زد و خورد فداییان و کسروی

 
اشغال ایران توسط متفقین (سپتامبر ۱۹۴۱) و تبعید اجباری رضاشاه پهلوی (پادشاهی از ۱۹۲۵ تا ۱۹۴۱)، ناخواسته سبب یک سری آزادی‌های سیاسی و اجتماعی محدود گردید، که سبب آزادی انتشار کتاب‌های و نشریات و تشکیل فعالیت‌های سازمان‌یافتهٔ سیاسی، مذهبی و اجتماعی‌ای گردید که پیش از آن ممنوع بود. این سبب شکوفایی نشریات اسلام‌گرا در سرتاسر ایران گردید. موج فعالیت‌های اسلام‌گرایان و افزایش خطابه‌های ملایان در مسجدها با توسعهٔ نقدهای تند و تیز کسروی بر ارزش‌ها و مبانی شیعی‌گری هم‌زمان گردید.

از اواخر ۱۹۴۱ تا میانهٔ سال ۱۹۴۵ میلادی کسروی برخی از تندترین آثارش را در زمینهٔ نکوهش روحانیت و مبانی شیعی‌گری، صوفی‌گری و بهایی‌گری به رشتهٔ تحریر درآورد. او تجسم بازنگری در مذهب رسمی و فرهنگ و هماورد موج جنبش اسلامی گردید. افکار کسروی را از میان هفده کتاب و رساله و همچنین مقاله‌های متعددش در روزنامهٔ پرچم می‌توان شناخت، او بر این باور بود که رنسانس اسلام سیاسی و کوشش برای برقراری قوانین شریعت در ضدیت با ارزش‌های مدرن و نهادهای برآمده بر انقلاب مشروطه-ای که خود کسروی در جوانی همراه آن بود- می‌باشد.

آرای او در نقد مذهب تشیع، مسائلی بود كه پیش از وی بر قلم برخی از نویسندگان اهل سنت جاری شده بود و علمای شیعه نیز پاسخ آن‏ها را داده بودند، اما او با زبانی كه از بی‏نزاكتی و هتاكی خالی نبود، همان انتقادها را رواج داد. كسروی ضمن اینكه مرتباً بر ضد علما و روحانیت شیعه هرزه‏گویی می‏كرد، وقتی كه معارض و مبارزی در این مسیر برای خود ندید، پا را فراتر نهاده و شروع به هتاكی به ساحت مقدس امام جعفرصادق(ع) نمود و درصدد بود كه با این بی‏شرمی و دریدگی، آخرین میزان غیرت و سرمایه‏های نهفته مكتبی شیعیان را ارزیابی كند.

وقتی كار كسروی به این مرحله رسید، در تمام محافل دینی به ویژه در حوزه علمیه نجف اشرف، شور و غوغایی برپا شد. در این حال هنگامی كه كتابی از او در اهانت به ساحت مقدس امام صادق(ع) به دست سید مجتبی نواب صفوی رسید، وی كتاب را نزد علمای نجف برد و حكم ارتداد كسروی را از آیت‏اللَّه‏العظمی حاج آقاحسین قمی، از مراجع بزرگ نجف، گرفت. از این رو راهی ایران گردید و پس از چند بار مناظره، وقتی كه كسروی را غیرقابل اصلاح دید، درصدد از میان بردن این مهره منحرف برآمد. اما در زمان حمله به كسروی، گلوله در تفنگ نواب گیر كرد و تنها توانست او را زخمی كند. با این حال، پس از مدتی كه از زندانی شدن نواب می‏گذشت، بر اثر فشار مردم و علما از حبس آزاد شد و توانست علیه كسروی شكایت كند.

پرونده‏ای برای كسروی تشكیل گردید كه سرانجام هنگامی كه او به دادگستری مراجعه نمود توسط یاران فداییان اسلام اعدام انقلابی شد. برادران امامی كه عامل اصلی این ترور بودند نیز پس از مدتی بر اثر درخواست‏های مكرر مردم و دفاع قاطع علما، از زندان آزاد شدند.

کسروی در طی جلسه دادگاه در کاخ دادگستری ترور شد. در ساعت‌های اولیه روز ۱۱ مارس ۱۹۴۶ (۲۰ اسفند ۱۳۲۴)، گروه فدائیان اسلام به رهبری برادران امامی به جلسه دادگاه وارد شدند و کسروی و منشی‌اش، سید محمدتقی حدادپور را با استفاده از چاقو و اسلحه کشتند. گفته شده که روز، زمان و مکان جلسه دادگاه جز اطلاعات عمومی نبوده‌است، توسط بازپرس به فدائیان درز کرده‌است. بدین ترتیب، نخستین اقدام انقلابی فداییان اسلام به بار نشست و كسروی و اندیشه‏های پلیدش به گورستان تاریخ پیوست.

ابراهامیان در این باره می‌گوید: «سازمان مسلح کوچکی موسوم به فدائیان اسلام ارتباط نزدیکی با کاشانی داشت. این سازمان در سال ۱۹۴۶ توسط طلبهٔ ۲۲ ساله‌ای در تهران، سید مجتبی میرلوحی که نام نواب صفوی را به یاد بنیادگذاران دولت شیعی در ایران بر خود گذاشته بود، ایجاد شد. فدائیان اسلام برای مبارزه با «هر نوع لامذهبی»، در نخستین اقدام خود، کسروی نویسندهٔ نامدار غیرمذهبی و مورخ پاکدینی را ترور کرد. قاتلان در دادگاه نظامی تبرئه شدند، زیرا از سویی رهبران دینی به نفع آنان پادرمیانی کردند و از طرفی مقامات حکومتی امیدوار بودند که از آنان بر ضد حزب توده استفاده کنند. اما فدائیان اسلام به جای همکاری با مقامات با کاشانی همکاری کردند و در راه انداختن اعتصاب در بازار بر ضد قوام، میتینگهای عمومی در طرفداری از اعراب فلسطین، و تظاهرات خشونت‌آمیز در ۱۹۴۸ بر ضد هژیر نخست‌وزیر، یاریش رساندند. در سال ۱۹۴۹ اغلب به اشتباه کاشانی را رهبر فدائیان اسلام می‌دانستند.»

پی نوشت:
1- ترور "احمد كسروی"، یكی از نویسندگان ضد مذهبی زمان طاغوت توسط فداییان اسلام (1324 ش)، سایت ثامن ارتباط عصر
2- موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی
3- احمد کسروی، امینی

---