باطن شب قدر فاطمه زهرا(س) است / دعا؛ بهترین راهکار درک شب قدر

 
شناخت شب قدر لازم است، چرا که درک شب قدر، شبی که از هزار شب بهتر است و در آن تقدیر یک سال ما را رقم می زنند، متوقف بر شناخت درست این شب ارزشمند است. برای این منظور و به جهت درک بهتر شب قدر، به سراغ حجت الاسلام شیخ محمود صنیعی رفته ایم، تا با بیانات ایشان بخشی از نیاز های معرفتی نسبت به شب قدر را پاسخ دهیم.

تبیان: تشکر می کنم از اینکه این فرصت را در اختیار ما قرار دادید؛ یکی از سوال هایی که درباره شب قدر مطرح شده این است که آیا فقط شب قدر داریم و یا قدر تا 24 ساعت امتداد دارد و روز بعد را در بر می گیرد؟ و اساسا چه خصوصیتی در شب وجود دارد که قدر با آن همه منزلت و اهمیتی که دارد در شب رخ داده است؟

روز قدر مثل شب آن است

حجت الاسلام صنیعی: در آیه شریفه آمده است «سلام هی حتی مطلع الفجر»، مطلع فجرِ کجا مقصود است؟ مطلع فجر تهران؟ مکه یا جای دیگر را می گوید؟ ظاهر این است که مطلع فجر از آن جایی که تاریکی شروع می شود در کل زمین، تا تاریکی کل زمین تمام می شود و روشنایی شروع می شود؛ پس با این حساب تقریبا یک روز کامل قدر محسوب می شود. برای همین در روایات ما می فرماید «یوم القدر، مثل لیلها»، یعنی روز قدر مانند شب قدر است. اصلا یک باب احادیث داریم در این موضوع. اما ما فقط تا مطلع الفجر خودمان بیداریم و بعد می رویم می خوابیم، در حالی که فرمودند روز قدر مثل شب آن است. ظاهرا تحلیل این روایت همین است.

حالا چرا شب این اتفاقات می افتد؟ علتش این است که آقایان می گویند چون نجوا ها در تاریکی است و ارتباطات ملکوت با عالم ملک بر اساس تاریکی اتفاق می افتد. پس اینکه لیله القدر می گویند یکی از دلیل هایش همین است.
هرچه به ملکوت ربط دارد و در قرآن آمده در شب رخ داده است؛ «سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَىٰ بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى»، «إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ»، «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ».

 

تبیان: در شب قدر چه اتفاقات تکوینی و تشریعی رخ می دهد که قرآن تعبیر می کند این شب بهتر از هزار شب است؟

شبی که رزق یک سالت را می دهند

حجت الاسلام صنیعی: بگذارید یک مثال بزنم؛ شب قدر شبی است که به تعبیر بنده انباری ها را پر می کنند. اینکه چه چیزی می دهند و یا وسعتش چقدر است، نگاه می کنند به گذشته و آینده را نسبت به گذشته پر می کنند.

می گویند شما چقدر سال گذشته از انباریت استفاده کردی، یعنی چه قدر از رزق ها و برکاتی که به تو رسید استفاده کردی، ما بر اساس همان سال آینده را به تو رزق می‌دهیم.  به شما مثلا هزار کیلو سال قبل برنج دادیم، اما شما ششصد کیلو را فقط استفاده کردید، پس اندازه ات همان ششصد کیلو است و ما همان را می‌دهیم. به تعبیر دیگر هر چه سال گذشته بیشتر نیکی کرده باشی و اعمال خیر انجام داده باشی، شب قدر تقدیر بهتری در انتظارت است.

برای همین است که می گویند استغفار بکن که گذشته ات را پاک کنند، تبدیل به گلستان بشود، تا آینده ات را زیبا رقم بزنند. حالا شما بر اساس اختیار خودت از این انباری استفاده می‌کنید، امکان دارد در طول سال گذشته اشتباه کرده باشم و درست از این انباری استفاده نکرده باشم، آیا ممکن است بعد از شب قدر، دوباره پُرش کنند، یعنی تقدیری را که شب قدر رقم خورده است را تغییر دهند؟ بله می شود کارهایی کرد که این اتفاق بیفتد، به طور مثال در وسط سال بین الطلوعین یکی از کارهایی است که رزق و برکت الهی را افزایش می دهد.

 
تبیان: بعضی از عرفا روز قدر را اولین روز سال معرفی می کنند آیا این مطلب منبع روایی دارد؟

حجت الاسلام صنیعی: در بعضی از روایات اول سال را اول ماه رمضان معرفی می کنند، در بعضی از نقل ها روز بعد از شب قدر یعنی یوم القدر را گفته اند، در بعضی از روایات هم عید فطر آمده است؛ هر کدام از این ها به یک اعتباری است، چون که اول سال بحث زمان است و زمان هم یک بحث اعتباری است.

اعتبار اول رمضان، اعتبار بندگی است. اعتبار شب قدر از این جهت است که سال رزقی شروع می شود و عید فطر به این جهت که گویا از مادر متولد شده اید. برای مطالعه بیشتر کتاب اقبال در باب ماه رمضان دراینباره بحث کرده است.

تبیان: شب قدر پیوند خورده با امیر المونین؛ آیا می توان گفت بین این دو ارتباطی وجود دارد؟ و آیا شب قدر با وجود حضرت زهرا ارتباطی دارد؟

حضرت زهرا، باطن شب قدر

حجت الاسلام صنیعی: شب قدر قبل از امیرالمومنین هم بوده است، حضرت شهادتش واسطه در فیض شده است که ما بر اساس آیه قرآن که می فرماید: «وابتغو الیه الوسیله»، اینکه ما با وسیله برویم سراغ خدا، ما امیرالمومنین را وسیله قرار می دهیم آن هم در بهترین شب که خوب است وسیله ببری نزد خدا، یعنی شب قدر. این لطف خدا بوده است که در این شب ها امیرالمومنین را واسطه کرده اند.

اما درباره قسمت دوم روایت؛ در روایات باطن شب قدر، باطن حضرت زهرا سلام الله علیها است. در ذیل آیه شریفه «انا انزلناه فی لیله القدر» امام صادق (ع) فرموده اند: «لیله القدر باطنش وجود حضرت زهرا است. این یعنی چه؟

یعنی شب قدری که همه تقدیرات نوشته می شود، چه کسی باید توشیح بکند؟ به طور ظاهری امام زمان علیه السلام این کار را انجام می دهند، اما مناط رزق عالم هستی و ملاک کمالات هستی از ناحیه حضرت زهرا می باشد و در حقیقت باید به امضای ایشان برسد.

تبیان: چه راهکاری وجود دارد برای اینکه بتوانیم  شب قدر را درک کنیم؟

 دعا، بهترین کار در شب قدر

حجت الاسلام صنیعی: مرحوم صدوق می فرماید بهترین کار ها مذاکره علم است، اما به نظر من شاید این به درد شب قدر نخورد، آن چیزی که می فهمم این است: دعا دعا دعا.

چون «الدعا یرد القضا». دعا فرمان الهی را رد می کند.. اگر خدا به چیزی فرمان دهد، کن فیکون باید بشود، ولی با دعا رد می شود. اصلا یکی از عوامل بدا دعا کردن است.در روایات داریم که اگر دعا هایتان نبود، خداوند به شما نگاه نمی کرد؛

در ذیل همین مباحث در تهذیب شیخ هست که یک نفر آمد خدمت یکی از معصومین، عرض کرد دو نفر دارند با هم نماز می خوانند و در یک زمان هر دو نماز را تمام می کنند، یکی از این دو سوره اش را طولانی تر می خواند و دیگری قنوتش را طولانی تر می خواند، «ایهما افضل؟»، کدام یک برترند؟ آقا فرمودند هر دو خوب هستند، گفت آقا من می دانم هر دو خوب اند، سوالم این است که کدام یک افضل است؟ حضرت فرمودند «الدعا اشدهن» یعنی آن که دعا می کند برتر است یعنی آن که قنوتش را طولانی تر می کند.

خب چرا دعا این ویژگی را دارد؟ چون همان طور که عرض کردم، اگر دعا نباشد خدا به شما نگاه نمی کند؛ نفرمود اگر قرآن نخوانید خدا به شما نگاه نمی کند. در آن آیه شریفه هم می فرماید کسانی که دعا نمی کنند استکبار می کنند، یعنی تکبر دارند و کسی که اهل تکبر باشد جهنمی می شود. پس آن شب می شود تمام حکم هایی که در گذشته وجود داشته را با دعا و توسل به اهل بیت تغییرش داد.

---