کاخ اردشیر بابکان، یادگار ساسانیان در فیروزآباد فارس

استان فارس یکی از کهن ترین مناطق کشور است که در جای جای آن می توان محوطه ها و ابنیه تاریخی زیادی را مشاهده کرد. این منطقه از کشور، از سال های دور اهمیت باستان شناسی زیادی داشته و محل مناسبی برای کاوش ها و حفاری های باستان شناسان مطرح دنیا بوده است. استان فارس فقط تخت جمشید و شهر شیراز نیست، در شهرستان ها و مناطق دیگر این استان نیز آثاری بسیار ارزشمند و با شکوه وجود دارند که تماشایشان هر کسی را شگفت زده خواهد کرد.

شهرستان فیروزآباد یکی از این مناطق است که آثار ارزشمندی همچون شهر باستانی گور، قلعه دختر فیروزآباد و چندین و چند کتیبه ساسانی را در خود جای داده است. در ادامه با ما همراه باشید تا از کاخ اردشیر بابکان برایتان بگوییم.

آتشکده یا کاخ: تاریخچه بنای اردشیر بابکان

شهری که امروزه آن را به نام فیروزآباد می شناسیم، در گذشته شهر “گور” یا “جور” نام داشته است. بر اساس حفاری ها و آثار به دست آمده از آن ها در این منطقه، این شهر باستانی را بنیان گذار سلسله ساسانیان یعنی اردشیر بابکان ساخته است. طرح شهر تاریخی گور به شکل دایره ای بوده، شیوه ای که  اشکانیان در شهرسازی های خود به طور فراوان از آن استفاده می کردند.

دستور ساخت بنای باستانی کاخ اردشیر بابکان را هم همین شاه ساسانی صادر کرده است. این بنا از نخستین آثار معماری برجای مانده از سلسه ساسانیان است که در مجاورت روستایی به نام آتشکده واقع شده است. فاصله این اثر که مهم ترین جاذبه گردشگری فیروزآباد محسوب می شود، از شهر امروزی فیروزآباد فارس، حدود ۲ کیلومتر است. برخی از کارشناسان و باستان شناسان کشور بر این عقیده اند که این بنا، کاخ نبوده، بلکه یکی از آتشکده های بزرگ و مهم آن زمان بوده است. یکی از دلایل رونق و آبادانی این منطقه را، وجود نهر آبی می دانند که از کنار همین کاخ یا آتشکده عبور می کرده است.

مرحوم پیرنیا، باستان شناس معروف کشورمان در رابطه با این بنا چنین گفته است: «این بنای تاریخی در سال ۲۲۴ میلادی بنا شده و یکی از مهم ترین بناهای ساخته شه در آن دوران در جهان است. بسیاری از باستان شناسان غربی که به ایران آمده اند، تلاش می کنند تا این آتشکده را یک کاخ معرفی کنند، در حالی که از نظر من این بنا، مشخصه ها و فضاهای مورد نیاز یک کاخ را در خود ندارد.»

در برخی دیگر از متون تاریخی و سفرنامه جهانگردانی که به ایران سفر کرده اند هم درباره این بنا چنین نوشته شده است: «از جمله آثار غریبه فیروزآباد، آتشکده آنجاست که آن را «آتشکده اعظم» نامند. زیرا که در فارس آتشکده  بزرگتر از آن نسیت. گویند آن را نیز اردشیر بابکان بنا نهاده و آن در سمت شمال قصبه حالیه واقع است. به مسافت یک فرسنگ دور از آن تقریباً.»

معماری کاخ اردشیر بابکان

آتشکده فیروزآباد یا همان کاخ اردشیر بابکان، یکی از ارزشمند ترین و مهم ترین اثار برجای مانده از اوایل دوره ساسانیان در کشور است. معماری این بنا، الگوی ساخت بناهای بسیار دیگری در ایران بوده است. سنگ و گچ مهم ترین مصالحی هستند که در ساخت این بنا به کار رفته است. بنا بر عقیده برخی کارشناسان، این بنا نخستین بنای ساسانی است که در آن ایوان، طاق و گنبد به کار رفته است.

تزئینات گچبری زیبایی در جای جای این عمارت تاریخی وجود دارند که نمونه برجسته ای از هنر گچبری در دوران ساسانی هستند. درون این بنای باستانی، تالارها و راه روهای تو در تویی وجود دارد که در نوع خود منحصر به فرد هستند. در بخش شرقی عمارت، چهار تالار گنبد دار احداث شده است، گنبدهایی که با ساخت فیل پوش هایی بنا شده اند و نمونه های مشابه آن را می توان در قلعه اردشیر نیز مشاهده کرد. یکی دیگر از ویژگی های معماری شگفت انگیز این بنا، به کار گیری خیشخان (باد پیچ) در دیوارهای آن است. این خیشخان ها را به منظور جریان یافتن هوا در تالارها و اتاق ها می ساختند. نمونه هایی از این خیشخان ها در مناطقی از استان خراسان مشاهده شده است.

بهترین فصل سفر به این منطقه

بازدید از کاخ فیروزآباد در تمامی ایام سال امکان پذیر است. اما به دلیل گرمای بیش از حد هوا در اواسط تابستان، بازدید از آن در این زمان پیشنهاد نمی شود.

اطلاعات بازدید از کاخ اردشیر بابکان

آدرس: جاده شیراز به فیروز آباد، بعد از قلعه دختر فیروز آباد

مدت زمان مورد نیاز برای بازدید از سایت: ۱ ساعت

زمان بازدید: همه روزه از ساعت ۸ صبح تا ۶ بعد از ظهر

سخن نهایی

این مکان و عمارت باستانی، چه یک آتشکده باشد یا یک کاخ ساسانی، یکی از مهم ترین و باشکوه ترین بناهای تاریخی مربوط به اوایل دوره ساسانیان است. این عمارت را در مجاورت یک برکه آب ساخته اند که این موضوع، احتمال آتشکده بودن این بنا را دو چندان می کند. این اثر به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این امر نشان از اهمیت این بنا دارد و لزوم محافظت و نگه داری بهتر از آن را گوش زد می کند.

---

منبع: مجله گردشگری الی گشت