در تاریخ 21 خرداد 1364 چه روی داد؟
حملات موشكی صدام به شهرهای کردنشین ایران
در جریان حمله هوایی و موشكی عراق به شهرهای پاوه و سردشت دهها نفر از هموطنان كرد شهید یا مجروح شدند. در چنین روزی بیش از ده شهر كشور آماج حملات هوایی و موشكی عراق بود.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : دوشنبه 1397/03/21
یکی از صحنههای دردناک و در عین حال نمونه بارز نقض حقوق بشر از سوی رژیم بعثی عراق، حملههای مکرر به مناطق مسکونی ایران است که «جنگ شهرها» نامیده شده است.
از لحاظ جغرافیای استانی جنگ ها، مناطقی از استانهای ایلام و خوزستان بیشتر هدف دولت بعث عراق قرار گرفت. تمرکز اصلی قوای نظامی عراق در این منطقه قرار داشت. از مهمترین شهرهای هدف عراق در این جبهه میتوان به دزفول، اندیمشک، اهواز، سوسنگرد، خرمشهر و آبادان اشاره کرد.
عراق در ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰ حمله به ایران را آغاز کرد. نیروهای عراقی بهگونهای برنامهریزی کرده بودند که نواحی بزرگی از جنوب غرب ایران را اشغال کنند.
در نخستین روزهای حمله ارتش عراق به خاک ایران، حدود سی هزار کیلومتر مربع از خاک ایران به اشغال ارتش عراق درآمد. طی دو روز نخست حمله، نیروهای عراقی به هیچ یگان نظامی ایرانی که در حد تیپ باشد، برنخوردند. در واقع آنزمان ایران فقط دو لشکر از نیروهای مسلح و دو لشکر موتوریزه پیادهنظام در غرب کشور داشت که آنها هم همگی از مرزها فاصله گرفته بودند.
اما پس از ناکامی نظامی، سیاسی و روانی در جبهههای جنگ، سردمداران این رژیم با هدف کسب امتیازات و تحمیل شرایط خود به کشاندن جنگ به شهرها و مناطق مسکونی مبادرت ورزیدند.
در 21 خرداد 1363 نیز حمله موشكی عراق به شهر دزفول بیش از 150 شهید و مجروح بر جای گذاشت. این حمله یك روز پس از تعهد عراق به دبیركل سازمان ملل مبنی بر عدم حمله به مناطق مسكونی صورت گرفت.
سازمانها و نهادهای بینالمللی نه تنها به محکوم کردن این نقض آشکار قوانین مبادرت نمیورزیدند، بلکه با حمایتهای پنهان و آشکار خود از رژیم بعث، زمینه را برای گسترش عملیاتهای غیرانسانی باز میگذاشتند.
دور جدید جنگ شهرها در اسفندماه 1363 آغاز شد؛ ارتش عراق وقتی از جبران شکستهای خود در جبههها ناامید شده بود دوباره حمله موشکی و هوایی به شهرها و مناطق مسکونی و غیرنظامی را در دستور کار خود قرار داد. ایران نیز در مقابل اعلام کرد اگر عراق جنگ شهرها را متوقف نکند، بغداد را با موشک مورد حمله قرار خواهد داد.
صدام و حامیانش این ادعای ایران را یک بلوف نظامی قلمداد کردند و به حملات کور خود با موشکهای اهدایی اروپا علیه مردم کوچه و خیابان ادامه دادند. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد با موشکهای ساخت ایران بغداد را خواهد زد. اولین موشک شلیک شده توسط ایران، بانک هجده طبقه رافدین را در بغداد مورد هدف قرار داد. دومین موشک در باشگاه افسران ارتش عراق در بغداد فرود آمد و حدود دویست نفر از فرماندهان عراقی را به هلاکت رساند. ادامه حملات موشکی ایران به بغداد باعث شد صدام از بغداد فرار کند و به سامرا، یکی از شهرهای امن که از سوی فرماندهان ایرانی اعلام شده بود، پناهنده شود.
عراقیها از این حمله غافلگیر شدند، اما یک مقام بلندپایه عراق در مکالمه تلفنی با یک خبرنگار آمریکایی حمله موشکی ایران به بغداد را تکذیب کرد و گفت: «خرابکاران ایرانی یک بمب در داخل ساختمان بانک کار گذاشته بودند که به ساختمان آسیب رساند، ولی کسی را حتی مجروح نکرد.» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واشنگتن نیز گفت: ما چنین برداشت میکنیم که انفجار بغداد انفجاری داخلی بوده است و نه یک بمباران. مطبوعات کویت نوشتند: پرتاب موشک به بغداد یک ادعاست.
حمله موشکی ایران به شهرهای بغداد، بصره و العماره، هر چند محدود بود، اما موازنه جدیدی را در جنگ شهرها برقرار کرد که عراق آن را پیشبینی نمیکرد و به نظر میرسید ادامه آن وضع با طولانی شدن زمان و افزایش حجم حملههای ایران به شهرهای عراق، آن کشور را از حمله به شهرها باز خواهد داشت؛ در غیر این صورت، عراق باید عامل جدیدی در جنگ شهرها وارد معادله کند.
حمله موشکی ایران به شهرهای بغداد، بصره و العماره، هر چند محدود بود، اما موازنه جدیدی را در جنگ شهرها برقرار کرد که عراق آن را پیشبینی نمیکرد و به نظر میرسید ادامه آن وضع با طولانی شدن زمان و افزایش حجم حملههای ایران به شهرهای عراق، آن کشور را از حمله به شهرها باز خواهد داشت؛ در غیر این صورت، عراق باید عامل جدیدی در جنگ شهرها وارد معادله کند.
پس از این اقدام ایران(مقابله به مثل) دبیرکل وقت سازمان ملل متحد در پیامی از دولتهای ایران و عراق خواست تا از حمله به مناطق مسکونی در خاک یکدیگر خودداری کنند.
ایران برای سیاست خود مبنی بر خودداری از گسترش جنگ در مناطق غیرنظامی و برای رعایت حقوق انسان دوستانه، به تقاضای دبیرکل وقت پاسخ مثبت داد و رژیم عراق نیز بر اثر فشار افکار عمومی جهان در ظاهر موافقت خود را اعلام کرد و بدین ترتیب توافق«12ژوئن» 1984م (22 خرداد 1363) شکل گرفت.
به دنبال این توافق و بنابر تقاضای دبیرکل شورای امنیت سازمان ملل، قرار شد تا هیأتهای ناظر آن سازمان برای نظارت بر اجرای مفاد این توافق در تهران و بغداد مستقر شوند. اما پس از مدتی، رژیم عراق با استناد به دلایل غیرمعقول بارها توافق 12 ژوئن را نادیده گرفت و حمله به شهرهای دیکر را بیشتر کرد به طوری که شهرهای کردنشین ایران مورد هدف رژیم بعث قرار گرفتند.
پی نوشت:
1- موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی
2- پرتال جامع علوم انسانی