افزایش جذب آهن با مواد غذایی

 

جهت افزایش جذب آهن مواد غذایی که روزانه استفاده می کنیم چه اقداماتی لازم است انجام دهیم؟

 به طور کلی عوامل متفاوتی بر جذب آهن اثر دارند:

- اضافه کردن ویتامین ث مانند پرتقال، نارنگی، لیموترش، کیوی، گوجه‌فرنگی، فلفل سبز و دلمه‌ای آهن را در محیط قلیایی بخش‌های پایینی روده کوچک محلول باقی می‌گذارد و باعث افزایش جذب آن می‌شود.

- اسیدمالیک و اسیدتارتریک موجود در هویج، شلغم، کلم و کدوتنبل نیز به جذب بهتر آهن کمک می‌کند.

- مولکول‌های دیگر غذایی، مثل قندها و اسیدهای آمینه گوگرد دار نیز ممکن است ورود آهن را به سلول‌های جذبی روده افزایش دهند و پروتئین‌های حیوانی گوشت گاو، گوسفند، گوساله، جگر، ماهی و مرغ نیز جذب آهن را می‌افزایند.

- با اینکه محتوای آهن شیر انسان بسیار پایین است ولی وجود لاکتوفرین در شیر باعث افزایش جذب آهن می‌شود. به خاطر همین لاکتوفرین است که شیرخواران، آهن بیشتری از شیر مادر در برابر شیرخشک‌ها در بدن نگه می‌دارند. پروتئین وی یا لاکتالبومین نیز که در شیر مادر بالاتر از شیر گاو است، ممکن است سبب افزایش جذب آهن شود.

- در بارداری و شیردهی و همچنین در کمبود آهن جذب آهن غیر هم افزایش می‌یابد.

- فیتات موجود در پوسته غلات، تانن چای و اگزالات سبزیجات و غیره جذب آهن را پایین می‌آورند.

- با اینکه اگر کلسیم زیاد مصرف شود جذب آهن را کم می‌کند، اما از طرفی وجود مقدار کافی از کلسیم سبب برداشت فسفات، اگزالات و فیتات می‌شود که در غیر این صورت آن‌ها با آهن ترکیب‌ شده و مانع از جذب آن می‌گردند.

- افزایش حرکت روده با کاهش زمان تماس مواد معدنی با سلول‌های دیواره روده سبب کاهش جذب آهن می‌شود.

- اختلال در جذب چربی با ایجاد استئاتوره، جذب آهن و کاتیون‌های دیگر را کاهش می‌دهد.

- شکل آهن موجود در غذاهای حیوانی مثل گوشت قرمز و گوشت ماهی و پرندگان به صورتی است که بیشتر جذب می‌شود؛ بنابراین تکیه بر غذاهای گیاهی مانند سبزی‌ها و میوه‌ها برای جذب آهن راه به جایی نخواهد برد.

- یکی از عادات بد غذایی مصرف چای به طور همزمان یا بلافاصله پس از صرف غذاست که سبب هدر رفتن حدود 50 درصد از آهن غذا می‌شود؛ بنابراین برای جذب بیشتر آهن موجود در غذایتان نیم تا یک ساعت پس از غذا چای ننوشید.

- یکی از نشانه‌های کم‌خونی ناشی از فقر آهن مصرف مواد غیرخوراکی مثل یخ، خاک، زغال و غیره است که حتماً باید اصلاح شوند و حذف این خوراکی‌ها در این افراد برای بهبود فقر آهن ضروری است.

- مصرف مکمل‌های آهن مثل قرص، کپسول و غیره باید با معده خالی باشد تا جذب به حداکثر برسد و برای پیشگیری از عوارض گوارش ناشی از آن در شروع مصرف ابتدا به مقدار کم، مصرف دارو را شروع کنید و به تدریج دوز آن را افزایش دهید. بهتر است قرص آهن را شب قبل از خواب مصرف کنید تا عوارض گوارشی آن کاهش یابد.

برخی از گیاهان دارویی غنی از آهن هستند که اگر زیر نظر پزشک مصرف شوند می‌توانند از بروز این بیماری پیشگیری کنند؛ مانند دانه انیسون، دانه کرفس، برگ‌های گشنیز، دانه زیره سبز، برگ‌های شوید، برگ‌های جعفری، برگ‌های خرفه، برگ‌های آویشن و ریشه زردچوبه. فقط به این نکته توجه داشته باشید که این روش همیشه و برای همه مفید نیست و باید توسط پزشک تجویز شود.

مواد غذایی غنی از آهن:

گوشت و تخم مرغ ها: گوشت بره، گوشت گاو، گوشت مرغ و بوقلمون، جگر، تخم مرغ

غذاهای دریایی: صدف ها، میگو، حلزون اسکالوپ، ماهی ساردین، ماهی تن، ماهی خال مخالی، روغن ماهی کوچک

نان ها و غلات: نان سفید غنی شده، نان سفید کامل، محصولات گندم، پاستا غنی شده، غلات سبوس، غلات جودوسر، غلات ذرت، غلات چاودار، برنج غنی شده

سبزیجات: سیب زمینی شیرین، بروکلی، نخودها، برگ چغندر، لوبیا سبز، سبزی قاصدک، کلم کیل، چغندر سبز، کلارد

میوه ها: هندوانه، توت فرنگی، کشمش، انجیر، خرما، آلو سیاه خشک، آب آلو سیاه، هلو خشک شده، زردآلو خشک شده

لوبیا و سایر موادغذایی: لوبیا، محصولات گوجه فرنگی، توفو، لوبیا خشک شده، نخود خشک شده، عدس ها، شربت افرا، شربت ذرت، ملاس

---

منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مشاوره تغذیه مرکز مشاوره تبیان