بهشتیان و جهنمیان در معراج نبی

در فضای مجازی نسبت به مسئله‌ی معراج پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) شبهه تناقض‌گویی و دورغ پردازی شده مبنی بر این‌که: چطور خودتان معتقدید که هنوز قیامت برپا نشده و هیچ انسانی حساب‌رسی نشده با این حال ادعا می کنید پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به معراج رفته و از احوال بهشتیان و جهنمیان برای مسلمان ها خبر آورده آیا این دروغ و تناقض نیست؟ وجود بهشتیان و جهنمیانی را که حضرت دیده‌اند، چگونه توجیه می‌کنید؟

پاسخ کوتاه:

سه پاسخ به این اشکال داده شده است، یکی اینکه بهشت و جهنم همینک هم موجودند و در واقع تجسم اعمال ماست؛ دوم اینکه بهشت و جهنم حقیقی نبوده و اوصافی بوده که در آینده به بهشتیان و جهنمیان می‌رسد؛ سوم اینکه بهشت و جهنم برزخی بوده است.

پاسخ تفصیلی:

در پاسخ باید گفت: در مسئله‌ی معراج پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) که به نوعی با مبحث بهشت و جهنم نیز گره خورده، هیچ تضاد و تناقض گویی وجود ندارد، وجود بهشتیان و جهنمیانی را که حضرت دیده‌اند، با مبانی مانند: تجسم اعمال یا بهشت و جهنم نمادین و تمثال یا بهشت و جهنم برزخی  قابل تبین است که به این ترتیب بیان می‌شود:

الف) بر اساس نظریه تجسم اعمال، جهنم و بهشت و صراط در حال حاضر موجودند، ولی ما در حجاب هستیم و مشاهده پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به معنای برداشته شدن حجاب کامل و رؤیت عینی آن، برای آن‌ حضرت بوده است. امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه) در مورد نظریه تجسم اعمال می‌گوید: «همه چیزهایی که در آن عالم[آخرت] واقع می‌‌شود عکس العمل همین چیزهایی است که در این عالم است. الآن ما در صراط هستیم و الآن صراط در متن جهنم است و الآن صراط برای انبیای بزرگ و اولیای بزرگ خاموش است. جهنم خاموش است و الآن برای مؤمنین سالم است و برای دیگران «مُحیطَةٌ بِالْکافِرین» است، یعنی الآن احاطه دارد نه «سَیُحیطُ»، الآن محیط است، منتها نمی‌‌توانیم حالا ادراک کنیم. آن چشم، بسته است الآن، آن حجاب است. حجاب که برداشته شد، آن‌که اهل جهنم است می‌‌بیند توی جهنم است. حجاب که برداشته شد، آن‌که اهل بهشت است، می‌‌بیند در بهشت است، برزخ هم برای او بهشت است. برزخ هم برای آن طرف دیگر جهنم است.»[1]

ب) چه بسا بهشت و جهنم مشهود  پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در قضیه معراج، بهشت و جهنم واقعی نبوده، بلکه نمادین و تمثال آن بوده است. به بیان دیگر، منظور از مشاهده اهل بهشت و دوزخ، مشاهده صفات بهشتیان و دوزخیان است. مرحوم طبرسی معتقد است: «روایاتی که بیان رؤیت بهشت و جهنم می‌کند، با ضوابط و اصولى که در دست داریم، مى‌‏توان آن‌ها را توجیه کرد، مانند این‌که منظور از مشاهده اهل بهشت و دوزخ، مشاهده صفات بهشتیان و دوزخیان بوده است.»[2]

ج) مقصود از بهشت و جهنم در مسئله‌ی معراج، بهشت و جهنم واقعی است، ولی مقصود بهشت و جهنم برزخی است نه آخرتی و قیامتی. در تفسیر نمونه چنین آمده است: «گاه گفته‌‏اند [جنت] به معناى بهشت برزخى است که ارواح شهدا و مؤمنان موقتاً به آن‌جا مى‌‏روند. تفسیر اخیر از همه مناسب‌تر به نظر مى‌‏رسد و از امورى که به روشنى بر آن گواهى مى‌‏دهد این است که در بسیارى از روایات معراج آمده است که پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) عده‌‏اى را در این بهشت متنعم دید، در حالى‌که مى‌‏دانیم هیچ‌کس در بهشت جاویدان قبل از روز قیامت وارد نمى‌‏شود؛ زیرا آیات قرآن به خوبى دلالت دارد که پرهیزگاران در قیامت بعد از محاسبه، وارد بهشت مى‌‏شوند، نه بلافاصله بعد از مرگ، و ارواح شهدا نیز در بهشت برزخى قرار دارند؛ زیرا آن‌ها نیز قبل از قیام قیامت وارد بهشت جاویدان نمى‌‏شوند».[3]

درنتیجه: در مسئله‌ی معراج پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) هیچ تضادی نیست، زیرا وجود بهشتیان و جهنمیانی را که حضرت دیده‌اند، با مبانی مانند: تجسم اعمال یا بهشت و جهنم تمثالی یا بهشت و جهنم برزخی  قابل تبین است.

پی نوشت:
[1]. امام خمینی، تفسیر سوره حمد، ص250، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران.
[2]. «ما یکون ظاهره مخالفا لبعض الأصول إلا أنه یمکن تأویلها على وجه یوافق المعقول فالأولى أن ناوله على ما یطابق الحق و الدلیل‏. فمنه ما روی أنه طاف فی السماوات و رأى قوما فی الجنة یتنعمون فیها و قوما فی النار یعذبون فیها فیحمل على أنه رأى صفتهم أو أسماءهم». طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج 6، ص610، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش.
[3]. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج 22؛ ص 499، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش.

---

منبع : رهروان ولایت