محیط طباطبایی؛ همه فن حریف عرصه فرهنگ

 
سید محمد طباطبائی پژوهشگر ادبی و روزنامه نگار، مورخ، منتقد و ادیب معاصر کشور در 26 خردادماه 1281 شمسی در «زواره» واقع در شمال شرقی اصفهان به دنیا آمد، در مکتب‌خانه‌ همان شهر تحصیل کرد، همانجا به مدرسه رفت و در مدرسه‌ کاسه‌گران اصفهان، زبان فرانسه را آموخت، سپس به زادگاهش بازگشت و در مدرسه‌ ابتدایی آن‌جا به تدریس مشغول شد.
سال 1302 به تهران رفت، از مدرسه‌ «دارالفنون» دیپلم ادبی گرفت و برای ادامه تحصیل وارد مدرسه حقوق شد، سه سال بعد نیز به خدمت وزارت معارف در آمد و جهت تدریس و پذیرفتن شغل ریاست دبیرستان به خوزستان رفت.
سه سال در آنجا ماند، سپس به تهران بازگشت و در «دارالفنون» به تدریس پرداخت، مدتی نیز در دانشکده‌ افسری، تاریخ و جغرافیا درس می‌داد.
طباطبائی پس از شرکت در کنگره‌ هزاره‌ فردوسی در سال 1313 خورشیدی و پس از ایراد خطابه‌ای عمیق و پر محتوا با عنوان «عقیده‌ دینی فردوسی» توانست توانایی علمی ـ پژوهشی خود را به نمایش بگذارد و پس از آن، نزد دانشمندان ایرانی و خارجی به‌عنوان پژوهشگری ژرف‌اندیش و توانا، احترام بسیار کسب کرد.
از سال ‌های جوانی که شعر می‌سرود، تخلص «محیط» را برگزیده بود و بیشتر ساعات زندگی او در کتابخانه می‌گذشت.
سالها خدمت در وزارت معارف یا فرهنگ کنونی و دیگر موسسات فرهنگی، مدیریت مجله آموزش و پرورش، انتشار مجله محیط و رایزنی فرهنگی ایران در دهلی، عراق، سوریه و لبنان از جمله سوابق فرهنگی این پژوهشگر برجسته است.
در همه‌ این اوقات چه زمانی که در کسوت دبیری تدریس می‌کرد و چه زمانی که به‌عنوان مشاور و نماینده‌ فرهنگی ایران در دیگر کشورها بود، فکر و ذکرش فرهنگ ایران و بحث و تحقیق درباره‌ آن بود. او بر چند کتاب از جمله دیوان حافظ ، دیوان مجمر اصفهانی و گلستان سعدی مقدمه نوشته و بر تصحیح آنها نظارت داشته ‌است.
همچنین کتاب «تحلیل مطبوعات ایران» را نیز او تألیف کرده‌ است، از آثار دیگر استاد می‌توان به کتابهایی چون مجموعه مقالاتی مربوط به «سید جمال‌الدین اسدآبادی»، مجموعه مقالاتی در مورد «فردوسی»، «گلستان سعدی»، «دیوان حافظ»، «خیام و خیامی» و «تاریخ تحلیل مطبوعات» اشاره کرد.
یکی دیگر از آثار استاد، «مجموعه‌ اشعار» اوست با چندین هزار بیت که بسیاری از آنها، آئینه‌ اوضاع اجتماعی و سیاسی زمانه است.
پس از سه سال خدمت در خوزستان به تهران بازگشت و به تدریس تاریخ و جغرافیا در دارالفنون و نیز در دانشکده افسری پرداخت، مدتی نیز ریاست دبیرستان‌های شرف و معرفت را به عهده داشت.
مقاله‌های تاریخی و ادبی به قلم محیط طباطبایی از سال 1306 در نشریات معروفی چون شفق سرخ و روزنامه ایران منتشر می‌شد و سلسله مقالات او درباره محمد زکریای رازی و اعزام محصل به اروپا، موجب شهرت او به‌عنوان پژوهشگری دقیق شد، در همان حال که به‌عنوان مدرس تاریخ و جغرافیا و معلم زبان‌دان شناخته شده بود.
در سال 1337 از شغل معلمی بازنشسته شد و از همان سال سرپرستی برنامه‌ها‌ی «مرزهای دانش» رادیو ایران را به ‌عهده گرفت و خود نیز در آن برنامه‌ها‌ سخنرانی می‌کرد.
محیط طباطبائی در آن برنامه‌ها از استادان، دانشمندان و پژوهشگران دعوت می‌کرد که درباره‌ موضوعی ویژه سخنرانی کنند، این مسئولیت 31 سال تداوم یافت، در سال‌های پایانی مسئولیتش، خود استاد، سخنران بیشتر برنامه‌ها بود.
سخنرانی‌های مورد نظر در سراسر ایران با زبانی ساده، روان و شیرین پخش می‌شد، این برنامه‌ها در آشنا ساختن طبقات گوناگون مردم ایران و مردم فارسی زبان سرزمین‌های همسایه با فرهنگ دیرینه سال خود نقش بسزایی داشت.
در سال 1357 نخستین جایزه آثار ملی از سوی انجمن آثار ملی به او اعطا شد، در سال 1359 برای دومین بار در کنگره ابن سینا شرکت کرد و اواخر سال 1362 نیز در کنگره خوارزمی سخنرانی کرد و سال 1369 به عضویت فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزیده شد.
استاد محیط طباطبائی بیش از 60 سال قلم زد و بیش از دو هزار مقاله نوشت.
این استاد برجسته در روز سه‌شنبه بیست و هفتم مرداد 1371 هجری شمسی در آستانه 90 سالگی در تهران درگذشت، پیکر او طبق وصیت در برج طغرل در مجاورت ابن بابویه در شهر ری دفن شد.

---

منبع : خبرگزاری ایرنا