حکم روزه مسافر در ماه رمضان

چگونه مسافر شرعی محسوب می شویم و حکم نماز و روزه مان چه می شود؟ (مرجع: آیت الله مکارم)
کسی که دارای شروطی که در ادامه می آید باشد، مسافر شرعی محسوب می شود، یعنی روزه گرفتن بر او حرام بوده و نمازهای چهار رکعتی را باید به صورت دو رکعتی اقامه کند.

شرط اول: مسافتی که طی می کند (مجموع رفت و برگشت) حداقل 45 کیلومتر (معادل هشت فرسخ شرعی) باشد. البته به این شرط که مسیر رفت را از مسیری طی کند که حداقل، به اندازه ی نصف کل مسافت، یعنی 5 /22 کیلومتر (معادل چهار فرسخ شرعی) باشد. پس اگر شخص مسافر از مسیری برود که مثلا 20 کیلومتر باشد و از مسیر دیگری برگردد که 40 کیلومتر باشد، اگر چه مجموع رفت و برگشت او بیش تر از 45 کیلومتر می شود، اما چون مسیر رفت از 5 / 22 کیلومتر کمتر است، شخص مذکور مسافر محسوب نمی شود.

شرط دوم: از ابتدا قصد پیمودن مسافت مذکور (45 کیلومتر) را داشته باشد. به این صورت که به طور قطعی و بدون تردید تصمیم داشته باشد به جایی برود که مسافت رفت و برگشت آن حداقل 45 کیلومتر است. بنا بر این اگر به قصد تفریح یا پیدا شدن گم شده ای یا هر قصد دیگری، بدون آن که تصمیم قطعی داشته باشد 45 کیلومتر را طی خواهد کرد از وطنش خارج شود، مسافر محسوب نمی شود، اگر چه به جایی برسد که فاصله ی آن تا وطنش بیش از 5 / 22 کیلومتر باشد، مگر این که از آن جا به بعد قصد کند 45 کیلومتر مسافت طی کند.

شرط سوم: در بین راه از قصدش منصرف نشود. یعنی قبل از طی کردن مسافت 5 / 22 کیلومتر، اگر تصمیم بگیرد که دیگر به مسافرتش ادامه ندهد، از همان لحظه به بعد، دیگر مسافر محسوب نمی شود. هم چنین است اگر در ادامه ی مسیر، مردد شود.

شرط چهارم: سفرش به وسیله ی یکی از قطع کننده های سفر قطع نشود. قطع کننده های سفر عبارتند از:
الف) وطن
ب) جایی که قصد داشته باشد ده روز در آن جا بماند.
ج) جایی که در آن جا سی روز بدون قصد اقامت، با حالت تردید بماند.
اگر در بین مسافرت، قبل از طی کردن مسافت 5 / 22 کیلومتر، از یکی از مکان های فوق بگذرد، مسافتی که تا آن لحظه طی کرده است جزء مسافرت محسوب نشده و از محل جدید باید مسافت را مجدداً محاسبه کند.

شرط پنجم: کسی که به قصد مسافرت از شهر خود خارج می‌شود، زمانی حکم مسافر را دارد که به حد ترخص برسد. پس اگر به قصد مسافرت از شهر خارج شود، تا قبل از رسیدن به حد ترخص باید نماز خود را به صورت کامل اقامه کند. تنها زمانی می تواند نماز خود را شکسته اقامه کند که به قدری از شهر خود دور شود که اصطلاحاً به حد ترخص برسد. همچنین زمانی که از مسافرت به شهر خود بر می گردد، زمانی که به حد ترخص برسد باید نماز خود را کامل اقامه کند، اگرچه به شهر خود نرسیده است.

من متولد تهرانم و 2 ساله که ازدواج کردم و همراه همسرم تبریز زندگی میکنم 2ـ3 ماه یک بار هم یک هفته تا 10 روز میرم تهران، سوالم این است که وقتی تهران میروم مسافر محسوب میشم؟ حکم نماز و روزه هام چگونه است؟ (مرجع: آیت الله سیستانی)

اگر از تهران اعراض نکرده اید ـ یعنی قصد نکرده اید که دیگر هیچگاه آنجا را به عنوان محل سکونت انتخاب نخواهید کرد ـ هنوز وطن شما است و نماز در آن تمام و روزه هم صحیح است، ولو کمتر از 10 روز در آنجا بمانید.

لطفا حکم روزه مسافر وقتی قبل از ظهر از سفر برگردد یا بعد از ظهر به سفر رود را کامل بیان کنید ؟ نحوه و زمان نیت کردن را نیز توضیح دهید ؟ (آیت الله بهجت)
اگر قبل از ظهر به وطن و یا جایی که قرار است 10 روز بماند برسد، در صورتی که تا قبل از رسیدن به آنجا کاری که روزه را باطل کند انجام نداده باشد، باید نیت روزه بکند و روزه اش صحیح است. زمان نیت روزه وقتی است که به وطن یا ... رسیده است.
کسی هم که بعد از ظهر از وطن ـ یا جایی که قصد 10 روز داشته ـ خارج می شود روزه اش صحیح است و باید روزه را ادامه دهد.

آیا مسافر(كمتر از 10 روز) می‌تواند روزه مستحبی یا قضا بگیرد؟ (آیت الله خامنه ای)
خیر، در حال سفر، روزه صحیح نیست و نمی توان روزه مستحبی یا روزه قضا گرفت. بله، شخص مسافر می تواند نذر کند که در خصوص سفر روزه بگیرد و یا نذر کند که روزه بگیرد چه در سفر باشد و چه در حضر؛ ولی اگر به طور مطلق نذر کند(بدون نیت مزبور) در سفر نمی تواند آن را بجا آورد.

وضعیت نماز و روزه دانشجوی مسافر چیست؟ (آیت الله خامنه ای)
بنابر نظر معظم له، دانشجو تا قصد 10 روز ماندن در محل تحصیل را نداشته باشد نمازش شکسته و روزه هم نمی تواند بگیرد. البته معظم له در این مورد اجازه داده اند تا مقلدین ایشان در صورت تمایل به مجتهد دیگر مراجعه نمایند، مشروط بر اینکه مجتهد جدید فتوا به صحیح بودن نماز و روزه اساتید و دانشجو داده باشد و رجوع به مساوی را نیز جایز بداند.

اگر مسافر بعد از خروج از وطن، از راهی عبور کند که صدای اذان وطن اصلی خود را بشنود و یا دیوار خانه های آن را ببیند، آیا به مسافت شرعی ضرر می رساند؟
تا از وطن خود عبور نکرده، ضرری به مسافت شرعی نمی رساند و مسافرتش قطع نمی شود ولی تا در داخل محدوده بین وطن و حد ترخص آن است حکم مسافر بر او جاری نمی شود.

تفاوت شخص کثیر السفر با کسی که به خاطر شغلش مدام در سفر است چیست؟ و کلا چه زمانی شخصی کثیرالسفر محسوب می شود؟
اگر سفر شغل یا مقدمه شغل نباشد هر چند کثرت هم داشته باشد موجب شکسته شدن نماز نمی شود. و به طور کلی عنوان کثیر السفر حکمی ندارد و موضوع حکم شرعی نیست، بلکه تمام خواندن نماز و صحت روزه برای کسی است که یا خود سفر شغل او است (مثل راننده و خلبان و مانند آن) و یا برای انجام شغل مسافرت می کند (مثل کارمند و کارگری که به اندازه مسافت شرعی برای کارش مسافرت می کند) که این افراد در مبدا و مقصد و بین راه نمازشان تمام و روزه شان صحیح است.

منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مشاوره مذهبی مرکز مشاوره تبیان