امام خمینی در آینه خاطرات بزرگان

خاطرات علامه جعفری

سیما و نگاه امام، تجسم اخلاق و عرفان مثبت
در اولین روز حضور اینجانب در دروس اخلاق و عرفان ایشان، قیافه ای بسیار روحانی با نگاه هایی جالب دیدم که به مطالبی که در درس ابراز می نمودند، حالت توافق با آنچه در درون می گذشت را ارائه می نمود.
آن روزها آیات آخر سورة حشر را تدریس می کردند. باکمال وضوح به خاطر می‌آورم وقتی که آیه مبارکه «هو الله الخالق لباری المصور له الاسماء الحسنی یسبح له ما فی السماوات و الارض و هو العزیز الحکیم» را تفسیر می فرمودند، جذابیت مطالب به حد عالی رسیده بود و طلاب با یک انقلاب روحی به افاضات عرفانی ایشان گوش می‌دادند

هیجان روحی و عمق مطالبی که ابراز می شد به خوبی اثبات می‌کرد که مطالب ابراز شده، فوق معلومات فقهی و رسمی است که متأسفانه عده‌ای را به خود مشغول می‌نماید. اینجانب پس از آن تاریخ، فروغی از عرفان مثبت را در زمان تحصیل در نجف اشرف در چهره و گفتار و سایر رفتارهای زندگی در حکیم متأله و عارف بزرگوار شیخ مرتضی طالقانی دیدم.


اهمیت نظم و اثر آن در زندگی امام
نظم و قانون‌گرایی در زندگی فردی و اجتماعی از آن‌چنان اهمیت حیاتی برخوردار است که می‌توان گفت بدون آن نظم و ترتیب: سعیکم شتی تناقض اندر‌ید/ روز می‌دوزید و شب بر می‌درید.
اینجانب در سیر مطالعات محدود و بررسی‌هایی که تاکنون در بُعد نظم و قانون‌گرایی انسان‌ها داشته‌ام ، به این نتیجه رسیده‌ام که ضرورت و عظمت نظم و قانون‌گرایی و احساس جدی تکلیف و انجام آن به حدی است که می‌تواند یک زندگی بی‌هویت و بدون مبنا و فلسفه و هدف را قابل تحمل و رضایت بسازد، چنان‌که در مقداری قابل توجه از جوامع مغرب‌زمین می‌بینیم. و در صورت بی‌اعتنایی به نظم و قانون‌گرایی در زندگی، ولو با داشتن هویت و مبنای حقیقی برای زندگی و فلسفه و هدف قابل قبول برای آن، حیات آدمی هویت و مبنای خود را از دست داده و سایة شوم پوچی برآن زندگی گسترده می‌شود.
زندگی پربار و پربرکت امام، بیانگر حکومت نظم و ترتیب بر زندگی ایشان است و از نزدیکترین افراد با ایشان، بارها شنیده بودم که ایشان در همة کارهای خویش، سخت به نظم و ترتیب مقید بوده‌اند.


اسوه اقتدار شخصیت، و نستوهی
با نظر به پدیده‌های آشکار، وضع روانی ایشان در طول سالیان گذشته استنباط شده است. امام کسی است که فرموده است: من در عمرم جز از خداوند متعال از کسی نترسیده‌ام. این است که ایشان از قدرت شخصیتی با اهمیتی، برخوردار بوده‌اند، و همین اقتدار باعث شده بود که حوادث روزگار از دوران مدرسی در حوزة علمیه قم تا سالیان آخر زندگی ایشان که پر از تلاطم‌های سخت بوده است، نتوانسته بود تزلزلی در آن شخصیت به وجود بیاورد.
در اینجا می‌خواهم به یک نکتة بسیار مهم اشاره کنم و آن این است که ثبات روحی و قدرت شخصیتی که ایشان در اوج مرجعیت و مطرح‌بودن در جوامع امروزی داشت، می‌تواند برای کسانی که می خواهند در آینده متصدی مقام مرجعیت شوند، هشداردهنده و ارائه طریقی با اهمیت بوده باشد که در مراجع گذشتة عالم تشیع همواره مراعات شده است. باید دانست که این مقام حساس، یک حرفة معمولی نیست که هر کسی بتواند با فراگرفتن مقداری از اصول و قواعد و مسائل، شایستة تصدی آن باشد.
هر فقیه و حدیث‌شناس آگاه که از فقه‌الحدیث برخوردار بوده باشد، می‌داندکه مضمون روایت بسیار معروف «و اما من کان من الفقهاء صائناً لنفسه، حافظاً لدینه، مخالفاً لهواه، مطیعاً لامر مولاه، فللعوام ان یقلدوه» بالاتر از مضمون موثقة عبدالله بن ابی یعفور دربارة عدالت است که اتیان واجبات و ترک محرمات و اتصاف به ستر و عفاف را برای عدالت بیان می‌نماید. یعنی عدالتی که در شرایط تقلید آمده است، عدالت را در آن حدی از تقوی معرفی می نماید که خویشتن‌داری ومخالفت با هوی را به اضافة آنچه که در موثقة عبدالله بن ابی یعفور آمده است، شرط تقلید معرفی می کند.

خاطره  آیت الله ابوالقاسم خزئلی ‎

‏‎[‏امام خمینی]در همان حال که با بزرگان علمی مبارزۀ علمی داشتند و پنجه می افکندند، برای ‏‎‎‎‎‎‎‎‏ ایجاد شجاعت در شاگردان، می فرمودند: «حرف مرا که می شنوید، تعبدی نپذیرید. ‎‎‎فکر بکنید، استدلال بکنید». مثال لطیفی از استادشان مرحوم آیت اللّه حائری یزدی ‏‎‎‎نقل می کردند که استاد می فرمود: «وقتی بحث مرا نوشتید، پایین ورقه یک‎‎ ‎‎‎‎‏اظهارنظری بکنید، ولو یک فحش، که من بدانم شما اظهارنظر کرده اید». امام می فرمودند: «در مقام بحث، فکرتان را آزاد نگهدارید و نگویید استاد گفته است.‎‎‎‎‎‎‏ استاد گفته باشد خودتان فکرتان را به کار بیندازید‏‎«.‎

‏‎ 

خاطره آیت الله امامی کاشانی

وقتی که حوزه در فصل تابستان و یا ماه محرم و یا مناسبتهای دیگر تعطیل می ‏شد، امام نصایحی به طلبه‏ ها و شاگردان می‏ کردند که از آن نصایح، توحید می‏ بارید. انسان کاملاً احساس می‏ کرد.
امام می‏ فرمودند: «شما وظیفه ‏تان را انجام دهید، به شهرهایتان که می ‏روید، دین خدا را تبلیغ کنید. موضع علیه همدیگر نگیرید. جنبه‏ های مالی و نفسانی و دنیایی را زیر پا بگذارید. شما وقتی در پیشگاه خداوند تبارک و تعالی عزیزید که چنین باشید. وقتی در دل مردم جا دارید که اینطور باشید. از موضع‏گیریهای برخاسته از نفسانیات، برحذر باشید. از اینکه چیزی را که نمی‏ دانید، به عنوان دین نقل کنید، برحذر باشید. دین خدا را، آنطور که می‏ دانید بیان کنید و سعی کنید آنچه هست و آنچه واقعیت است بگویید».
طلبه‏ ها با قبول صددرصد، به این حرفها نگاه می‏ کردند. همۀ ما می ‏دانستیم که این سخنها از دل برمی‏ خیزد و خود ایشان اهل این راهند. 

خاطره حجت الاسلام بی آزار شیرازی

 ببینید علاقه امام را نسبت به شعر و شاعری تا قبل از این که دیوانشان منتشر بشود [بعد از رحلتشان] کسی اصلاً خبر نداشت، ولی من یادم هست که یک وقت آقای رسولی محلاتی به من زنگ زد یعنی تقریباً سه ماه قبل از فوت امام. گفتند که امام کلیات سعدی را خواستند اما نه کلیاتش به شکل کامل، به صورت چهار جلدی که مجزا شده باشند. گفتم: چه طور ایشان به این صورت می‌ خواهند؟ گفتند: ایشان روزها که می‌ خواهند بروند قدم بزنند دوست دارند که این جزوه‌ های کوچک به این صورت تفکیک شده باشد که این ها را مطالعه کنند. این برای من خیلی جالب بود که امام در آن سنین با آن همه کار و گرفتاری آن هم سه ماه قبل از رحلتشان این چنین علاقمند باشند که دیوان سعدی را این طوری مطالعه کنند. این بیانگر این است که ایشان چقدر در این زمینه علاقه دارند و خلاصه من رفتم و خوشبختانه این سعدی چهار جلدی را پیدا کردم و برای ایشان فرستادم. 

---

منبع: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی؛ مقاله خاطرات و نظرات مرحوم استاد علامه جعفری در باره مرحوم امام خمینی(ره)
کتاب سلسله موی دوست
سایت موسسه حفظ و نشر آثار امام خمینی، مطلب "ابعاد گوناگون زندگی امام خمینی (س)" ، بی آزار شیرازی