شهری که ۴ بار به اشغال دشمن درآمد

شاید در میان شهر‌ها و مناطق مرزی کشورمان، مهران به جهت چهار بار اشغال شدنش توسط دشمن، منحصر به فرد باشد. شهری که در اولین روز‌های جنگ به تصرف دشمن درآمده بود، چند بار دست به دست شد تا در آخرین روز‌های جنگ نیز باز طعم تلخ اشغالگری متجاوزان را بچشد. به مناسبت سالروز سومین اشغال شهر مهران در ۲۹ خردادماه ۱۳۶۷ که توسط منافقین صورت پذیرفت، نگاهی به سرگذشت این شهر در هشت سال دفاع مقدس می‌اندازیم.

اولین روز‌های جنگ

با شروع جنگ تحمیلی در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹، لشکر ۲ پیاده کوهستان سپاه دوم عراق از چهار محور به مهران حمله کرد و در روز دوم مهر ماه از قسمت غربی وارد مهران شد و در جنگی تن به تن این شهر را به تصرف درآورد. این منطقه از آن زمان به مدت حدود سه سال در اشغال دشمن بود. حتی بعد از فتح خرمشهر و عقب‌نشینی سراسری که ارتش عراق انجام داد، ارتفاعات مرزی و شهر مهران تحت تسلط دشمن باقی ماند تا اینکه مدتی بعد با اجرای عملیات والفجر ۳ در سال ۶۲، شهر مهران و ارتفاعات شمالی آن آزاد شد.

دفاع متحرک

دومین اشغال مهران در سال ۶۵ بود. عراقی‌ها که تقریباً از سال ۱۳۶۰ به لاک دفاعی فرو رفته بودند، بعد از حدود پنج سال از محاق درآمدند و آرایش هجومی گرفتند. تاکتیک جدید عراقی‌ها که در تاریخ جنگ به عنوان «دفاع متحرک» مشهور است، بر پایه حملات محدود، اما سریع و برق‌آسا بود. این استراتژی یک هدف عمده را تعقیب می‌کرد؛ جلوگیری از انجام عملیات بزرگی، چون والفجر ۸ توسط ایران. از همین رو بعد از تثبیت والفجر ۸ و استقرار رزمندگان در شبه‌جزیره فاو، عراق دفاع متحرک را آغاز کرد.
اوج موفقیت آن‌ها در استراتژی جدیدشان اشغال شهر مهران در اردیبهشت سال ۶۵ بود. شهری که صدام ادعا می‌کرد آن را به عوض شهر فاو اشغال کرده است. متعاقب آن حضرت امام نیز دستور آزادسازی مهران را صادر کرد. کمی بعد رزمندگان عملیات کربلای ۱ را در تیر ماه ۱۳۶۵ به مرحله اجرا درآوردند که ماحصل آن آزادسازی شهر مهران بود.

رخنه نفاق

اشغال سوم و چهارم مهران هر دو به سال ۱۳۶۷ یعنی آخرین سال جنگ برمی‌گردد. در این سال سازمان منافقین با مشارکت و پشتیبانی ارتش عراق تحرک خود را در مرز‌های کشورمان گسترش داده بود. نیرو‌های این گروهک در یکی از تک‌های خود موسوم به عملیات چلچراغ به تاریخ ۲۹ خرداد ۱۳۶۷ در منطقه میانی ایلام وارد عمل شدند. آن‌ها با کمک یگان‌های زرهی و آتش سنگین توپخانه عراق، مهران را به اشغال درآوردند. سیر حوادث سیاسی- نظامی ایران، منافقین را به این باور رسانده بود که ملت دیگر پشتیبان نظام اسلامی نیست و یک فتح قاطع و سریع در پیش دارند!
منافقین عملیات «چلچراغ» را با شعار «امروز مهران، فردا تهران» آغاز کردند. اما در همان ساعات اولیه اشغال شهر، نیرو‌های مردمی عشایر، بسیج و لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین (ع) در منطقه حاضر شدند و در همان روز اول، نیرو‌های منافقین را در تنگه کنچانچم و سه‌راهی مهران- دهلران- ترشابه متوقف کردند. در گام بعدی، با اضافه شدن شمار قوای خودی، در روز یکم تیر ۱۳۶۷ متجاوزان تا پشت مرز‌های بین‌المللی عقب رانده شدند.

آخرین اشغال

بعد از اینکه ایران قطعنامه ۵۹۸ را در ۲۷ تیر ۱۳۶۷ به صورت رسمی قبول کرد، عراق آن را نشانه ناتوانی جمهوری اسلامی ایران ارزیابی کرد. با این تصور عراقی‌ها در مرز‌های جنوبی و غربی کشورمان دست به تجاوز سراسری زدند. در جبهه میانی دشمن از اول مرداد ۱۳۶۷، همزمان از چهار محور به استان ایلام حمله کرد؛ در محور زرباطیه – مهران- تنگه ترشابه. هدف اصلی بعثی‌ها این بود که بعد از اشغال شهر مهران، از تنگه ترشابه عبور کنند؛ لذا عراقی‌ها در اول مردادماه ۶۷ برای بار چهارم مهران را به تصرف خود درآوردند.
بعد از این تجاوز، مردم ایلام وارد عرصه شدند و با هدایت و فرماندهی لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین (ع) در چهار محور با هجوم دشمن به مقابله پرداختند. عاقبت در روز ۱۲ مرداد ۱۳۶۷ نیرو‌های عراقی به طرف مرز بین‌المللی عقب‌نشینی کردند، اما ارتفاعات سرکوب حاشیه‌های مرز را تا زمان تجاوز به کویت در اختیار داشتند.

---

منبع: روزنامه جوان