۸ مهارت دیجیتالی که باید کودکان و نوجوانان بدانند

مغز کودکان زیر دوسال، در حال رشد است و بهتر است در فضاهای مناسبی تعامل داشته باشند تا رشد مغزی مناسبی داشته باشند. با مشغول شدن به وسایل دیجیتالی به صورت طولانی مدت بر سلامت کودک تأثیرات منفی می گذارد از جمله: زیاد تلویزیون دیدن و همچنین دیگر وسایل دیجیتالی برای کودکان منجر به تأخیر حرکتی و سخن گفتن آنها می شود. اما علاوه بر آن ممکن است، استفاده از وسایل دیجیتالی می تواند خطرات سایبری نیز به دنبال داشته باشد.

 در دنیای امروزی با همه‌گیر شدن استفاده از وسایل دیجیتالی هوشمند و اینترنت، تأثیر اجتماعی، اقتصادی و فناوری گسترده و رشد روز افزون داشته است. متخصصان پیش‌بینی کرده اند در عرض ۱۰ سال آینده ۹۰% از کل جمعیت کره زمین از اینترنت استفاده خواهند کرد.

کودکان و نوجوانان نیز از این قضیه جدا نیستند، در واقع می‌توان گفت نه تنها از این موضوع مستثنا نیستند بلکه در مرکز توجه این تغییرات قرار دارند. کودکان و نوجوانان از فناوری‌های نوین دیجیتالی و رسانه‌ها در سنین بسیار پایین و به صورت افراطی استفاده می‌کنند. از جمله عواملی که در رشد کودکان و نوجوانان می تواند تأثیر به سزایی داشته باشد، استفاده آن ها از دنیای مجازی، آشنایی با افراد در اینترنت و همچنین مدت زمان سپری کردن وقت خود بدون تحرک در مقابل نمایشگر ها، می باشد.

دنیای مجازی می‌تواند عرصه وسیعی برای آموزش، پرورش و سرگرمی به‌حساب بیاید، اما این فضا موجب می‌شود تا کودکان و نوجوانان در معرض خطرات بسیاری همچون مزاحمت های سایبری، اعتیاد به فناوری و تکنولوژی، مطالب خشن، ترسناک و غیراخلاقی، افراط گرایی، کلاه‌برداری و سرقت اطلاعات قرار بگیرند.

پیشرفت دنیای تکنولوژی، سرعت بسیار زیادی دارد که هر روز درحال رشد و تکامل است و روز به روز شاهد پیشرفت آن در ابعاد مختلف زندگی به صورت اینترنت اشیاء هستیم. این پیشرفت ممکن است از نظری، قابل تحسین باشد اما مشکل اینجاست وقتی از نحوه کارکرد و نفوذ آن در زندگی اطلاع زیاد و بروزی نداشته باشید و یا حتی بی اطلاع از آن باشید و در اختیار کودکان و نوجوانان خود قرار بدهید آن ها را مورد سوء استفاده های سایبری قرار خواهید داد.
استفاده از دنیای مجازی و تکنولوژی امری اجتناب‌ناپذیر است. بنابراین تنها راه‌حل برای حفاظت از کودکان و نوجوانان در برابر خطر های احتمالی، با تجهیز آنان به دانش در این زمینه است که می توان از آنان محافظت کرد. چیزی که از آن با نام هوش دیجیتال (Digital intelligence)  یا (DQ) نام برده می‌شود.

 هوش دیجیتال یا (DQ) چیست؟
هوش دیجیتال مجموعه‌ای از توانایی‌های اجتماعی، روانی و تشخیصی است که افراد را قادر به رویارویی با چالش‌ها و انطباق با نیازهای زندگی دیجیتال می‌سازد. این توانایی‌ها به هشت حوزه به هم‌پیوسته و گسترده تقسیم می‌شود.

۱- هویت دیجیتال (Digital identity) :
هویت در دنیای مجازی مفهومی متفاوت با دنیای حقیقی است. یک فرد می‌تواند یک یا چند شخصیت را به ‌صورت ناشناخته (Unknown) در دنیای مجازی ایجاد کند و برای مدتی با آن ها فعالیت کند و یا بلا استفاده بگذارد و یا حتی آن را بعد از مدتی از بین ببرد بدون اینکه کسی از هویت اصلی آن فرد مطلع شود. این توانایی دربردارنده آگاهی‌های لازم جهت مدیریت و آگاهی از حضور شخص در فضای مجازی و تأثیرات ناشی از آن در کوتاه‌مدت و درازمدت است.

۲- مصرف دیجیتال (Digital use) :
مصرف دیجیتال به مدت‌ زمان استفاده از رسانه های دیجیتالی، سلامت و مشارکت در جامعه دیجیتالی تقسیم‌بندی می‌شود. مصرف دیجیتال توانایی استفاده از دستگاه‌های دیجیتالی و رسانه‌ای، ازجمله کنترل استفاده از آنان به‌منظور دستیابی به یک تعادل مناسب مابین زندگی مجازی و حقیقی است.

۳- ایمنی دیجیتال (Digital safety) :
در فضای مجازی همواره وضعیت های خطرآفرین بسیاری همچون آزار و اذیت های سایبری، دروغ و شایعات، افراط‌ گرایی در زمینه های مختلف،  محتوای غیراخلاقی، ترسناک، خشونت‌آمیز و … وجود دارد. ایمنی دیجیتال توانایی مدیریت وضعیت های مختلف مربوط به فضای مجازی و همچنین محتوای مشکل‌ساز و درنهایت جلوگیری از وقوع آنان و محدود کردن این وقایع خطرات را شامل می‌شود.

۴- امنیت دیجیتال (Digital security) :
همواره یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های بشر امنیت بوده است. در دنیای دیجیتال این مفهوم از درجه اهمیت بالاتری برخوردار است. امنیت دیجیتال عبارت است از توانایی شناسایی تهدید و خطرهای فضای سایبری همچون هک شدن، کلاه‌برداری، نرم‌افزار مخرب و… جهت استفاده از ابزارهای مناسب امنیتی حفظ دیتا. در این بخش محافظت از رمزهای عبور، امنیت اینترنت و امنیت موبایل و اطلاعات شخصی موجود در آنها مورد توجه قرار می‌گیرد.

۵- هوش هیجانی دیجیتال (Digital emotional intelligence) :
توانایی ابراز همدلی و همدردی با ایجاد روابط مناسب با دیگر افراد در فضای مجازی، هوش هیجانی دیجیتال می نامند. آگاهی اجتماعی و عاطفی، آگاهی از مقررات و هم دلی در این بخش قرار می‌گیرند.

۶- ارتباطات دیجیتال (Digital communication) :
مهارت‌های ارتباطی میان موجودات به خصوص میان انسان ها در همه جای دنیا اعم از مجازی و حقیقی، بسیار حائز اهمیت است. ارتباط دیجیتال به معنای توانایی برقراری ارتباط، همکاری و همدلی با دیگران در جهت استفاده از فناوری‌های دیجیتال و رسانه‌ای است.

۷- سواد دیجیتال (Digital literacy) :
مهارت در تفکر منطقی، توانایی دریافتن اطلاعات مناسب، تجزیه و تحلیل، ارزشیابی، به‌کارگیری مهارت تفکر نقادانه، اشتراک‌گذاری، جستجو و ایجاد محتوا. ضعف در تفکر نقادانه می‌تواند باعث شود که شما سریع‌تر، در دام اطلاعات نامناسب و گمراه‌کننده گرفتار شوید این موضوع باعث می شود تحلیل‌ها و درک شما از محیط اطراف، تضعیف شود.

۸- حقوق دیجیتال (Digital rights) :
مفاهیمی مانند حریم خصوصی، مالکیت معنوی، حق کپی رایت و آزادی بیان در دنیای دیجیتالی از اهمیت به سزایی برخوردار است که از حقوق کاربران دنیای دیجیتال محسوب می‌شود. حقوق دیجیتال به معنای درک این مفاهیم و احترام به حقوق فردی و قانونی کاربران دنیای دیجیتال است.


استفاده فراگیر از اینترنت و تغییراتی که دنیای دیجیتال در جهان به وجود آورده، یکی از مهم ترین افرادی که تحت تأثیر این تغییرات قرار دارند، کودکان و نوجوانان هستند. هوش دیجیتال یکی از دانش‌هایی است که با آموزش آن به کودکان و نوجوانان، می توان آنان را در برابر این تغییرات و خطرات احتمالی ناشی از استفاده از اینترنت و دنیای هوشمند دیجیتالی، محافظت کرد. ضمن این که ارزش‌های انسانی مانند احترام، هم اندیشی، تدبیر و دوراندیشی به کودکان و نوجوانان آموزش داده شود تا آنان استفاده صحیح از فناوری را یاد بگیرند و مسئولیت پذیر باشند. در واقع نهادینه کردن هوش دیجیتال در ارزش‌های انسانی موجب می‌شود تا به‌جای تحت کنترل مستقیم قرار دادن کودکان و نوجوانان در دنیای دیجیتال، این کودکان و نوجوانان شما باشند تا آن را تحت اختیار خود قرار ‌می دهند.

---

منبع: کودکان برتر