نقش خانواده و خویشاوندان در همسرگزینی
شبکه ای برای انتخاب همسر
انسان ها از بدو تولد در دایره ارتباطات و تعاملات با دیگران قرار می گیرند. در این بین بیشترین شناخت از فرد را، اعضای نزدیک که خانواده و خویشاوندان درجه یک او هستند، در اختیار دارند. به همین سبب زمانی که فرد تصمیم به امر ازدواج گیرد این افراد بهترین گزینه ها برای کمک به او در انتخاب همسر خواهند بود.
بر اساس سرشماری جمعیت در کشور و تفکیک گروه های سنی، جوانان (15 تا 29 ساله)، 23.7 میلیون نفر را به خود اختصاص داده اند که معادل 25 درصد از جمعیت کل کشور می شود. یکی از مسائل مهمی مختص به این افراد،بحث ازدواج و انتخاب همسر در بین آنها است.بنابراین می توان گفت از حیث جمعیتی ، ازدواج موضوع مهمی محسوب می شود که به فراوانی در این دوره زمانی امکان رخ دادن آن وجود دارد. ازدواج در خلاء صورت نمی گیرد؛ به این معنا که همواره افرادی غیر از خود فرد در فرآیند انتخاب همسر دخالت می کنند. در فرهنگ جامعه ما اعضای خانواده، خویشاوندان، آشنایان، دوستان از جمله افرادی هستند که هر کدام به نوبه خود در زمینه های گوناگون نظیر آشنایی، معرفی، مشورت، تحقیق و بررسی، ارزیابی در انتخاب همسر نقش مهمی را ایفا می کنند.
شبکه های همسرگزینی
شبکه های اجتماعی مجموعه ای از گره های به لحاظ اجتماعی وابسته ای هستند که در آن یک یا بیش از یک رابطه به هم وصل شده اند. همچنین شبکه اجتماعی مجموعه ای از افراد یا گروه های از افراد؛ با الگوهایی از تعاملات یا پیوندهای میان آنها است. [1] بر این اساس می توانیم شبکه ای که در همسر گزینی به فرد کمک می کند را این گونه تعریف کنیم که: شبکه اجتماعی همسرگزینی مجموعه ای از روابط ببین کنشگران اجتماعی است که به شیوه های گوناگونی در فرآیند همسرگزینی دخالت می کنند. با توجه به نقشی که در این روند دارند می توانند به تشکیل خانواده یا ازدواج فردی با فرد دیگر منجر شوند. این ازدواج می تواند به صورتی باشد که زوجین از زندگی شان راضی باشند یا یبالعکس راضی نباشند.این گروه با توجه به نقشی که در جستجو برای انتخاب (معرفی)، کسب اطلاعات درباره او( تحقیق) و مشورت دارند را می توان به دو بخش تقسیم کرد: گروه کسانی که به صورت مستقیم با فرد در ارتباط هستند و بیشترین اثر را می گذارند مانند گروه خانواده و اقوام درجه یک و گروه دیگر اشخاصی هستند که اثرپذیری آنها کمتر است مانند گروه دوستان، آشنایان و خویشاوندان غیر از درجه یک.
نقش گروه های فعال در انتخاب همسر
در روند تصمیم گیری و مدل های آن؛ تشخیص مسئله، جستجو، انتخاب و ارزیابی پس از اکتساب به ترتیب قرار دارند. اگر این مسیر را برای ازدواج به صورت پیش فرض قرار دهیم، تشخیص مسئله بر عهده فرد قرار دارد که اعلام آمادگی برای رسیدن به ازدواج است. در مرحله بعد که جستجو مطرح می شود نقش گروه های اجتماعی و خویشاوندی پدیدار که این نیز به دو بخش جستجو برای انتخاب همسر و جستجو به منظور تحقیق نیز تقسیم می شود. انتخاب، مجددا به فرد مربوط است که باید تصمیم نهایی برای ازدواج با فرد مورد نظر یا عدم ازدواج با او را بگیرد. ارزیابی پس از اکتساب به میزان رضایت از زندگی زناشویی مربوط می شود.80 درصد از ترکیب شبکه های همسرگزینی از گروه خویشاوندان بوده است؛ 7 درصد از بین گروه دوستان؛ 4 درصد همسایگان و 3 درصد از بین همکاران و مابقی بین هم دانشگاهیان و هم کلاسی ها بوده است. این مشورت در ازدواج و انتخاب گزینه را 66 درصد زنان و 33 درصد مردان به خود اختصاص داده اند
انتخاب صحیح همسر به تشکیل خانواده سالم می انجامد؛ خانواده ای که نخستین و مهمترین محیط برای جامعه پذیر کردن افراد است و از طریق این فرآیند به انسجام اجتماعی و جامعه ای سالم نیز می انجامد. در حالت عکس، یعنی انتخاب ناصحیح همسر، نهاد خانواده بر خلاف کارکرد مثبت مورد انتظار آن، منشاء نزاع و تربیت فرزندانی منحرف و و سرخورده شده حتی در اکثر اوقات به طلاق منجر می گردد که این امر خود منشا مسائل اجتماعی دیگری خواهد شد. دراین راستا برای پیشگیری از تشکیل چنین خانواده هایی، ضروری است تا در مرحله ابتدا که شناخت است با شناسایی و تحلیل دقیق شبکه های اجتماعی همسرگزینی ما قبل تشکیل خانواده، یک گروه سالم با کمترین پیامدهایی منفی را ایجاد کنیم.
با وجود تغییرات که در سبک زندگی و همچنین تحول در انتخاب همسر ایجاد شده اما همچنان می توان گفت گروه خانواده و خویشاوندان نزدیک به عنوان افرادی که بیشترین رابطه و شناخت را از فرد دارا هستند در همسرگزینی بیشترین حضور و نظردهی را نیز دارند .تحقیقات نشان داده است که در فرهنگ های خاورمیانه بر تماس های شخصی و خویشاوندی تاکید زیادی دارند[2] همچنین خویشاوندان به علت صمیمت و شناخت متقابل و و آگاهی از نیازهای فرد، حمایت زیادی را برای اشخاص فراهم می کند.
بر اساس نتایج یک تحقیق که بر روی شبکه های اجتماعی همسرگزینی در شهر مشهد بر روی مردان متاهل انجام شده است؛ 80 درصد از ترکیب شبکه های همسرگزینی از گروه خویشاوندان بوده است؛ 7 درصد از بین گروه دوستان؛ 4 درصد همسایگان و 3 درصد از بین همکاران و مابقی بین هم دانشگاهیان و هم کلاسی ها بوده است. این مشورت در ازدواج و انتخاب گزینه را 66 درصد زنان و 33 درصد مردان به خود اختصاص داده اند. [3]
این شبکه های خویشاوندی حمایت های اطلاعاتی، مشورتی زیادی را در هنگام ازدواج برای فرد فراهم کرده اند و در طول زندگی زناشویی نیز این حمایت های اجتماعی به واسطه شناخت که از او دارند نیز ادامه پیدا می کند. بر اساس داده های این پژوهش میزان رضایت این افراد از زندگی شان بواسطه حمایت های دنباله داری که نصیب شان می شود بیشتر است. این نکته که خویشاوندان حضور فعالی در انتخاب همسر و همچنین بعد ازدواج هم حمایت های فراوانی را فراهم می کنند یکی از ویژگی ها ازدواج در ایران است. [4]
از این رو معرفی و تحقیق در ارتباط با پسر یا دختری که تصمیم بر ازدواج گرفته اند بیش از هر گروه دیگری در بین شبکه هایی که ارتباط و شناخت بیشتری نسبت به فرد دارد صورت می گیرد. ارتباطات و آگاهی شبکه های اجتماعی نزدیک و همچنین تعداد زیاد آنها، امکان معرفی و تحقیق بیشتری را به فرد می دهد. استفاده از نظر و مشورت با آنها نیز موجب می شود تا تصمیم از حالت هیجانی که جوان در ابتدای امر ازدواج دارد به یک تصمیم منطقی و متناسب با شرایط تبدیل شود. بر اساس فرهنگ و سبک زندگی غالب در جامعه ما، فرد تا سال ها پس از انتخاب همسر همچنان مورد حمایت آنها قرارمی گیرد. حتی برخی از مسائل و مشکلاتی که بر سر راه آنها در ابتدای زندگی و حتی پس از سال ها از زندگی زناشویی بوجود خواهد آمد در این حمایت های شبکه های اجتماعی خانوادگی و خویشاوندی به سهولت قابل حل کردن است.
پی نوشت ها:
[1]. هاتالا،(2006)، تحلیل شبکه های اجتماعی در توسعه منابع انسانی، توسعه منابع انسانی، شماره5، ص 71-45.
[2]. باستانی،(2007)، شبکه های شخصی زنان و مردان در تهران، شبکه اجتماعی، شماره 29، ص 374-357.
[3]. محسن نوغایی،(1392) شبکه اجتماعی همسرگزینی و تاثیر آن بر رضایت از زندگی زناشویی در بین مردان متاهل، جامعه شناسی کاربردی، ص 36-17.
[4]. تقی آزادارمکی (1386)، جامعه شناسی خانواده ایران، تهران:سمت.
