یوهان گوتْلیپْ فیخْته چه کسی بود

فیشته(فیخته) در سال ۱۷۶۲ در زاکسن به دنیا آمد. وی پسر بافندهٔ فقیری بود و در کودکی غازچرانی می‌کرد در اثر ابراز هوش فوق‌العاده مورد توجه یک مرد ثروتمند قرار گرفت و به وسیله او در مدرسه به تحصیل پرداخت در الهیات لیسانس گرفت؛ ولی به علت بی‌میلی به شغل کشیشی، معلم سرخانه گردید.

مطالعه در آثار کانت باعث شد که وی شدیداً تحت تأثیر و نفوذ فلسفه کانت قرار بگیرد و بسیاری از عناصر فلسفی او را جزو دستگاه فلسفی خود بنماید.

در سال ۱۷۹۴ به عنوان استاد در دانشگاه ینا استخدام گردید و دیری نگذشت که رهبری ایده‌آلیسم جدید آلمان در اختیار او گذاشته شد.

فیخته در این هنگام با آثار و افكار امانوئل كانت، فیلسوف بلند آوازه هم‏وطنش آشنا شد و تاثیر فراوانی از او گرفت. فیخته پس از چندی به تدریس در دانشگاه پرداخت و رهبری مكتب ایده‏آلیسم جدید آلمان را پذیرفت. پیروان ایده‏آلیسم یا مكتب اصالت تصور و خیال بر این عقیده‏اند كه بسیاری از اجسام، ساخته و پرداخته تصور آدمی هستند.

در فلسفه ایده‏آلیسم كه فیخته پیرو آن است، شی‏ء، فی نفسه وجود ندارد و تصورات و مفاهیم، مانند تخیلات، محصول خود ذهن است و ناشی از حسّ آزادی و اختیار می‏باشد. به عبارت دیگر، در فلسفه ایده آلیسم، ذهن انسان، آزاد و مختار است. فیخته هم‏چنین شرط اساسی هر دین را برآوردن مقتضیات و نیازمندی‏های مطلق قانون اخلاقی عنوان نموده است.

بر این اساس است كه فلسفه او فلسفه‏ای اخلاقی محسوب می‏گردد. یوهان فیخته بعدها سخنگوی ملیّت‏پرستی شد و به ستایش شكوه‏مندی‏های فرهنگ آلمانی پرداخت. از این دیدگاه، وی آلمان‏ها را، نژاد خالص و دیگر اقوام را نژاد مخلوط می‏دانست و نتیجه می‏گرفت كه تمامی جهان، جز آلمان، بر جاده زوال و تباهی سیر می‏كنند، و تنها آلمانی‏ها هستند كه تمدن را به پیش می‏برند.

فلسفه وی زمینه‏ساز شكل‏گیری اندیشه "نژاد فرمان‏روا"، توسط هِگِل، فكر "ابرمرد" نیچه و سرانجام، تصور وحشیانه آدولف هیتلر مبنی بر آلمانْ برتر از همه، گردید. گسترش این افكار در سال‏های بعد باعث شد كه بین فیخته و دانشگاه محل تدریسش، اختلاف به وجود آید چرا كه آنان اعتقاد داشتند كه تعلیمات فیخته با اصول دیانت منافات دارد.

در اثر بروز اختلافاتی بین او و دانشگاه ینا، او استعفا داد و به برلین رفت و بین سال‌های ۱۸۰۷ تا ۱۸۰۸ خطابه‌های زیادی بر ضد ناپلئون برای مردم آلمان بازگو کرد و آنها را تشویق نمود که علیه او بجنگند. در سال ۱۸۰۹ وی استاد فلسفهٔ دانشگاه برلین گردید. افکاری که فیشته دربارهٔ «خود» یا «مز» اظهار داشته موجب گردیده که فلسفه او ایده‌آلیسم اخلاقی محسوب گردد.

از فیخته آثار متعددی برجای مانده كه بنیاد تحقیق علم، حقوق طبیعی و سرنوشت انسان از آن جمله‏اند. یوهان گوتْلیپ فیخته در سال‏های پایانی عمر در برلین سكونت یافت و با تأسیس دانشگاه این شهر، به ریاست آن انتخاب شد تا این‏كه در 29 ژانویه 1814م در 52 سالگی درگذشت.


پی نوشت:
1- تولد "یوهان فیخته" نظریه ‏پرداز و فیلسوف مشهور آلمانی (1762م)، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی
2- مرگ "یوهان فیخته" فیلسوف شهیر آلمانی (1814م)،  ثامن ارتباط عصر