آشنایی با اصطلاح حرام‌گوشت

حرام‌گوشت
حرام‌گوشت، طبق احکام اسلامی حیواناتی هستند که خوردن گوشت آنها حرام می‌باشد و به حیوانات خشکی و حیوانات دریایی و پرندگان تقسیم می‌شوند.

اقسام حیوانات حرام‌گوشت
به طور کلی حیوانات حرام گوشت بر چند قسم می‌باشند:
۱. تمام حیوانات دریایی غیر از ماهیانی که دارای فلس (پولک) هستند.
۲. در میان حیوانات خشکی؛ سگ و خوک و درندگانی که دارای دندان و چنگال و ناخن تیز بوده باشند؛ مثل شیر، روباه، خرگوش، گرگ، فیل و... حرام‌اند. اما تمام اقسام گوسفند، گاو، شتر، آهو، گاو، بز، الاغ وحشی حلال گوشت بوده و گوشت اسب و الاغ اهلی مکروه است.
۳. پرندگانی که در هنگام پرواز بیشتر بال خود باز کرده و صاف نگه می‌دارند و کمتر بال می‌زنند (کمتر بال خود را حرکت می‌دهند) حرام گوشت و پرندگانی که در هنگام پرواز بیشتر بال می‌زنند و کمتر بال خود را باز کرده و صاف نگه می‌دارند حلال گوشت هستند. همچنین پرندگانی که چینه‌دان یا سنگدان یا خارپشت پا داشته باشد حلال‌ گوشت می‌باشد. (تذکر: پرندگانی که مانند شاهین و عقاب و باز چنگال دارد حرام گوشت هستند.) تمام اقسام حشرات به غیر از ملخ حرام گوشت می‌باشند.

تقسیم‌بندی دیگر
به طور کلی حیوانات حرام گوشت بر چند قسم هستند:

← حیوانات دریایی
از حیوانات دریایی فقط ماهی فلس (پولک) دار حلال بوده و سایر ماهیان و حیوانات دریایی حرام گوشت هستند. [۱][۲][۳]

← حیوانات خشکی
حیوانات خشکی دو قسم هستند اهلی و وحشی:

اما اهلی:
در میان حیوانات اهلی خوردن گوشت تمام گروه‌های گوسفند و گاو و شتر حلال است اما خوردن گوشت اسب و استر و الاغ مکروه است که کراهت گوشت اسب از بقیه کمتر است و از میان حیوانات اهلی گوشت بقیه حیوانات مثل سگ و گربه و... و اما حیوانات وحشی از میان آنها آهو، گاو، بز کوهی، الاغ وحشی و گَوَزن حلال است و خوردن گوشت حیوانات درنده حرام است و آن حیوانی است که خوی درندگی دارد و دارای ناخن و دندان نیش قوی است؛ مثل شیر، پلنگ، یوزپلنگ، گرگ، یا دارای نیش ضعیفی است؛ مثل روباه، کفتار، شغال، و هم‌چنین خرگوش اگر چه از درندگان نیست ولی حرام است و نیز همۀ حشرات؛ مثل مار، موش، سوسمار، قورباغه، خار‌پشت سوسک، قاب بالان، کک، شپش و... که قابل شمارش نیست. و نیز حیواناتی که مسخ شدند؛ مثل فیل، میمون، خرس و... [۴] و دلیل بر این‌ها روایتی است که از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل شده است. [۵]

← پرندگان
پرندگان حلال‌گوشت، دو علامت داشته و غیر از آن، تمام اقسام پرندگان، حرام گوشت‌اند.
۱. پرندگانی که در هنگام پرواز بیشتر بال می‌زنند و کمتر بال خود را باز کرده و صاف نگه می‌دارند حلال گوشت می‌باشند؛ اما پرندگانی که در هنگام پرواز بیشتر بال خود باز کرده و صاف نگه می‌دارند و کمتر بال می‌زنند (کمتر بال خود را حرکت می‌دهند) حرام گوشت‌اند.
۲. پرندگانی که چینه‌دان یا سنگدان یا خار‌پشت پا داشته باشد حلال‌ گوشت می‌باشد. (تذکر: پرندگانی که مانند شاهین و عقاب و باز چنگال دارند حرام گوشت هستند.) [۶][۷]

← حشرات
تمام اقسام حشرات حرام گوشت‌اند. [۸]
(تذکر: اگر ملخ را با دست یا به وسیله دیگری زنده بگیرند، بعد از جان دادن، خوردن آن حلال است‌. [۹]

موارد حرام شدن حلال‌گوشت‌ها
حیوانات حلال گوشت نیز در چند صورت خوردن گوشت آنها حرام می‌شود:
۱. در صورت نجاست‌خوار شدن: حیوانی که از مدفوع و نجاست انسان تغذیه کنند. [۱۰]
اما خوردن غیر مدفوع انسان و نجاسات دیگر سبب حرام بودن گوشت آن حیوانات نمی‌شود. [۱۱]
صدق نجاست‌خوار بودن به این است که تغذیه آن حیوان فقط از راه خوردن نجاسات بوده و تغذیه دیگری نداشته باشد. [۱۲]
(تذکر: حیوانی که بواسطه نجاست‌خواری حرام گوشت شده باشد بعد از استبراء (یعنی تا مدّتی حیوان را از خوردن نجاست باز دارند و به آن غذای پاک بدهند به نحوی که دیگر نگویند نجاست‌خوار است. و بنا‌بر‌ احتیاط واجب شتر را چهل روز، گاو را سی روز و بهتر است چهل روز، گوسفند را ده روز و بهتر است چهارده روز، مرغابی را پنج روز و بهتر است هفت روز، مرغ خانگی را سه روز و ماهی را یک شبانه روز استبراء کنند). [۱۳] گوشتش حلال می‌شود. [۱۴]

۲. در صورتی که انسان با آن حیوان نزدیکی کرده باشد. [۱۵] در روایتی حضرت علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید خوردن گوشت و شیر حیوانی که انسان با آن وطی کرده است حرام می‌باشد. [۱۶]

۳. حیوانی که از شیر خوک استفاده کرده و به واسطه آن شیر، گوشت و استخوان در آن پدید آمده و رشد نماید. [۱۷]

ــــــــــــــــــــ
پانویس
۱. ↑ امام خمینی، روح الله، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۵۵، کتاب الاطعمة و الاشربة، مسئله ۲.
۲. ↑ حلی، جعفر بن حسن، المختصر النافع، ص۲۴۳.
۳. ↑ حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام، ج۴، ص۷۴۸.
۴. ↑ نفس المصدر، ص۱۵۵، مسئله ۵.
۵. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ۳۶، ۲۹۴.
۶. ↑ امام خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل (المحشی للامام الخمینی)، ج‌۲، ص۵۹۴، احکام خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها.
۷. ↑ امام خمینی، سید روح الله، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۵۷، مسئله ۸.
۸. ↑ امام خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل (المحشی للامام الخمینی)، ج‌۲، ص۶۰۳.
۹. ↑ امام خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل (المحشی للامام الخمینی)، ج‌۲، ص۵۹۳ مسئله ۲۶۲۲.
۱۰. ↑ امام خمینی، سید روح الله، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۴۰، مسئله ۱۵.
۱۱. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، ج۳۶، ص۲۷۱.
۱۲. ↑ حرعاملی، محمد بن یعقوب، وسائل الشیعة، ج۲۴، باب ۲۴ از ابواب اطعمه واشربه محرمه، ح ۲، ص۱۶۰.
۱۳. ↑ امام خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل (المحشی للامام الخمینی)، ج‌۲، ص۶۰۳.
۱۴. ↑ امام خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل (المحشی للامام الخمینی)، ج‌۲، ص۵۶۸، مساله ۲۵۸۳.
۱۵. ↑ امام خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل (المحشی للامام الخمینی)، ج‌۲، ص۶۰۱، مساله ۲۶۳۲.
۱۶. ↑ حرعاملی، محمد بن یعقوب، وسائل الشیعة، ج۲۴، ص۱۷۰، ح ۳.
۱۷. ↑ امام خمینی، سید روح الله، توضیح المسائل (المحشی للامام الخمینی)، ج‌۱، ص۶۹، مساله ۸۶.



منبع: وبسایت ویکی فقه