منظور از باب الحوائج چیست؟

منظور از باب الحوائج چیست؟ ایا اینان باب الحوائج از طریق خدا هستند؟ چه کسانی باب الحوائج هستند؟ چرا به همه ائمه باب الحوائج نمی گویند؟ مگر فرقی بین آنهاست؟
حوائج جمع حاجه یا حائجه به معنی نیاز و خواسته است(۱) و در برخی از كتب لغوی باب الحوائج به معنای آستانة رفع حاجت ها آمده است(۲) و در اصطلاح و مراد از "باب الحوائج" این است كه انسان به روح والاى این امام متوسل شود و از او درخواست دعا كند تا خدا بر اثر استجابت دعاى او، حاجت او را برآورده كند. لذا حتی در درخواست از ائمه نیز نوعی اراده خداوند در اعطاء قدرت به آنها مد نظر است.

در واقع مراد از باب الحوائج آن نیست كه آنها مستقلاً حاجات را برآورده می كنند، بلكه این امر با اذن و عنایت خداوند صورت می پذیرد به عبارتی اینان طریق به سوی خدا هستند. اما توجه داشته باشید اراده خداوند بر آن تعلق گرفته است كه بزرگان دین از جمله اهل بیت(ع)به عنوان عاملی برای رفع نیاز بندگان به عنوان باب الحوائج مقرر شوند یعنی در چنین مواردی اراده خدا به آن تعلق گرفته است كه آنها، خود دارای قدرتی برای رفع حاجت باشند مثلاً رئیس اداره كسی را منصوب می كند تا تمام امور مربوط به شهروندان را بررسی و مشكلات آنها را حل نماید. لذا در این موارد فرد هم می تواند به خود رئیس و هم به منصوب رئیس، مراجعه كند.

بنابراین انسان در تمامی امور مختار است كه حاجات خود را مستقیماً از خداوند بخواهد یا به اهل بیت مراجعه كرده و با اراده خداوند از آنها طلب حاجت نماید در واقع باب الحوائج واسطه فیض از جانب خداوند است حال یا خود مستقیم فیض رحمانی را عنایت و حاجت را برآورده می كند و یا بواسطه دعا و درخواست از خداوند، خود خدا حاجت را برآورده می كند.

این مطلب اختصاص به برخی از اولیای خدا ندارد و تمامی آن بزرگواران و ائمه دارای این مقام هستند، زیرا از یك نظر همه ائمه اطهار و اولیاء الهی و فرزندان صالح آنان، باب الحوائج اند و وسیله تقرّب به خداوند و موجب گشایش گره های زندگی هستند.

و در این میان امام موسی كاظم (ع) و حضرت ابالفضل(ع) و حضرت علی اصغر(ع)، به اسم خاص شهرت پیدا كرده اند و این به لحاظ مناسبت هایی بوده كه آن اسامی مبارك در آن تجلّی نموده و ظهور پیدا كرده است به عبارت دیگر اطلاق نمودن لقب باب الحوائج به بعضی از ائمه معصومین (ع) شاید به جهت آن باشد كه چون حوائج دوستان و شیعیان از ناحیه آن امام معصوم (ع)، بیشتر برآورده شده است از این رو، در تعابیر دوستان و ارادتمندان ، لقب باب الحوائج بر این بزرگواران اطلاق شده است و این امر به معنای انحصار واقعی این لقب به برخی از آنها نیست چنانكه از حكمت دعای توسل این چنین استفاده می شود كه هر مشكل و حاجتی را باید به یكی از ائمه ـ علیهم السلام ـ متوسل شد.

همانگونه كه درباره خداوند نیز چنین است كه انسان مریض به اسم شافی و انسان بدهكار به اسم غنی و انسان گناهكار به اسم غفور خداوند توسل جسته و او را به آن یاد می كنند؛ به همین جهت مرسوم است كه در راه توفیق طاعت الهی و تقرّب به خداوند مستحب است به اسم مبارك رسول اكرم(ص) فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ و دو فرزند آن، امام حسن و امام حسین(ع)توسل جسته می شود و انسان گرفتار، دردمند و مریض به اسم مبارك امام كاظم (ع)توسل می یابد و...

پس آنچه كه در بین امامان، امام كاظم(ع) و... به آن شهرت یافته اند، از این باب بوده است كه بسیاری كه به گرفتاری و مشكلات مبتلا بوده اند و دست بشری قادر به گره گشائی آن ها نبوده است، به آن امام متوسل شده و آن حضرت نیز در پیشگاه خداوند از آنان شفاعت كرده و در نزد باری تعالی مقبول واقع شده است و این لقبی است كه ارادتمندان آنها داده اند و الا همه آنها باب الحوائج هستند و دلیل خاصی وجود ندارد كه باب الحوائج را منحصر در افراد خاصی كند.(۳)

پی نوشت :
۱. ابن منظور، لسان العرب، چ دار احیاء التراث، بیروت، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۱۹۲.
۲. محمد معین، فرهنگ فارسی،چ بوستان توحید، بی تا، ذیل واژه باب الحوائج.
۳. اشتهاردی، محمد، سوگنامه آل محمد (ص)، چ كتابخانه مرعشی،قم بی تا، ص۴۹۷.

---

منبع : شهرسوال