کاهش عوارض شیمی‌درمانی
راهنمای کامل تغذیه در دوران شیمی درمانی 2
در قسمت اول این مطلب راجع به نکاتی که باید در خرید مواد غذایی رعایت کرد، مواد غذایی که باید از مصرف آن در این دوران پرهیز کرد، نکات بهداشتی، نکاتی که در شرایط حاد بیماری و کاهش گلبول‌های سفید خون باید رعایت کرد، علائم و اقدامات لازم در مسمومیت غذایی، خشکی دهان و بی اشتهایی توصیه‌هایی ارائه شد. ادامه‌ی مطلب را اینجا بخوانید:
در شرایط زخم دهان موارد زیر توصیه می‌شود:
• از غذاهای دارای بافت نرم که جویدن آن‌ها آسان است مانند مخلوط شیر و میوه‌ها، فرنی، و تخم مرغ مخلوط شده استفاده شود.• از طریق مکیدن خرده‌های یخ داخل دهان بی‌حس شود یا التیام یابد.
• غذاها سرد یا با دمای اتاق میل شود. غذای گرم به دهان شما آسیب می‌رساند.
• غذا به اندازه‌های کوچک تقسیم شود. برای این منظور از دستگاه مخلوط‌کن یا خردکن استفاده شود.
• غذاها به‌طور کامل پخته و نرم و ترد شود.
• از قاشق کوچک برای میل کردن غذا استفاده شود.
• از مصرف مواد غذایی که بافت دهان بیمار را تحریک می‌کنند پرهیز شود. این مواد عبارتند از: مرکبات و آب آن‌ها، غذاهای حاوی ادویه، غذاهای خشک و کرانچی مانند نان تست و کراکر، غذاهای شور، سبزیجات خام، گوجه فرنگی، سس گوجه فرنگی (کچاپ) و نوشیدنی‌های حاوی الکل.
• از مصرف تنباکو یا سایر محصولات حاوی تنباکو پرهیز شود.
• دو هفته قبل از شروع ایمونوتراپی، شیمی درمانی، یا رادیوتراپی در ناحیه سر و گردن به دندانپزشک مراجعه شود.
• هر روز دهان از نظر وجود زخم، آبسه، و نواحی پفی یا قرمز چک شود.
• 3 تا 4 مرتبه در روز دهان با آب شستشو شود. محلول یک چهارم قاشق چای‌خوری جوش شیرین، یک چهارم قاشق چای‌خوری نمک و یک فنجان آب گرم برای شستشوی دهان استفاده شود.
• از دهان‌شویه‌های حاوی الکل استفاده نشود.
• از خلال دندان یا سایر موارد تیز استفاده نشود.
| بیشتر بخوانید: راهنمای کامل تغذیه در دوران شیمی درمانی (1) |
در شرایط تهوع موارد زیر توصیه می‌شود:
• از مواد غذایی که برای بیمار جذابیت دارند استفاده شود. از غذاهایی که باعث بدتر شدن حال بیمار می‌شود پرهیز شود.• مواد غذایی بدون ادویه، نرم و راحت الهضم بجای وعده‌های غذایی سنگین مصرف شود.
• از مواد غذایی مانند کراکر یا نان تست در طول روز استفاده شود. در صورتی که در ابتدای صبح حالت تهوع وجود دارد قبل از خارج شدن از بستر از این مواد استفاده شود.
• مواد غذایی در دمای اتاق میل شود، نه خیلی داغ نه خیلی سرد.
• از مواد غذایی که در لوله گوارش بیمار ایجاد ناراحتی نمی‌کنند مانند نان تست، ماست و آبگوشت بدون ادویه‌جات استفاده شود.
• مایعات در طول روز جرعه جرعه و به آرامی مصرف شود.
• از آبنباتهای نعنایی یا قطره لیموترش در صورت بدطعم بودن دهان استفاده شود.
• به جای 3 وعده حجیم 5 تا 6 وعده کوچک مصرف شود.
• وعده‌های غذایی حذف نشود چون معده خالی باعث بدتر شدن تهوع می‌شود.
• قبل و بعد از غذا دهان با آب شسته شود.
• بعد از مصرف غذا تا یک ساعت بیمار به حالت نشسته باشد و یا پشت تخت بالا قرار داده شود.
• از مصرف غذا در محلی که بوی غذا در آن می‌آید یا خیلی گرم است پرهیز شود و محل استقرار بیمار دارای تهویه مناسب باشد.
• تا یک ساعت پس از میل غذا بیمار به‌صورت نشسته قرار گیرد.
• قبل از هر دوره درمان بیمار آرامش کافی داشته باشد.
• لباس راحت و گشاد به تن بیمار پوشانده شود.
• زمان‌هایی که تهوع وجود دارد به همراه دلایل تهوع توسط بیمار یادداشت شود.
در شرایط یبوست موارد زیر توصیه می‌شود:
• هر روز در ساعات منظم غذا میل شود.• آب آلو، لیموناد گرم، و آبمیوه گرم استفاده شود.
• روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب نوشیده شود.
• تنها با اجازه پزشک معالج از ملین استفاده شود.
• سبزیجات و سبوس به میزان بیشتر از قبل در برنامه غذایی گنجانده شود بخصوص برای وعده صبحانه.
• پیاده روی یا هرگونه فعالیت بدنی روزانه فراموش نشود.
در شرایط اسهال موارد زیر توصیه می‌شود:
• مایعات به مقدار زیاد مصرف شود و ترجیحاً دمای آب مانند دمای اتاق باشد.• مقدار مصرف شیر محدود شود و یا حداکثر یک لیوان در روز باشد.
• از مصرف غذاهای نفاخ مثل کلم، سودا، حبوبات و آدامس پرهیز شود.
• از مصرف مواد غذایی حاوی شکر مصنوعی پرهیز شود.
• از مصرف غذاهای حاوی مقادیر زیاد ادویه و غذاهای چرب و سرخ شده پرهیز شود.
• بعد از هر اجابت مزاج یک لیوان آب نوشیده شود.
• از مصرف سبزیجات و میوه‌های خام پرهیز شود.
• از مصرف قهوه پرهیز شود.
در شرایط استفراغ موارد زیر توصیه می‌شود:
• تا زمانی که استفراغ متوقف نشده است هیچ نوع غذا یا نوشیدنی میل نشود.• پس از توقف استفراغ مقدار کمی مایعات زلال مصرف شود.
• پس از آن مجاز است از مواردی مانند سوپ میکس شده یا مخلوط شیر با میوه‌ها استفاده شود.
• به جای 3 وعده حجیم از 5 تا 6 وعده کوچک استفاده شود.
• پس از استفراغ بیمار صاف بنشید و کمی به سمت جلو خم شود.
در شرایط افزایش وزن موارد زیر توصیه می‌شود:
• مقدار زیادی سبزیجات و میوه مصرف شود.• از مواد غذایی دارای فیبر زیاد مانند نان‌ها و غلات سبوس‌دار استفاده شود.
• از گوشت کم چرب و یا مرغ و بوقلمون بدون پوست استفاده شود.
• لبنیات کم چرب استفاده شود.
• چربی کمتری استفاده شود. مقدار ناچیزی از کره، مایونز، دسر و غذاهای سرخ شده مصرف شود.
• از روش‌های پخت که روغن کم مصرف می‌شود مانند بخارپز، کباب، آب‌پز، یا پخت داخل فر استفاده شود.
• نمک کمتری مصرف شود.
• فقط زمانی که احساس گرسنگی وجود دارد غذا میل شود. اگر زمانی که بیمار کسل است به خوردن روی می‌آورد سعی شود فعالیت دیگری جایگزین غذا خوردن شود. اگر در زمان استرس، یا ترس، یا افسردگی غذای زیادی مصرف می‌شود به مشاور روانشناس مراجعه شود.
• ورزش روزانه انجام شود.
• قبل از شروع رژیم غذایی کاهش وزن با پزشک معالج مشورت شود.
| بیشتر بخوانید: شیمی درمانی چه عوارضی دارد؟ عوارض جانبی شیمی درمانی و کنترل آن افراد تحت شیمی‌درمانی چه آبی بنوشند؟ |
در شرایط عدم تحمل لاکتوز موارد زیر توصیه می‌شود:
• مقدار کمی از لبنیات روزانه استفاده شود.• از لبنیات و شیر بدون لاکتوز یا کم‌لاکتوز یا شیر سویا استفاده شود.
• از نوشیدنی‌های غیرلبنی غنی‌شده با کلسیم استفاده شود.
• از سبزیجات دارای محتوای کلسیم بالا مانند کلم بروکلی استفاده شود.
در شرایط زخم گلو یا مشکل بلع موارد زیر توصیه می‌شود:
• از غذاهایی که به راحتی جویده یا بلعیده می‌شوند مانند مخلوط شیر و میوه‌ها، تخم مرغ پخته مخلوط شده، حلیم و امثال آن استفاده شود.• از غذا یا نوشیدنی پرکالری پرپروتئین استفاده شود.
• غذاها با سس، آبگوشت، ماست یا شهد نرم شوند.
• از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های تند و پرادویه، غذاهایی که اسیدی هستند، غذاهای ترد و کرانچی، نوشیدنی‌های دارای الکل پرهیز شود.
• غذاها کامل مغزپخت و سپس مصرف شود.
• مواد غذایی به تکه‌های کوچک تقسیم شود. برای این کار از مخلوط‌کن یا خردکن استفاده شود.
• مایعات با استفاده از نی مصرف شوند.
• به جای 3 وعده، 5 تا 6 وعده در روز غذا میل شود.
• بیمار صاف بنشیند و سر بیمار در هنگام غذا خوردن یا نوشیدن مایعات کمی به سمت جلو بیاید. تا 30 دقیقه بعد از صرف غذا بیمار به حالت صاف بنشیند.
• تنباکو مصرف نشود.
