سفر به شهر کویری بیرجند

عمارت و باغ اکبریه

عمارت و باغ اکبریه، یکی از بناهای تاریخی شهر بیرجند است. این بنا در دوره قاجاریه و توسط شوکت الملک در دو طبقه ساخته شده ‌است. با گسترش شهر طی سال های اخیر کم کم باغ که خارج از شهر قرار داشت داخل حومه شهر قرار گرفت. این باغ در نشست سی و پنجم یونسکو در سال ۲۰۱۱ میلادی به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. داخل مجموعه چندین عمارت مختلف وجود دارد که هر کدام در دوران متفاوتی از زمان قاجاریان ساخته شده اند. وسعت باغ به چهل و پنج هزار متر مربع می رسد.

این باغ به ‌عنوان محل سکونت، پذیرایی و انجام امور دیوانی مورد استفاده قرار می ‌گرفت به طوری که در لهجه محلی به (کلاته سرکار امیر) شهرت یافت. بعد از درگذشت ابراهیم خان شوکت ‌الملک، پسر وی اسدالله علم، وزیر دربار شاه، از این باغ به‌عنوان محل سکونت در برخی از ایام سال استفاده می ‎کرد. هم اکنون بخش ‌های مختلف این باغ و عمارت مورد استفاده اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی قرار دارد. بخش احداث شده در اوایل دوره قاجار، به‌ عنوان کتابخانه و دانشکده هنر دانشگاه بیرجند فعال می باشد. از بخش مرکزی که در دوره قاجار احداث شده به عنوان موزه باستان ‌شناسی و مردم ‌شناسی استفاده می ‌شود.

آدرس : خراسان جنوبی – بیرجند روستای اکبریه، انتهای خیابان معلم

ارگ کلاه فرنگی
یکی از دیدنی های بیرجند ارگ کلاه فرنگی است که زمان سلطنت قاجاریان اواخر دوره زندیه و بین سال های ۱۲۶۴ تا ۱۳۱۳ هجری قمری ساخته شد. ارگ منسوب به امیر حسن خان شیبانی است و متعلق به امیر علم خزیمه بوده که وی آن را به فرمانداری بیرجند اهدا نمود. در حال حاضر، این اثر تاریخی به عنوان ساختمان استانداری استان خراسان جنوبی مورد استفاده قرار می ‌گیرد. معمار و طراح ارگ بیرجند، آن را به شکل شش ضلعی ساخته و در راس آن را به یک مخروط و سفید رنگ ساخته است که در نگاه نخست، توجه تماشاگران و کارشناسان معماری را به‌ واسطه‌ زیبایی و طراحی منحصر به فرد و قابل توجه ‌ای که دارد، به خود جلب می ‌کند. عمده مصالح استفاده شده در ساخت ارگ بیرجند، گل، آجر، ساروچ و آهک است و ضمن داشتن شکل زیگوراتی و شش اشکوبه که خاص و منحصربه ‌فرد است چندین بخش اصلی و فرعی نیز دارد. طبقه اول بنا که به صورت هشت ضلعی بر روی طبقه هم کف ساخته شده، دارای فضای کمتری است و چند اطاقک در آن ساخته شده است. همچنین سه طبقه دیگر بنا به صورت نمادی ساخته شده و صرفا به دلیل فرم پذیری بنا می‌ باشد.

باغ بهلگرد
باغ بهلگرد مربوط به دوره قاجار است. دو باغ، دو عمارت، یک اصطبل، سکونتگاه خدمه و یک یخدان طبیعی اجزای تشکیل ‌دهنده این مجموعه هستند. این عمارت روی چهار ستون آجری و مدور ساخته شده که چشمگیر‌‌ترین تزئینات بنا نیز محسوب می ‌شوند و در کل تجملات و تزئینات چندانی در ساخت آن به کار نرفته و نسبت به دیگر باغ‌‌ های بیرجند ساده و بی‌ پیرایه ‌تر جلوه می ‌کند.

از جذابیت ‌‌های ویژه این باغمی توان به  یخدان طبیعی آن اشاره کرد که در فاصله  ۱۵۰متری شمال عمارت دیده می شود. آن زمان در زمستان، کارگران بسیاری با استفاده از یخ ‌زدن آب نهری که به درون استخر می ‌ریخته، یخ را ساخته‌ و قطر یخ را با افزودن آب افزایش می ‌دادند و درون این یخدان ذخیره می ‌کردند تا در گرمای تابستان مورد استفاده صاحبخانه و مهمانان ویژه قرار گیرد. این اثر در تاریخ ۲۳ مرداد ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۳۶۷ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آدرس: خراسان جنوبی – بیرجند ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی بیرجند، روستای بهلگرد

دریاچه و سد بند دره
بند دره سدی تاریخی در نزدیکی بیرجند است و یکی از دیدنی های بیرجند به شمار می رود. قدمت این سد به اواخر دوره‌ زندیه و اوایل دوره‌ قاجاریه می ‌رسد. این بند به دلیل اینکه آب آن از دره بالا و پایین عبور می ‌کند به این اسم مشهور گشته است. این بند مهم ‌ترین بند تاریخی و بزرگ ترین بند کوهستانی شهر بیرجند است که به دستور امیر شوکت الملک در سال ۱۲۹۴ هجری قمری ساخته شده‌ است و در سال ۱۳۸۱ از سوی سازمان میراث فرهنگی با شماره ۴۸۱۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. طول تاج آن ۳۱ متر، عرض تاج آن ۳ تا ۵ متر و ارتفاع آن حدود ۱۳ متر و ضخامت دیوار سد در قسمت پایه به ۸ متر و در قسمت تاج از ۳ تا ۵ متر تغییر می کند.

آدرس: ۵ کیلومتری انتهای خیابان مدرس بیرجند، میان جنوب رشته کوه های باقران

آبشار چهارده
یکی از دیدنی های بیرجند آبشار چارده است. آبشارهای چهارده در مسیر کوهنوردی قله باقران در جنوب شهرستان بیرجند واقع شده و از حدود هشتاد آبشار کوچک و بزرگ متفاوت تشکیل شده است که مسیری مناسب جهت آبشار نوردی و سنگنوردی به حساب می آید. نخستین و مرتفع ترین این آبشارها هفت متر ارتفاع دارد. برای رسیدن به آبشارهای چهارده کافیِ راهی بیرجند شوید. در عرض چند دقیقه می توانید با عبور از خیابان غفاری و گذر از دانشگاه آزاد و بیدخت خودتان را به دره چهارده برسانید. نخستین منظره خود روستای چهارده است که با خانه های سنگی و کوچه های باریک آماده میزبانی از شماست.

آدرس: خراسان جنوبی – بیرجند ارتفاعات باقران، روستای چهارده

---

منبع: مجله گردشگری الی گشت