علایم تجاری ثبت‌نشده

به گزارش تبیان به نقل از روزنامه حمایت، علامت تجاری یکی از مصادیق مهم مالکیت صنعتی به‌عنوان یکی از شاخه‌های حقوق مالکیت فکری است که جزو دارایی‌های با ارزش بنگاه‌های اقتصادی به شمار می‌رود.
برای بررسی حقوق علامت تجاری، با زهرا فرمان‌نژاد، پژوهشگر و مشاور حقوقی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:
فرمان‌نژاد در گفت‌وگو با «حمایت» در این زمینه اظهار کرد: ارزش اقتصادی علامت تجاری بسیار قابل توجه بوده و حتی گاهی فراتر از ارزش اموال فیزیکی و مادی است و به همین منظور در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، تحت حمایت‌های قانونی قرار گرفته است.
وی افزود: سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) بیان می‌دارد که علامت تجاری، یک نشانه یا ترکیبی از نشانه‌ها است که کالاها یا خدمات یک موسسه را از سایر موسسات، قابل تشخیص می‌کند. این نشانه‌ها ممکن است از کلمات، حروف، اعداد، تصاویر، شکل‌ها و رنگ‌ها یا تلفیقی از آنها تشکیل شده باشد و به‌تازگی نیز ممکن است از اشکال سه‌بعدی همانند شیشه یا جعبه شکلات یا نشانه‌های شنیداری مانند صداها همچون غرش شیر که فیلم‌های تولید شده توسط شرکت فیلم‌سازی MGM را معرفی می‌کند یا نشانه‌های بویایی همانند عطرها تشکیل شده باشد.
این پژوهشگر حقوقی ادامه داد: اما در موافقت‌نامه تریپس، تعریف علامت تجاری به جامعی وایپو نیست و کشورهای عضو مجبورند اشکال سه‌بعدی، صداها یا بوها را به‌عنوان علامت بپذیرند و در رد یا قبول آن مختارند. قانونگذار ایران نیز در بند الف ماده 30 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علایم تجاری مصوب سال 1386، از هر نشان قابل رویتی استفاده کرده که محدود به علامت بصری و قابل مشاهده است.

تشابهات و تمایزات علامت تجاری و نام تجاری

وی اضافه کرد: لازم به ذکر است که ثبت علامت تجاری اختیاری است مگر در موارد استثنایی که بنا به تشخیص قانونگذار اجباری شده است؛ ماده یک طرح آیین‌نامه نصب و ثبت اجباری علایم صنعتی بر روی بعضی اجناس دارویی، خوراکی و آرایشی مصوب 3 اردیبهشت سال 1328، از این دست موارد محسوب می‌شود.
فرمان‌نژاد گفت: نکته‌ای که باید مورد توجه قرار داد، این است که علامت تجاری با نام تجاری، تشابهات و تمایزاتی دارد اما دو مفهوم جداگانه هستند. علامت تجاری معرف کالا یا خدمات است اما نام تجاری معرف بازرگان یا شرکت تجاری است و به همین دلیل علامت تجاری قابل انتقال بوده اما نام تجاری قابل انتقال نیست.
وی با بیان اینکه ارزش معنوی نام تجاری، از علامت تجاری بیشتر است، عنوان کرد: اگر شرکت یا بازرگانی برای استفاده از علامت خاص منع شود، علامت دیگری را انتخاب می‌کند اما در صورت منع از داشتن نام تجاری، از تجارت محروم خواهد شد.

مزایای علامت تجاری برای تولیدکننده

این مشاور حقوقی، حق انحصاری استفاده و جلوگیری از تقلید و تقلب؛ تضمین تشخیص مشتریان نسبت به محصولات دیگر؛ ایجاد شهرت؛ تشویق شرکت‌ها در حفظ و بهبود کیفیت کالا؛ مفید بودن برای دریافت تسهیلات؛ ایجاد ارزش افزوده و سهام و ایجاد درآمد برای شرکت؛ قابل نقل و انتقال بودن علامت و تفویض اجازه استفاده به شرکت‌های دیگر یا اعطای نمایندگی و کسب درآمد را از مهمترین مزایای علامت تجاری برای تولیدکننده برشمرد.

مزایای علامت تجاری برای مشتری

همچنین به گفته فرمان‌نژاد، یاری رساندن به مشتری جهت تصمیم‌گیری به خرید کالا و قدرت تمییز و تشخیص کالاها از همدیگر و نیز اینکه علامت تجاری به مشتری این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به کسب اطلاعات تفصیلی درباره تولیدکننده خاص به راحتی کالای موردنظر خود را انتخاب کنند، مزایای علامت تجاری برای مشتری هستند.
وی اضافه کرد: قبل از پرداختن به انواع علامات و ویژگی‌های علامت تجاری جهت ثبت و استفاده از مزایای قانونی آن باید یادآور شد که بین اختراع و ابتکار که محصول ذهن بشر هستند با علامت تجاری که بر اثر شیوع استفاده، تبلیغات، استاندارد و مطلوب بودن کالا و نیز خدمات، با استقبال عمومی مواجه می‌شود، تفاوت‌هایی وجود دارد.
این پژوهشگر حقوقی تاکید کرد: نمی‌توان در عالم تئوری هم قائل به این بود که صرف استفاده از یک علامت تجاری برای مالک آن، حق انحصاری قانونی ایجاد می‌کند و بر این اساس، تا زمانی که علامت تجاری ثبت نشود، مورد حمایت قانونگذار قرار نمی‌گیرد و اگر شخصی مدت مدیدی قبل از ثبت، از علامتی استفاده می‌کرد که جزو علامت‌های ممنوعه نبود و ویژگی‌های قابل ثبت را نیز داشت اما صرفا آن را به ثبت نرسانده بود، چنانچه شخص دیگری اقدام به ثبت این علامت کند، نمی‌توان برای کسی که مدت‌های مدید، از این علامت شناخته‌شده و مطرح در جامعه استفاده می‌کرد، این امکان و امتیاز را قائل شد که از طریق مراجع قضایی یا اداری، ابطال این علامت را درخواست کند.

ویژگی‌های علامت تجاری برای امکان ثبت

وی ویژگی‌های علامت تجاری، برای اینکه امکان ثبت داشته باشد را برشمرد و اظهار کرد: علامت باید تمیزدهنده کالا و خدمات یک شرکت یا شخص از کالا و خدمات یک شخص یا شرکت دیگر باشند و به مشتری در انتخاب کالا کمک کند همچنین علامت نباید جنبه گمراه‌کننده داشته باشند و نباید مشتری را در مورد مبدأ جغرافیایی یا خصوصیات کالا و خدمات، گمراه کند. بند یک این ویژگی‌ها که بیان شد، جزو ویژگی‌های ایجابی علامت بوده و بند 2 جزو ویژگی‌های ‌‌سلبی علامت است که در ماده 15 موافقت‌نامه تریپس به آن اشاره شده اما در کنوانسیون پاریس هیچ اشاره‌ای به این ویژگی‌ها نشده است.
به گفته فرمان‌نژاد، در ماده یک قانون مصوب سال 1310 فقط به ویژگی‌های ایجابی و تمییزدهندگی علامت تأکید شده اما در قانون مصوب سال 1386 در بند الف و ج ماده 32، هر دو جنبه علامت تجاری مورد تأکید قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه در ماده 32 قانون 1386 نیز علاوه بر جنبه ایجابی و سلبی علامت تجاری، ویژگی‌های عمومی مدنظر قانونگذار قرار گرفته است، گفت: این ویژگی‌ها به این شرح است که خلاف موازین شرعی، اخلاق حسنه و نظم عمومی نباشد؛ عین یا تقلید نشان نظامی، پرچم یا سایر نشان‌های مملکتی نباشد؛ عین یا به طرز گمراه‌کننده‌ای شبیه یا ترجمه علامت یا نام تجاری متعلق به موسسه دیگر برای همان کالا یا خدمات مشابه نباشد؛ عین یا شبیه آن قبلاً برای خدمت غیرمشابه ثبت و معرفی شده باشند و نیز اینکه عین علامتی نباشد که قبلاً به نام مالک دیگری ثبت شده یا تاریخ تقاضای ثبت آن مقدم باشد.
این پژوهشگر حقوقی با بیان اینکه حقوق مالکیت فکری به لحاظ اینکه حقوقی غیرملموس و دارای ارزش مادی و معنوی است، با ارزش‌ترین سهام یک شرکت محسوب می‌شود، عنوان کرد: به همین لحاظ برای جلوگیری از تشتت آرا و تضییع حقوق اشخاص، نیاز به دخالت حکومت و تدوین قوانین وجود داشت و به همین دلیل، نخستین قانون در سال 1310 تصویب شده و در سال 1386 قانون ثبت علایم تجاری به تصویب قانونگذار رسید و بر همین اساس، تا زمانی که علامتی ثبت نشود، مورد حمایت قانونگذار قرار نمی‌گیرد.

سهولت اثبات علایم تجاری ثبت‌شده

به گفته وی، فقط باید به یک نکته توجه داشته باشیم که این‌گونه نیست که هیچ حقی برای مالک متصوره نباشیم بلکه زمانی که علامت تجاری، ثبت می‌شود و رسمیت می‌یابد، اثبات آن ساده‌تر بوده و ادعای مخالف در مقابل آن به سختی پذیرفته می‌شود. این موضوع در حالی است که اگر علامت تجاری ثبت نشود، مالک برای اثبات آن و استیفای حق خود، دچار زحمت و مشقت خواهد شد.
فرمان‌نژاد خاطرنشان کرد: همچنین در صورت عدم ثبت علامت تجاری، زمینه سوءاستفاده فراهم شده و نهادهای مربوطه نیز در صورت درگیر شدن با این موضوع، دچار خسارت‌هایی خواهند شد لذا وظیفه تک تک افراد است تا به قانون احترام بگذارند و تکلیف قانونی خود را انجام دهند تا زمینه آرامش و ثبات را در جامعه فراهم کنند. 

---

منبع: روزنامه حمایت