نوع زیستی در یک نگاه

به گزارش تبیان به نقل از ایرنا از پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، تنوع زیستی در ساده ‌ترین تعریف آن، سطوح مختلف زندگی روی زمین و الگوهای طبیعی آن است. تنوع زیستی که امروز شاهد آن هستیم، محصول میلیاردها سال تکامل موجودات است که به وسیله فرآیندهای طبیعی و البته به ‌طور فزاینده تحت تاثیر انسان به وجود آمده است. بنابراین، ما بخش جدایی ناپذیر از این تنوع زیستی و به طور کامل وابسته به آن هستیم.
تنوع زیستی علاوه بر گونه های گیاهی، جانوری و میکروارگانیسم ها شامل تفاوت‌ های ژنتیکی در هرگونه می‌ شود چون کروموزوم‌ها، ژن ‌ها و DNA ها مشخصه‌ منحصر به فرد هرگونه و هر فرد هستند. به‌ عنوان مثال، گونه‌ های مختلف محصولات و نژاد دام‌ها مصداق تنوع زیستی هستند.
سطح دیگری از تنوع زیستی، تنوع در بوم‌سازگان ‌است که در بیابان‌ها، جنگل‌ها، تالاب‌ها، کوه‌ها، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و چشم اندازهای کشاورزی مشاهده می‌کنیم. در هر بوم سازگان، موجودات زنده از جمله انسان، یک جامعه را تشکیل می ‌دهند که در حال تعامل با یکدیگر و با هوا، آب و خاک اطراف خود هستند.
تنوع زیستی ترکیبی از اشکال مختلف زندگی و تعاملات آنها با یکدیگر و محیطشان است که زمین را به مکان منحصر به‌فرد برای انسان تبدیل کرده است و زندگی بشر را حفظ می‌کند.

 ارزش تنوع زیستی

در حالی که در عصر حاضر نسبت به این موضوع مهم که تنوع زیستی یک سرمایه‌ همگانی است و ارزش فوق‌ العاده‌ای برای نسل‌ امروز و نسل‌ های آینده دارد، شناخت رو به رشدی مشاهده می‌شود اما متاسفانه، تعداد زیادی از گونه‌ها با پیامدهای ناشی از فعالیت‌های انسانی، در حال کاهش است.

 تنوع زیستی برای خدمت به بشر

حفاظت از تنوع زیستی، در واقع حفاظت از منافع انسان و دیگر موجودات حیات است. منابع زیستی ستون ‌هایی هستند که تمدن ‌ها روی آنها بنا شده‌ است. تامین کننده اصلی مواد اولیه در صنایع مختلف مانند کشاورزی، داروسازی، لوازم آرایشی، کاغذسازی، باغبانی، ساخت و ساز منابع طبیعی و زیستی هستند.
از دست دادن تنوع زیستی، مواد غذایی مورد نیاز ما، منابع چوب، دارو، انرژی و فرصت‌های تفریحی و گردشگری ما را( به دلیل ازبین رفتن بوم‌سازگان‌ها) تهدید می‌کند.
نیاز ما به طبیعت که درگذشته نادیده گرفته شده است، اغلب مهم و غیر قابل پیش بینی است. با گذشت زمان، ما برای درمان بیماری‌ ها، به سراغ داروخانه‌ طبیعت و استفاده از گیاهان وحشی رفتیم تا خود را، از خطر نابودی نجات دهیم.
افزون بر این، مجموعه‌ وسیعی از تعاملات میان اجزای مختلف تنوع زیستی، این سیاره را برای همه‌ گونه‌ها، از جمله انسان، قابل سکونت ساخته است و سلامت شخصی ما و سلامت اقتصاد و جامعه انسانی ما، به عرضه‌ی مداوم خدمات مختلف از سوی محیط زیست وابسته است که جایگزین دیگری برای آنها وجود ندارد.
این خدمات طبیعی بسیار متنوع و تقریبا نامحدود است. به عنوان مثال، اتفاقی که در طبیعت برای کنترل آفات توسط موجودات مختلف با تغذیه از یکدیگر می‌افتد، قابل جایگزینی حتی با صرف هزینه‌های هنگفت از سوی انسان نیستند. یا تکثیر گیاهان مختلف و زادآوری که به هنگام گرده‌افشانی، توسط حشرات و پرندگان انجام می‌شود، با هیچ روش دیگری امکان پذیر نیست.

حفاظت از تنوع زیستی

در قرن حاضر، کاهش تنوع زیستی به طور عمده، نتیجه بازخورد فعالیت‌های انسانی و تهدیدی جدی برای ادامه‌ی حیات او در کره‌ زمین است. به رغم تلاش ‌های انجام شده در طول 20 سال گذشته، با ویرانی زیستگاه‌ها، برداشت بیش از حد از زمین ‌های کشاورزی و آب‌ های زیرزمینی و آلودگی آنها در اثر افزایش بی‌رویه‌ جمعیت، تغییر اقلیم و سایر مشکلات به وجود آمده در اثر بی‌ توجهی ‌ها، روند نابودی تنوع زیستی جهان همچنان ادامه دارد.
با توجه به اینکه منابع بیولوژیکی، یک دارایی و سرمایه با توان بالقوه برای زیستن پایدار در زمین را تشکیل می دهند، اقدامات فوری و قاطع برای حفظ ژن‌ها، گونه ‌ها و بوم سازگان‌ها با کاربست مدیریت پایدار، امری ضروری و حیاتی است.
سازمان ملل متحد ابتدا، 29 دسامبر 1993 (تاریخ تشکیل کنوانسیون تنوع زیستی) را به ‌عنوان روز بین‌المللی تنوع زیستی تعیین کرد اما در دسامبر 2000 مجمع عمومی این سازمان، با هدف افزایش سطح درک و آگاهی از مسائل مربوط به تنوع زیستی، 22 می را ، تحت عنوان روز بین المللی تنوع زیستی (IDB) نامگذاری کرد.

اقدامات اجرایی برای تنوع زیستی

در اکتبر 2010، در نشست دهم کنفرانس تنوع زیستی در ناگویای ژاپن، طرف‌های کنوانسیون با طرح توجیهی 2020-2011 تنوع زیستی و اهداف آن که با رویکرد زندگی در هماهنگی با طبیعت مشخص شده است، موافقت کردند. این طرح، یک چارچوب جامع را برای تنوع زیستی نه تنها در مورد کنوانسیون ‌های مرتبط با تنوع زیستی، بلکه برای کل سیستم سازمان ملل و همه‌ شرکای دیگر که در مدیریت و توسعه‌ سیاست‌های محیط زیستی نقش دارند، فراهم می‌کند.
در راستای ایجاد حرکت در مسیر این اقدام فوری و پشتیبانی از آن، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در جلسه‌ 65 خود، مقطع زمانی2020-2011 را به عنوان دهه تنوع زیستی نامگذاری کرد و برای کمک به اجرای این طرح استراتژیک از دبیر کل، سایر سازمان‌ های مربوط به سازمان ملل متحد و همه کشورهای عضو، دعوت به عمل می‌آورد تا هماهنگی فعالیت‌های این دهه را با حمایت دبیرخانه‌ی کنوانسیون تنوع‌ زیستی و دیگر کنوانسیون‌های مرتبط با تنوع زیستی، انجام داده و به‌طور داوطلبانه به تامین مالی فعالیت‌های دهه کمک کنند.
به عبارت بهتر، هدف سازمان ملل از تعیین یک دهه‌ برای تنوع زیستی، حمایت از اجرای این طرح استراتژیک برای تنوع زیستی و تغییر نگرش کلی انسان‌ها در زندگی و هماهنگی آنها با طبیعت است.
این طرح راهبردی، با سه هدف اجرای کنوانسیون تنوع زیستی (CBD) شامل حفاظت از تنوع زیستی، استفاده پایدار از مولفه‌های تنوع زیستی و به اشتراک گذاری منصفانه و عادلانه‌ی مزایای استفاده از منابع ژنتیکی به وجود آمده است.
طرح استراتژیک 2020- 2011، شامل یک چشم انداز مشترک، یک ماموریت، اهداف استراتژیک و اهداف بلند پروازانه اما قابل دستیابی است. این طرح به عنوان یک چارچوب انعطاف پذیر برای ایجاد اهداف ملی و منطقه ‌ای عمل می‌ کند و از اجرای سه‌گانه‌ کنوانسیون تنوع زیستی، سه هدف منسجم و موثر را ترویج می‌ کند.
ماموریت طرح جدید این است که:
برای متوقف کردن روند نابودی تنوع زیستی و به منظور اطمینان از اینکه تا سال 2020 بوم‌سازگان‌ پایدار خواهد بود، اقدامات مؤثر و فوری انجام می‌دهد و همچنان به ارائه‌ی خدمات ضروری می‌پردازد.
به این ترتیب، به سطوح مختلف زندگی در سیاره، رفاه و رفع فقر کمک می‌شود.
اطمینان از اینکه: فشار بر تنوع زیستی کاهش می‌یابد، اکوسیستم‌ها بازسازی می‌شوند، منابع بیولوژیکی که مورد استفاده قرار می‌گیرند و همچنین منافع ناشی از استفاده از منابع ژنتیکی، به شیوه‌ای منصفانه و عادلانه به اشتراک گذاشته می‌شود، منابع مالی مناسب فراهم می‌شود، ظرفیت‌ها افزایش می‌یابد، سیاست‌های مناسب به طور مؤثر به اجرا در می‌آیند و تصمیم‌گیری‌ها بر اساس دانش و روش‌های پیشگیرانه است.
در این مسیر، دولت‌ها باید از طریق وضع قوانین قابل اجرا در استفاده‌ درست از منابع طبیعی، نقش راهبردی حیاتی خود را که حفظ منابع بیولوژیکی است، ایفا کنند. بخش‌ های کشاورزی و سایر بخش‌ های تولید، باید تاثیر عملیات گسترده‌ خود بر طبیعت را به حداقل برسانند و رویکردهای مدیریتی شرکت‌ها در فعالیت‌های خود، باید حفاظت از محیط زیست و استفاده‌ پایدار از تنوع زیستی باشد.
و سرانجام تصمیم گیرنده نهایی در زنجیره‌ حفاظت از تنوع زیستی، شهروندان هستند که به عنوان مصرف‌کنندگان دایمی، باید در شیوه‌هایی که حفاظت از تنوع زیستی را ترویج می ‌دهند، مشارکت جدی، پیوسته و حساس داشته باشند و اینجا است که آنها می‌ توانند با اثرگذاری در تعیین سیاست‌ ها توسط دولت‌ها، جهان را به سوی توسعه پایدار هدایت کنند.
اکنون که در سال 2018 هستیم، لازم است که حمایت سیاسی و کلی از این طرح استراتژیک برای تنوع زیستی و اهداف کنوانسیون،گسترش یابد. همه ما باید با کار و تلاش، اطمینان حاصل کنیم که تمام دولت‌ ها وذی‌نفعان در سراسر جهان، از ارزش ‌های فراوان تنوع زیستی و خدمات اکوسیستم مربوطه، آگاهی دارند و اقدامات لازم را برای اطمینان از حفاظت و استفاده‌ پایدار از تنوع زیستی، انجام می‌دهند.
باید بدانیم که همه اقدامات جمعی انجام شده توسط اشخاص، کسب وکارها و دولت‌ها در حمایت از تنوع زیستی‌، برای حفاظت از تمامیت زندگی بر روی زمین، ضرورت دارد و به این ترتیب، ما سلامت انسان را تضمین می‌کنیم زیرا این کار بی تردید به نفع ما، به نفع فرزندان ما و به نفع نسل‌های آینده است.
اکنون بیش از هر زمان دیگری، وقت آن است که همه‌ ما زندگی هماهنگ با طبیعت را آغاز کنیم.

---

منبع:ایرنا