روانشناسی؛ این بار به سبک اسلامی

 
گفت و گو با دکتر محمدباقر کجباف استاد تمام گروه روانشناسی دانشگاه اصفهان درباره امکان مطرح شدن روانشناسی اسلامی:

اینکه دیدگاه اسلام درباره روانشناسی قابل طرح است یا خیر دو نظریه مطرح است.

 اول اینکه چون روانشناسی علم تجربی است و اسلام به عنوان دین قابل ابطال نیست پس بنابراین جنبه علمی نمی توان به آن داد و روانشناسی اسلامی به طور کلی وجود ندارد.

نظریه دوم بیان می کند که ما می توانیم تبیین های دانشمندان اسلامی را در آیات قرآن بر اساس تفاسیر مورد آزمایش قرار دهیم و اگر قابل ابطال بود نظرات روانشناسی دانشمندان اسلامی قابل ابطال است و نه آیات و روایات. بنابراین می توانیم روانشناسی را با مبانی علمی و تجربی با همه آزمایش هایی که انجام شده بر اساس دیدگاه اسلامی و تفسیر دانشمندان اسلامی مورد آزمایش قرار دهیم. پس از این منظر روانشناسی با رویکرد اسلامی قابل تبیین است و وجود خارجی می تواند داشته باشد.

روانشناسی اسلامی به معنای اینکه اسلام زیربنای روانشناسی از حیث فلسفه و نظریه است، قابل بررسی است اما از این حیث که بخواهیم از اسلام به عنوان نتیجه روانشناسی یاد کنیم قابل بررسی نیست.

روانشناسی پایه های خود را بر اساس ماتریالیسم دیالکتیک قرار داده است. اصول روانشناسی از زمانی که وارد تجربیات آزمایشگاهی شد به عینیت و مشاهده و عوامل مادی توجه کرد و به تدریج رفتارگرایی جنبه تجربی و آزمایشگاهی به روانشناسی داد.زمانی که فروید روان تحلیل گرایی را مطرح می کند، در مقابل رفتار گرایی عوامل غیرقابل دیدن را هم طرح می کند. پس آنچه که به عنوان ماتریالیست مطرح می شود خمیرمایه روانشناسی است.

اسلام را به عنوان دیدگاه در روانشناسی می توان بررسی کرد مثلا می توانیم رابطه انسان با خدا بر اساس وحی را که یکی از پدیده های روانی است، بررسی کنیم. روانشناسی از دو زیربنا حکایت می کند. روانشناسی که جنبه ماتریالیستی پیدا می کند.

 همه روانشناسانی که زیربنای تجربه را برای خود مبنا قرار داده اند با دیدگاه ماتریالیستی وارد روانشناسی شدند و کاری با خدا ندارند و اگر خدا مطرح می شود به او به عنوان پدیده نگریسته می شود که در ذهن بشر بوجود آمده و او را تحلیل می کنند که چگونه شکل گرفته است. فکر به خدا در ذهن بشر پدیده ای قبلی نیست بلکه به عنوان پدیده ای است که به وجود آمده است.

 بنابراین اسلام با روانشناسی ماتریالیستی مباین است. آموزه های دینی را باید در جایگاه خودش به عنوان تبیین رفتاری تحلیل کنیم. اسلام دارای رویکرد روانشناسی خاصی است و با روانشناسی غربی ارتباط برقرار نمی کند. روانشناسی در دیدگاه اسلامی برای خود دارای چارچوب و زیربنای فلسفی و زیربنای نظری مجزاست و در نتیجه کاربرد آن برای زندگی بر اساس این فلسفه مطرح می شود. همان طور که ما روانشناسی را با زیربنای ماتریالیستی تبیین می کنیم اسلام هم دارای روانشناسی مختص به خود است که بر مبنای ارتباط انسان با خداست. این مبنا را باید بپذیریم و سپس به رفتارهای انسان ورود کنیم.

منبع: پایگاه خبری تحلیلی طلیعه، اسلام از رویکرد اختصاصی در روانشناسی برخوردار است