بیماری های مشترک بین انسان و حیوان در ایران

بر اساس گزارش های سازمان بهداشت جهانی از میان یک هزار و 709 عامل بیماری زا ، 832 عامل یعنی 49 درصد آنها از طریق حیوانات به انسان منتقل می شوند.

گزارش های موجود در کشور نشان می دهد، فرآورده های لبنی و گوشت آلوده، شایع ترین مواد غذایی هستند که موجب ابتلا انسان به این بیماری ها نظیر تب مالت، سیاه زخم، بیماری های انگلی و ... می شوند.

پزشکان به شهروندان توصیه می کنند، برای مبارزه با بیماری آزار دهنده ی سالک به عنوان بیماری مشترک بین انسان و حیوان، جمع آوری صحیح زباله، مبارزه با موش ها و استفاده از توری و پشه بند بهداشتی مهم است.

همچنین برای پیشگیری از این بیماری شهروندان باید از ریختن زباله در معابر و جوی آب ها خودداری کنند، چون این امر موجب ایجاد کانونی برای تکثیر حیوانات موذی و گسترش بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان می شود.

جمع آوری و دفع صحیح بهداشتی زباله و کودهای حیوانی یکی از مؤثرترین راه های پیشگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری های قابل انتقال بین حیوان و انسان است و نیز با نصب توری در جلوی درهای ورودی و پنجره ها و استفاده از پشه بندهای بهداشتی از ابتلا به سالک می توان در امان ماند.

تعداد موارد ابتلا به سالک

رئیس اداره ی بیماری های قابل انتقال بین حیوان و انسان "دکتر بدخشان هوشمند" در این باره می گوید: سالانه 20 تا 40 مورد به ازای هر 100 هزار نفر ابتلا به سالک در کشور وجود دارد که این تعداد در 15 تا 20 سال اخیر ثابت بوده است.

افزایش تعداد پشه های ناقل بیماری در محیط ، عدم دفع مستمر زباله ها، جمع کردن کودهای حیوانی در منازل روستایی، وجود ساختمان های قدیمی، خانه های خالی از سکونت، ساختمان های نیمه کاره و زندگی در کنار آن، از جمله کانون های مهم این بیماری محسوب می شود.

شهرستان های مشهد، یزد، شیراز، کرمان و تهران قدیم به عنوان مناطق شهری و روستاهای اصفهان، گنبد، بم، ایلام، خوزستان، فسا، جهرم، اردکان و منطقه ای از رفسنجان از جمله کانون های مهم و شناخته شده ی این بیماری است.

در سال 82 تعداد موارد ابتلا به سالک 21 هزار مورد بوده و این آمار در سال 83 به 27 هزار مورد افزایش یافته که علت آن هم افزایش تعداد نقل و انتقال انسان های حساس و ورود آنها به نقاط آلوده و مهاجرت موش و پشه های ناقل این بیماری بوده است.

روند صعودی بیماری هاری در کشور

پزشکان از بیماری هاری به عنوان بیماری کشنده ی قابل انتقال از حیوان به انسان یاد کرده و می گویند که در صورت ابتلای انسان به این بیماری، مرگ آن فرد حتمی خواهد بود، اما راه هایی نظیر آموزش درست به کودکان وجود دارد که می تواند تا حد زیادی از ابتلای افراد به این بیماری پیشگیری کند.

پرهیز از شنا کردن یا راه رفتن در برکه ها یا نهرهای آلوده، ارائه ی آموزش های لازم به کودکان در خصوص عدم نزدیک شدن به سگ و گربه ، شستن محل جراحت(توسط حیوان) با صابون و آب فراوان و مراجعه ی سریع به مرکز بهداشت و نیز مشاوره با دامپزشکان در خصوص نگهداری حیوانات خانگی، مهم ترین راه پیشگیری از ابتلا به بیماری هاری است.

دکتر هوشمند با بیان اینکه ایران یکی از کشورهای موفق در زمینه ی کنترل بیماری هاری در دنیاست، می گوید: در سال 83 نزدیک به 110 هزار مورد به علت حیوان گزیدگی برای درمان و پیشگیری از بیماری هاری به مراکز وزارت بهداشت و درمان مراجعه کرده اند که تعداد این افراد با وجود کنترل این بیماری و فعالیت های ستاد مرکز اتلاف حیوانات زیانکار در وزارت کشور، هر ساله سیر صعودی دارد.

وی با اشاره به اینکه هر حیوان گزیدگی، باید بیماری هاری تلقی شود، مگر اینکه خلاف آن اثبات شود و 50 درصد پیشگیری از ابتلا به این بیماری به خود انسان ها باز می گردد، می افزاید: در دو سال اخیر در تهران نیز دو مورد گزدیگی توسط گربه و روباه هار گزارش شده که با تزریق واکسن ضد هاری نجات یافتند، اما بر اساس گزارش ها 80 تا 90 درصد این گزش ها توسط سگ به ویژه سگ های ولگرد صورت گرفته است.

دکتر محمد مهدی گویا ، رئیس مرکز مدیریت بیماری های وزارت بهداشت نیز در این باره می گوید:

متاسفانه بسیاری از مردم جامعه ما گمان می کنند که تنها با تزریق واکسن ضد هاری به سگ، دیگر مشکلی در زمینه ی نگهداری این حیوان در منزل پیش نمی آید، اما این عده اشتباه می کنند، چون این حیوان عامل انتقال 46 نوع بیماری مختلف به انسان است، بنابراین تزریق این واکسن نمی تواند، جوابگوی این تعداد بیماری باشد.

از لحاظ بهداشتی، جای هچ حیوانی در منزل مسکونی نیست، چون همه ی حیوانات می توانند تعدادی از بیماری ها را به انسان منتقل کنند.

وی در مورد نگهداری برخی پرندگان در منزل می گوید: نگه داشتن پرندگان نیز می تواند موجب بروز بیماری های تنفسی در انسان شود که تشخیص این بیماری ها معمولا به زمان زیادی نیاز دارد، بنابراین ممکن است باعث مرگ انسان شود.

دکتر گویا اظهار می دارد: نگهداری هر نوع حیوانی در منزل عوارضی دارد که تشخیص برخی از این عوارض و بیماری ها در افراد مبتلا بسیار دشوار است و تشخیص آن در برخی دیگر، امکان پذیر نیست. به همین دلیل باید از نگهداری هر نوع حیوان در داخل منزل خودداری کرد.

ابتلا بیش از 25 هزار نفر به بیماری تب مالت در کشور

خطر ابتلا به تب مالت به عنوان مهم ترین بیماری های مشترک بین انسان و حیوان با مصرف پنیر تازه، کره، سرشیر،خامه محلی و بستنی های سنتی غیر پاستوریزه افزایش می یابد، بنابراین از مصرف این مواد غذایی به صورت غیر پاستوریزه باید به شدت پرهیز کرد.

در صورت تماس با ترشحات جفت و جنین سقط شده ی دام ها خطر ابتلا به تب مالت وجود دارد، بنابراین در صورت سقط جنین دام، از نزدیک شدن و تماس با آن باید به شدت پرهیز کرد.

برای پیشگیری از ابتلا به بیماری های قابل انتقال بین حیوان و انسان، باید گوشت یا جگر تازه را 24 ساعت قبل از مصرف، در یخچال نگهداری کرد. همچنین شهروندان باید بدانند که خطر ابتلا به بیماری تب مالت با استفاده از وسایل حفاظتی در هنگام ذبح دام کاهش می یابد.

برای پیشگیری از ابتلا به بیماری های قابل انتقال بین حیوان و انسان در هنگام خرد کردن گوشت، از دستکش استفاده کنید. همچنین باید بدانید که مصرف گوشت دام های ذبح شده ی خارج از کشتارگاه و فاقد مهر بهداشتی باعث تهدید سلامتی اعضای خانواده می شود.

دکتر هوشمند با اشاره به اینکه بیماری تب مالت (بروسلوز) مهم ترین و قدیمی ترین بیماری است، می گوید: این بیماری قدیمی از راه تماس انسان با حیوان آلوده و ترشحات ناشی از آن یا استفاده از فرآورده های لبنی غیر پاستوریزه و یا خام به افراد منتقل می شود.

وی با بیان اینکه روند کاهش انتقال بیماری تب مالت به انسان در دو سال اخیر متوقف شده بود که البته این به معنای افزایش آن در کشور نیست، اما نشان می دهد که این بیماری باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد، ادامه می دهد: استان های غربی کشور نظیر استان های همدان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان، مرکزی، چهارمحال و بختیاری و اصفهان همیشه بیشترین درگیری را با این بیماری داشته اند.

دکتر هوشمند با اشاره به اینکه افزایش تحرک و جا به جایی جمعیت به علت وجود بافت عشایری، پراکنده بودن دام ها در سیستم نگهداری و سنتی بودن روش نگهداری دام ها از جمله دلایل وجود بیماری تب مالت در استان های غربی کشور است، می افزاید: در سال 82 تعداد موارد مبتلایان انسانی به تب مالت در کشور نزدیک به 21 هزار نفر بوده و این میزان در سال 83 به 25 هزار نفر افزایش یافته است که البته این آمار بر اساس گزارش های سیستم دولتی بوده و شامل آمار بخش های خصوصی نظیر مطب ها، کلینیک ها و بیمارستان های خصوصی نمی شود، چون این مراکز خود را موظف به ارائه این گزارش ها نمی دانند، بنابراین آمار مبتلایان، بیش از تعداد اعلام شده است.

منبع: سایت دانشگاه علوم پزشکی مشهد