توصیه امیرمومنان(ع) در اجرای قانون به مساوات برای همگان

در کانال تلگرامی مصطفی دلشاد تهرانی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه قرآن و حدیث آمده است:

پاسداشت حقوق مردمان در حكومت با برابر گرفتن همه آنان مقابل قانون جلوه مى ‌یابد، و هر گونه نابرابرى و تبعیض در آن‌ چه حقّ همگان یكسان است، بى ‌حرمتى به آنان و زیر پا گذاشتن كرامت ایشان است. امام على(ع) اصرار مى ‌ورزید و سخت مراقبت مى‌كرد تا برابرى همگان، مقابل قانون به هیچ روى آسیب نبیند. آن حضرت در فرمان‌ هاى حكومتى خود به كارگزاران خویش چنین مى‌آموخت: «فَلْیَكُنْ أَمْرُ النَّاسِ عِنْدِکَ فِی الْحَقِّ سَوَاءً، فَإِنَّهُ لَیْسَ فِی الْجَوْرِ عِوَضٌ مِنَ الْعَدْلِ.»/ نهج البلاغه ، نامۀ ۵۹

 پس باید كار مردمان در آن ‌چه حق است، نزد تو برابر باشد، كه از ستم نتوان به عدالت راه برد.

برابرى مقابل قانون درباره همگان است و در آن استثنائى راه ندارد، و حكومت ‌ها نمى‌توانند میان خویش و بیگانه، نزدیك و دور، و موافق و مخالف، فرق بگذارند و به حریم آنان تجاوز كنند.امیرمؤمنان على(ع) در عهدنامه مالك‌اشتر در این باره چنین فرموده است :

«أَلْزِمِ الْحَقَّ مَنْ لَزِمَهُ مِنَ الْقَرِیبِ وَ الْبَعِیدِ، وَ كُنْ فِی ذلِکَ صَابِرًا مُحْتَسِبًا، وَاقِعًا ذلِکَ مِنْ قَرَابَتِکَ وَخَاصَّتِکَ حَیْثُ وَقَعِ. وَ ابْتَغِ عَاقِبَتَهُ بِمَا یَثْقُلُ عَلَیْکَ مِنْهُ، فَإِنَّ مَغَبَّةَ ذلِکَ مَحْمُودَةٌ.»/ همان ، نامۀ ۵۳ (عهدنامۀ مالک اشتر ) 

 حق را درباره هر كس از كسان دور و نزدیك كه باید اجرا شود به اجرا درآور، و در آن كار پایدار باش، و این پایدارى را به حساب خدا بگذار. در اجراى حق به نزدیكان و ویژگانت هر چه مى‌خواهد برسد. و در برابر پیامدهاى سنگینى كه دچار مى‌ شوى، خواستار سرانجام آن شو؛ زیر سرانجام آن ستوده است.

در هر حكومتى این زمینه وجود دارد كه زمامداران، خود را در برابر قانون چون دیگران ندانند و براى خویش جایگاه ویژه و فراتر از قانون قائل باشند، یا ویژگان و نزدیكان آنان بخواهند از موقعیت خود، بهره‌ هاى خلاف قانون ببرند و ویژه‌ خوارى نمایند. امام على(ع) در هر دو مورد به تمام معنا پاسدار برابرى مقابل قانون بود، و به هیچ روى براى زمامداران، و ویژگان و نزدیكان آنان شأنى بیرون از قانون قائل نبود، و در برابر هرگونه خلاف قانون سخت مى‌ایستاد و اجازه قانون ‌شكنى به هیچ‌كس نمى ‌داد كه چنین امرى، زشت ‌ترین بى‌ حرمتى و كرامت‌ شكنى درباره مردمان است. امام(ع) در عهدنامه مالك‌اشتر چنین فرموده است :

 «إِیَّاکَ وَ الاِسْتِئْثَارَ بِمَا النَّاسُ فِیهِ أُسْوَةٌ.»/ همان 

بپرهیز از خودگزینى و امتیازجویى در امورى كه مردمان در آن حقّى یكسان دارند.

همچنین وى درباره ویژگان و نزدیكانِ زمامداران فرموده است :

 «ثُمَّ إِنَّ لِلْوَالِی خَاصَّةً وَ بِطَانَةً، فِیهِمُ اسْتِئْثَارٌ وَ تَطَاوَلٌ، وَ قِلَّةُ إِنْصَافٍ فِی مُعَامَلَةٍ؛ فَاحْسِمْ مَادَّةَ أُولئِکَ بِقَطْعِ أَسْبَابِ تِلْکَ الاَحْوَالِ. وَ لاَ تُقطِعَنَّ لاَحَدٍ مِنْ حَاشِیَتِکَ وَ حَامَّتِکَ قَطِیعَةً، وَ لاَ یَطْمَعَنَّ مِنْکَ فِی اعْتِقَادِ عُقْدَةٍ، تَضُرُّ بِمَنْ یَلِیهَا مِنَ النَّاسِ، فِی شِرْبٍ أَوْ عَمَلٍ مُشْتَرَکٍ، یَحْمِلُونَ مَؤُونَتَهُ عَلَى غَیْرِهِمْ، فَیَكُونَ مَهْنَأُ ذلِکَ لَهُمْ دُونَکَ، وَعَیْبُهُ عَلَیْکَ فِی الدُّنْیَا وَ الاْخِرَةِ.»/ همان 

آن‌گاه [بدان كه] سرپرست، ویژگان و نزدیكانى دارد كه خوى برترى جستن و خودگزینى دارند و [به حق دیگران] دست دراز كردن و در معاملت انصاف و داددهى را كم‌تر به كار بستن. پس ریشه ستم اینان را با بریدن اسباب آن بر آر، و به هیچ‌یك از اطرافیان و خویشاوندانت زمینى را به بخشش وامگذار. و نباید از تو چشم داشته باشند كه [با استفاده از نفوذ وابستگى خویش به تو] پیمانى ببندند كه در زمینه آبیارى یا كار مشتركى كه دارند، به مردم همسایه با زمین خود زیان برسانند، یعنى هزینه آن را بر دوش دیگران بار كنند، و در نتیجه گوارایى و شیرینى سود آن به ایشان رسد نه تو، و ننگ آن در این جهان و آن جهان بر تو ماند.

---

منبع: خبرگزاری شبستان