صورت فلکی خرس کوچک یا دُب اصغر (Ursa minor)

 زینب شاه مرادی - مرکز یادگیری تبیان

ستاره قطبی فعلی همیشه عنوان ستاره قطبی را نداشته، زیرا جایگاه نقطه قطب در آسمان به علت حرکت تقدیمی زمین متغیر است.  دب اصغر حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد عنوان یک صورت فلکی را نداشته تا آنکه طالس ستاره شناس یونانی آنرا به عنوان یک صورت فلکی معرفی کرد.

ستاره ها
آلفای دب اصغر بنام ستاره قطبی یا ستاره شمال است. در حال حاضر این ستاره فاصله ای کمتر از یک درجه تا موضع واقعی شمال سماوی دارد و در سال ۲۱۰۵ میلادی یعنی یک قرن دیگر به نزدیک ترین فاصله خود تا قطب شمال می رسد.  خیلی از افراد به اشتباه تصور می کنند که ستاره قطبی باید درخشان ترین ستاره باشد، در حال که این ستاره با قدر دو ، چهل و نهمین ستاره درخشنده آسمان به حساب می آید و حدود ۸۲۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. این ستاره از نوع ایر غول زرد رنگ و حدود ۱۰۰ برابر قطر خورشید است و ۲۵۰۰ برابر خورشید از خود نور تولید می کند. ستاره قطبی با طیف F8Ib به طور محسوسی یک متغیر قیفاووسی می‌باشد. با یک تلسکوپ کوچک سه اینچی می‌توان همدم این ستاره را مشاهده کرد. همدم ستاره قطبی قدر نه بوده و طیف آن F3V می‌باشد. صورت فلکی خرس کوچک در جنوب صورت‌های فلکی قیفاووس و اژدها قرار دارد، در جنوب آن نیز صورت‌های فلکی اژدها و خرس بزرگ قرار دارد. این صورت فلکی جرم عمقی قابل ملاحظه ای ندارد.

در افسانه
صورت فلکی دب اصغر خرس کوچکی است که نمایش دهنده آرکاس پسر کالیستو می باشد. البته زمانی یونانیان دب اصغر را به عنوان شغالی به نام ست نیز می شناختند. ست که مخلوقی تیره و منفور بود علیه خدایان روشنایی توطئه می کرد. بنابر افسانه جالبی از بومیان آمریکا درباره دب اصغر، گروهی شکارچی راه خود را در جنگل گم کرده بودند. با اجابت دعاهایشان دختر کوچکی پدیدار شد تا آن ها را به سلامت به خانه هایشان راهنمایی کند. او روح جدی، ستاره قطبی، بود و شکارچیان پس از مرگ در آسمان قرار گرفتند تا برای همیشه نزدیک او باشند. دب اصغر در اسطوره های کهن ایرانی به هفت اورنگ کهین نیز شهرت دارد. بر طبق افسانه های یونانی کالیستو دختر لایکون پادشاه آرکادیا بود. او از فرط زیبایی به حوری ای می ماند که حتی از هرا ملکه المپ نیز زیباتر می نمود. نام او مشتق شده بود از کلمه کالیسته که به معنای بسیار زیبا می باشد. بنابر افسانه ها، کالیستو عضو گروه و پیرو آرتمیس ایزدبانوی ماه و شکار شد. او مانند آرتمیس لباس می پوشید و موهای خود را می بست و خیلی زود شکارچی محبوب و همراه آرتمیس شد. کالیستو در حضور او عهد کرد که همیشه دوشیزه باقی بماند و قسم پاکدامنی و نجابت برای آرتمیس خورد؛ اما زئوس بزرگ ایزدان مسحور و شیفته زیبایی او گردید و یک روز وقتی کالیستو در بیشه ای زیر سایه یک درخت دراز کشیده بود، تغییر قیافه داده در هیئت آپولون برادر دوقلوی آرتمیس او را اغوا کرد و در آغوش کشید.

یک روز گرم، هنگامی که گروه شکار به نزدیکی رودی رسیدند تصمیم به شکار گرفتند و آرتمیس لباس هایش را در آورد و دیگران را به رودخانه راهنمایی کرد و کالیستو با بی میلی زیاد لباس هایش را در آورد و آرتمیس متوجه شکم برآمده او شد فورا طبل رسوایی را به صدا درآورد او را از گروه خود اخراج کرد. بدترین زمان موقعی بود که او پسری به نام آرکاس به دنیا آورد. هنگامی که هرا همسر زئوس به این عشق پنهانی پی برد کمر به انتقام از کالیستو بیچاره بست او موهای کالیستو را گرفت و روی زمین کشید. بعد از آن روی دست ها و پاهای کالیستو موهای سیاه شروع به جوانه زدن کرد و دست ها و پاهای او به شکل پنجه در آمدند و این دگردیسی تا تبدیل کامل او به یک ماده خرس بزرگ ادامه یافت. کالیستوی نگون بخت برای سالیان سال آواره در جنگل ها می زیست، ولی فکرش مانند یک انسان کار می کرد. روزی گروهی را مشغول شکار دید و پسر خود آرکاس را میان آنان تشخیص داد، سعی کرد به پسرش نزدیک شود ولی آرکاس وحشت زده شد. پسر جوان خواست تا خرس را متواری کند، ولی همان هنگام زئوس یک گردباد فرستاد تا هر دوی آن ها را به آسمان ببرد و کالیستو را به دب اکبر و آرکاس را به دب اصغر تبدیل کرد.


منبع: http://bigbangpage.com