معنویت؛ بال شکسته انسان معاصر

 
یکی از مباحث مهمی که امروزه ضرورت بحث آن در جامعه بسیار لازم و اساسی به نظر می‌رسد، مقوله‌ی معنویت است. اگرچه جامعه‌ی ما به لحاظ اعتقادی دارای بافتی معنویت‌گرا است ولی هنوز هم تا رسیدن به جامعه‌ی آرمانی و مطلوب اسلامی فاصله‌ی بسیار زیادی دارد.

این امر نه تنها مختص به ایران نیست، بلکه در یک بعد کلان تمام جهان را در بر می‌گیرد و تا آن‌جا به پیش می‌رود که امروزه یکی از موضوعات مهم و قابل توجه در جهان معاصر، مسأله‌ی معنویت است.

بر این اساس است که رهبر حکیم و بصیر انقلاب اسلامی، در یک تحلیل رسا، مهم‌ترین خلا جهان امروز را خلا معنویت می‌دانند و آن را باعث و موجب ایجاد مسایل و مشکلات جهانی برمی‌شمرند؛ «امروز، مهم‌ترین خلا دنیا، خلا معنویت و عدالت است.»(1) معنویت علی‌رغم تمام تلاش‌هایی که برای کم فروغ کردن آن در جهان از سوی افراد مختلف صورت می‌گیرد کماکان دارای کارکرد و اهمیت ویژه‌ای است.

نکته‌ی قابل توجه و تعمق این است که کارکرد معنویت فقط کارکرد اخروی نیست، بلکه می‌توان با بیان مستندات و واقعیاتی که در بطن جوامع مختلف است؛ بیان و تبیین کرد که علاوه بر بعد اخروی، کارکرد ویژه و اخصی در ساختن مقولات دنیوی نیز دارد.

مفهوم معنویت

معنویت، یکی از فضایل و ارزش‌های عالی و والای انسانی به شمار می‌‌‌رود، که زمینه‌ی اصلاح برون و گسترش ارزش‌های انسانی در محیط زندگی و جوامع بشری را فراهم می‌‌‌سازد. معنویت هرچند محسوس نیست و نمی‌‌‌شود آن را به وسیله‌ی حواس ادراک کرد و یا مانند کالا و اشیا آن‌ها را مبادله نمود و یا حتی با ابزارهای علمی اندازه‌گیری کرد امّا ازچنان قداست و ارزشی برخوردار است که انسان معناگرا به مفهوم واقعی کلمه حاضر است که زندگی فردی و شخصی خود را فدای آن کند و در راستای تحقق آن، انواع بلاها و سختی‌‌‌ها را با آغوش باز پذیراگردد. معنویت در لغت منسوب به معنوى از معنى مقابل لفظى یعنى حقیقى، راست، اصلى، ذاتى،مطلق، باطنى و روحانى مقابل مادى، مقابل صورى، مقابل ظاهرى، معنایی که فقط به قلب شناخته مى‌گردد و زبان را در آن بهره‌اى نیست.

بررسی نقش معنویت در جهان معاصر

مقام معظم رهبری به صراحت معتقد هستند که مشکلات جهان امروز ناشی از کم فروغی نور معنویت و ایمان است. «... وقتی ما می‌بینیم در دنیا وضعی است که اکثر انسان‌ها، روز به روز بدبخت‌تر می‌شوند و عده‌ای با همان ابزار پیشرفت‌های علمی که مال انسان است، بر انسانیت این گونه فشار می‌آورند، این کافی نیست که کسی بفهمد یک بال! انسانیت شکسته و افتاده است؟ این، بال معنویت است. اگر ما هم در جامعه‌ی خودمان، جنبه‌ی معنوی را نادیده بگیریم؛ آن را حذف نماییم، یا کوشش کنیم از صحنه خارج کنیم، همین خواهد شد ... منزوی کردن علمای دین، منزوی کردن دین، سعی در استخدام نیروهایی برای مقاصد خبیث که شروع شود، جامعه، جامعه‌ای خواهد شد که از لحاظ وسایل و ابزار زندگی که ما به آن می‌گوییم: دنیا؛ یعنی همان که در علوم امروز، علوم دانشگاهی نامیده می‌شود، پیشرفت می‌کند اما آن جامعه، یک جهتش ناقض است و آن، جنبه‌ی معنوی است.»

آینده‌ی درخشان معنویت در جهان معاصر

مقام معظم رهبری با صراحت تمام و با امید زیاد در یک تحلیل واقع بینانه از مسایل جهان، این قرن را قرن معنویت نامیدند و با این کلام بلیغ خویش خط بطلان بر تصور دشمنانی کشیدند که همه‌ی تلاش خود را در جهت رفع کامل معنویت از جهان مصروف داشته‌اند. «... این قرن، باید قرن بازگشت ملت‌ها به هویت خود، به انسانیت خود و شکستن طلسم سلطه‌گری و سلطه پذیری باشد؛ هم‌چنان که این قرن، قرن رو کردن به معنویت است ...»(9) و در جای دیگری بیان می‌دارند، «امروز شما ملاحظه کنید؛ انگیزه‌ی دینی توجه به دین، توجه به معنویت، به‌خصوص به آن بخش مشترک و خالص دین – یعنی آن جنبه‌ی معنوی و دلدادگی به معنویت- دنیا را پر کرده است و روز به روز هم بیش‌تر می‌شود. البته در جاهایی متأسفانه چون پایه‌های فکری آن چنانی که در اسلام وجود دارد، با آن همراه شود، یک احساس فوق العاده ذی قیمت و والاست.»(

نقش معنویت در پیشرفت و تعالی کشور

از دیدگاه مقام معظم رهبری راهبرد اصلی جامعه می‌بایست سیر به سوی معنویت باشد و بر همین مبنا نیز جامعه رشد و تکامل یابد. در واقع معنویت موتور پیش برنده‌ی جامعه است، همان عاملی که توانست در جامعه‌ی تحت رهبری پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقش خود را بر همین عنوان و سبیل به خوبی ایفا کند. «نظامی که پیغمبر ساخت، شاخص‌های گوناگونی دارد که در بین ‌آن‌ها هفت شاخص از همه مهم‌تر و برجسته‌تر است. شاخص اول، ایمان و معنویت است. انگیزه و موتور پیش برنده‌ی حقیقی در نظام نبوی، ایمانی است که از سرچشمه‌ی دل و فکر مردم می‌جوشد و دست و بازو و وجود آن‌ها را در جهت صحیح به حرکت در می‌آورد.»

---

منبع: اندیشکده برهان؛ تبیین بیانات مقام معظم رهبری درباره «معنویت»؛ یک بال انسانیت شکسته است!