قرآن از ما چه انتظاراتی دارد؟

من یک انتظاراتی را از متن قرآن گرفتم. می‌گوید: این چیزها را من از شما می‌خواهم. در این فرصت به ده انتظاری که قرآن به مسلمان‌ها می‌گوید: من از شما این چیزها را می‌خواهم می پردازیم.

انتظار اول؛ قرائت یعنی مرا بخوانید. قرآن یعنی کتاب خواندن. فقط ماه رمضان نه، همیشه قرآن بخوانیم.
چه زمانی قرآن بخوانیم؟ برای زمانش هم سه پیشنهاد وجود دارد؛
یکی صبح‌ها، مسلمان‌ها صبح‌ها که از خواب برخواستید، امام رضا فرمود: نماز خواندید، قرآن بخوانید. «قُرْآنَ‏ الْفَجْر» (اسراء/78) قرآن صبحگاهی!
پیشنهاد دوم قبل از همه نمازها باشد. پیشنهاد خود قرآن این است که قبل از نماز، «اتْلُ ما أُوحِیَ‏ إِلَیْكَ‏ مِنَ الْكِتابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ» (عنکبوت/45) در حضور قلب در نماز هم اثر دارد. یک صفحه قرآن چند دقیقه طول می‌کشد؟ شاید دو سه دقیقه، قبل از نماز یک صفحه قرآن بخوانیم. یا نیم صفحه قرآن بخوانیم. این سفارش خود قرآن است.
پیشهاد سوم در دل شب، الآن سبک زندگی‌ها طوری شده که خیلی همت می‌خواهد در دل شب برخیزیم ولی قرآن ستایش می‌کند کسانی را که «یَتْلُونَ‏ آیاتِ اللَّهِ آناءَ اللَّیْلِ» (آل‌عمران/113) شب در وقتی که همه خواب هستند و امکان ریا نیست و خلوت با خدا بیشتر است، قرآن را باز کنیم و بخوانیم. خداوند به پیامبر می‌فرماید: «قُمِ‏ اللَّیْلَ‏» برخیز. «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلا» (مزمل/4)
چطور قرآن را بخوانیم؟
با پاکی، «لا یَمَسُّهُ‏ إِلَّا الْمُطَهَّرُون‏» (واقعه/79) یعنی فکر پاک و دل پاک می‌خواهد تا قرآن به ما چیزی بدهد.
چقدر بخوانیم؟
خود قرآن یک کلمه مبهمی را به کار برده است. می‌گوید: «فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآن‏» (مزمل/20) هرچقدر می‌توانید بخوانید.

انتظار دوم؛ دومین انتظار قرآن از ما تلاوت است. به ظاهر ممکن است بگویند: تلاوت و قرائت یکی است. قرائت به هر نوع خواندنی می‌گویند. تلاوت به لغت مراجعه می‌کند، می‌گوید: خواندن کتاب‌های آسمانی را تلاوت می‌گوییم. یعنی با یک نوع احترامی باید همراه باشد.  این یک معنای تلاوت است.
معنای دیگر تلاوت یعنی به ردیف، به ترتیب بخوانیم. چینش این کتاب به فرمان خدا انجام شده است. اول سوره حمد، بقره، آل عمران، نساء، مائده تا سوره ناس، یعنی ترتیب را باید حفظ کنیم.  تلاوت یعنی همه کتاب را بخوانید.

انتظار سوم، ترتیل است. یعنی با دقت بخوانید، با علاقه بخوانید. کلمه ترتیل که ما در نوع قرائت می‌بریم یعنی این کتاب را با یک جدیتی، با یک عطش و توجهی، «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلا» یک معنایش این است که سریع و شتاب زده نخوانید. با توجه بخوانید.

چهارمین انتظار قرآن از ما تدبر است. تدبر از ریشه دَبر است. دَبر یعنی پشت، این روی کلمات و آیات است، پشت آن معناها هستند. ظاهر و باطن، اکتفا کردن به ظاهر؛ این ما را با خسارت رو به رو می‌کند. سرمایه اصلی در باطن است، در معنا و مفهوم است. امام صادق(ع) در تفسیر آیه 121 از سوره بقره، حدیثی را فرمود و قسم خورده که حق تلاوت فقط به خواندن ظاهر نیست. خواندن تا آخر سوره نیست. خواندن تا آخر جزء نیست. اکتفا کردن به الفاظ، مخارج حروف، نه اینکه اینها نباید باشد، باید باشد. اما فقط این نیست. تدبّر یعنی پشت این کلمه‌‌ها، مثل‌ها، رهنمودها چه پیام‌هایی هست؟ کتاب آسمانی ما 114 سوره دارد. شش هزار و دویست و سی و شش آیه دارد و 78 هزار کلمه دارد. مسلمان‌ها در هر کجای کره خاکی هستند باید با معنای این 78 هزار کلمه آشنا باشند.

انتظار پنجم استماع است. یعنی گوش کنیم. خواندن یک اثر دارد و گوش دادن یک اثر دیگر دارد. گاهی شما یک کتابی را خواندی، فرزند شما می‌گوید: عجب کتابی است. شما می‌پرسی: کجایش؟ می‌گوید: فصل سومش، می‌گویی: من خواندم، به این نکته توجه نکردم. معلوم می‌شود گاهی وقت‌ها دیگران بخوانند و بر ما بگویند: یک اثر دیگری دارد. قرآن فرمانش این است «وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ» (اعراف/204) صدای قرآن پخش می‌شود خاموش باشید و گوش فرا دهید.

انتظار ششم قرآن از ما تعلیم است. یعنی هرکس از این کتاب هرچه بلد است برود به کسی که آن را بلد نیست یاد بدهد.

انتظار هفتم که خیلی مهم است، تأثیر است. قرآن از ما می‌خواهد تحت تأثیر این کتاب قرار بگیریم. فقط بخوانیم نه، خلق و خوی ما و رفتار و منش ما عوض شود. اطرافیان به ما بگویند: تا حالا اینطور نبودی، چه شده است؟ بگویم: این آیه مرا عوض کرده است.

هفت پله را آمدیم، از سطح به عمق آمدیم. اینطور اگر باشد روز قیامت قرآن می‌پرسد: تو برای من چه کردی؟ حتی در حدیثی داریم کسی هست که آرام آرام آماده‌اش می‌کنند برای بردن به جهنم، قرآن می‌آید وساطت می‌کند. پروردگارا! او این کارها را برای من کرده است. بخاطر همین کارها شفاعت او پذیرفته می‌شود. قرآن شفاعت کننده‌ای است که شفاعتش پذیرفته می‌شود.

---

منبع:
برنامه سمت خدا؛ حجت الاسلام بهشتی؛ "قرآن از ما چه انتظاراتی دارد؟"، مورخ  97/1/19