این جهان کوه است و فعل ما ندا

 
آیا نظام عالم اخلاقی است؟ به این معنا که آیا اگر کسی  عملی را انجام دهد، نتیجه اش به خودش باز می گردد؟ و یا افعال ما عکس العملی ندارند؟
آنچه از متن قرآن برداشت می شود این است که نه تنها اعمال ما نتیجه هایی را در بر دارند بلکه در همین دنیا آن نتائج به خودمان بر می گردند.
جناب مولانا  از موضوع بازگشت اعمال این چنین تعبیر کرده است:
این جهان کوهست و فعل ما ندا
سوی ما آید نداها را صدا
یعنی همانگونه که اگر یک نفر در منطقه ای کوهستانی فریاد بزند، پژواک صدایش به خودش بر می گردد، اعمالی هم که ما انجام می دهیم به خودمان بر می گردند.

نتیجه اعمال در دنیا

همه جریانهایی که انسان در آخرت می بیند ، در دنیا هم می بیند ، زیرا حساب و جزای عمل پهلوی عمل گذاشته شده ولی در نظر ما روی آن پرده کشیده شده
است ، خداوند متعال می فرماید : «وجعلنا من بین ایدیهم سدا ، و من خلفهم سدا ، فاغشیناهم ، فهم لایبصرون؛ [1]  و ما فرا روی آنها سدی و پشت آنان سدی نهاده و پرده ای بر چشمان آنان فروگسترده ایم ، لذا نمی توانند ببینند.»
اینها واقعا وجود دارد ولی ما نمی بینیم ، خداوند متعال می فرماید: «اذا الاغلال فی اعناقهم؛ [2]  آن هنگام که غل ها در گردنهایشان افتاده است.» همچنین می فرماید : «انا جعلنا فی اعناقهم اغلالا ، فهی الی الاذقان ، فهم مقمحون؛ [3]  ما در گردنهای آنان تا چانه هایشان غلهایی نهاده ایم ، به طوری که سرهایشان را بالا نگاه داشته و دیده فرو هشته اند . »
خوبی ها و زشتی های اعمال حقیقتا وجود دارد ، ولی ما از آنها در غفلتیم ، توجه داریم ولی از توجه خود غافلیم.

واکنش دنیا به اعمال ما

به سبب آنچه دست‌های مردم فراهم آورده، فساد در خشکی و دریا نمودار شده است، تا [سزای] بعضی از آنچه کرده‌اند را به آنان بچشاند، باشد که بازگردند. [4]
و هر[گونه] مصیبتی به شما برسد به سبب دستاورد خود شماست، و [خدا] از بسیاری درمی‌گذرد. [5]آیات فوق به‌ خوبی بیانگر رابطه اعمال انسان با وقایع و حوادث خیر و شرّ خارجی است و ارتباط نظام‌مند اجزای عالم را متذکر می‌شود. به این معنا که رفتار نیک یا بد فرد یا اجتماع انسانی، تأثیر مستقیمی بر نظام هستی داشته، خیر و صلاح یا شرّ و فساد در نظام طبیعت را به‌دنبال خواهد داشت.
ایمان و تقوا و سپاسگزاری انسان‌ها، برکات آسمان و زمین را به روی آنان می‌گشاید و وسعت رزق و روزیِ مادی و معنوی را به همراه دارد؛ همچنان‌که ظلم و فساد و نافرمانی و ناسپاسیِ آنان، سبب اختلال و فساد در نظام طبیعت می‌شود و بی‌برکتی و سختیِ زندگی و تنگیِ معیشت را در پی دارد.