معتاد مجرم است یا بیمار
« تکلیف آمار اعتیاد را چه کسی قرار است تعیین کند؟ »
افتاده در باد(7)
برای خواندن مقاله ی قبل ( کنترل خشم در اعتیاد ) اینجا را کلیک کنید.
سوء مصرف مواد مخدر و وابستگی به آن ، بواسطۀ مؤلفه‌هائی همچون مزمن بودن ، پیشروندگی و عودكنندگی بالا ، یكی از چالشهای اساسی و در اصطكاك روزافزون با نهادهای اجتماعی ـ قانونی بوده و می‌تواند در تضعیف بنیان های جامعه اثرگذار باشد .
به نظر می‌رسد ، بنا به دلایل خاص جغرافیائی ، سیاسی ، اجتماعی ، و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران نسبت به ترانزیت و مصرف مواد مخدر آسیب‌پذیری بالائی دارد ، از جملۀ این مواد به مؤلفه های زیر می توان اشاره کرد :
1- همجواری با مركز كشت و تولید تریاك جهان
2- قرار گرفتن در مسیر ترانزیت شرق به غرب
3- فقدان اراده ی دولت مركزی افغانستان و نیز دولت های مؤثر در آن كشور ، جهت كشت و تولید
4- پشت سرگذاشتن جنگ فرسایشی هشت ساله بلافاصله پس از دگرگونی نظام كشوری و تبعات و تخریبهای اقتصادی ـ انسانی ـ اجتماعی و نیز مهاجرتهای ناخواسته ناشی از جنگ
مرور اجمالی یک ربع قرن مبارزه در كشور ما، فراز و نشیب‌های فراوانی در برخورد با معتادان را نشان می‌دهد . هر یك از دستگاههای انتظامی ـ قضائی ـ درمانی ـ نظارتی و سیاستگذاری ، به فراخور رویكردهای مورد قبول خود ، میزان آشنائی با فرهنگ بومی ، مطالعات سایر كشورها و نیز در برخی مواقع مصلحت‌اندیشی ، مواضع متفاوتی را در برخورد با اعتیاد و معتادان اتخاذ كرده‌اند ، برای مثال نظام بهداشتی ـ درمانی كشور با طرح مباحثی از قبیل اینكه «اعتیاد بیماری است» و یا «چون معتاد مجرم است ، پس نمی‌توان اقدام فراگیری انجام داد» همواره در بیان اقدامات و نیز اتخاذ سیاستهای اجرائی با احتیاط عمل و از روشهای مورد قبول خود از جمله مراجعین به اورژانسها ، مراكز خود معرف و ... در مورد جامعه ی هدف قضاوت نموده است و یا با استفاده از نمونه‌هایی بسیار محدود، میزان تعمیم‌دهی خود را بسیار گسترش داده است .
و نیز مراجع انتظامی ، با لحاظ نمودن امنیت اجتماعی به عنوان اولویت، همواره به اعتیاد و معتادان به عنوان مظاهر پلشتی و زشتی و نیز قانون شکنی نگریسته اند و در چارچوبی انتظامی، اقدامات قهری و توأم با یك دیسیپلین خشك و قراردادی را پیشنهاد داده اند .
در هر صورت ، به همان نسبت كه برخورد قهری با معتادان توجیه علمی ندارد، در یك رویكرد واقع‌گرایانه ، تلقی اعتیاد همچون بیماری دیابت بسیار خطرناك و گویای ضعف و عجز سیستم فرهنگی ـ بهداشتی ـ درمانی كشور در پیشگیری و درمان است.
با نگاهی به گذشته و بررسی عملكرد مراجع مرتبط ، الزام وجود برخی اطلاعات پایه و اساسی در كنار مدیریتها و ادوات مبارزه ضروری می نماید ، ما اكنون با توده‌ای از تجارب ارزشمند ، نیك می‌دانیم كه برخوردهای سخت افزاری ، جبران‌كنندۀ كاستی‌های نرم‌افزاری نیست. از جمله این كاستی‌ها و از ضروری‌ترین آنها آگاهی از دامنۀ مصرف و میزان شیوع و بروز اعتیاد است.
علیرغم هزینه‌های هنگفت جهت كنترل ترانزیت و دستگیری و نگهداری معتادان ، متأسفانه تاكنون آمار دقیقی كه مورد قبول همگان باشد ، در كشور وجود نداشته و ندارد . البته كارهائی محدود اما توأم با ایراداتی تاكنون انجام پذیرفته مثل بررسی همه‌گیری شناسی اعتیاد در كشور براساس مراجعین به اورژانسها و یا نمونه‌گیری محدود از چند استان كه قطعاً در تعمیم‌دهی نتایج مشكلاتی را داشته است.
با لحاظ نمودن مطالعات فوق‌الذكر و بررسی تطبیقی برخی پارامترهای آماری از جمله ورودیهای به زندانها، و مراكز خود معرف، لزوم اقدامی جامع در خصوص همه گیرشناسی اعتیاد بیش از پیش ضروری می نماید.
با توجه به این واقعیت ها ، به نظر شما ، اعتیاد جرم است یا بیماری ؟ نظر خود را به ما منعکس کنید .
نویسنده:دکتر عزت ا...نیکو زاده - تبیان
مقالات مرتبط :
عوامل محافظت کننده و خطر آفرین در سوء مصرف مواد
