. در جهت اصلاح همین نگرش است که امام علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «از فرزندان آخرت باشید؛ نه از فرزندان دنیا.»(3)

خودشناسی
یکی از روش هایی که در تقویت ارزش های اخلاقی، به ویژه ساده زیستی مؤثّر است، توجّه دادن انسان به منزلت خویش است. کسی که بداند دنیا ابزاری بیش نیست، هرگز خود را به دنیای پست و زودگذر نمی‌فروشد و اسیر مظاهر دنیوی نمی‌شود.

فرهنگ‌سازی
فطرت انسان ها به سمت و سوی خوبی ها گرایش دارد. پس مهم آن است که ساده زیستی به عنوان یک ارزش معرفی گردد. دستگاه های تبلیغاتی، به ویژه صدا و سیما با ساخت برنامه های گوناگون، می‌توانند ساده زیستی را در جامعه به عنوان یک فرهنگ ترویج کنند و مردم را به تهاجم فرهنگی دشمن که در جهت دگرگونی ارزش ها قدم بر می‌دارد، متوجّه سازند.

---

پی نوشت:
1- غرر الحکم، ص 65.
2- تحف العقول، ص۲۰۸.
3- نهج البلاغه، خطبه 42 .


منابع:
مقاله "جایگاه سبک زندگی در تحقق اقتصاد مقاومتی" به نقل از سایت بصیرت
مقاله "پرهیز از تجمل گرایی در سبک زندگی اسلامی " به نقل از پایگاه حوزه
مقاله "تجمل گرایی آفت جامعه اسلامی (با تأکید بر دیدگاه ها و سیره امام خمینی رحمه الله )"؛ منتشر شده در شماره 52 مجله گنجینه خرداد
مقاله "زمینه های ساده زیستی"؛ منتشر شده در شماره 162 و 163 مجله موعود
کتاب تاثیر نماز و دعا در آرامش و صفای روح؛ نوشته عبدالکریم پاک نیا