هر پُك قلیان، یك لیتر دود سمی
ششمین كنگره ی سراسری بیماریهای ریه بهانه‌ای بود تا متخصصان یك بار دیگر اعلام كنند که خطرات قلیان، اگر بیشتر از سیگار نباشد، كمتر نیست.
دكتر روزبه نقشین، دبیر انجمن متخصصان ریه تاكید كرد:
"كشیدن قلیان حجم تنفسی بدن را كاهش داده و مواد سمی ناشی از نوع توتون و تنباكوی قلیان، سلامت افراد را با خطر روبرو می كند."
او با انتقاد از رواج استفاده از اسانس در تركیب تنباكوها گفت: "این تركیب به علت حرارت زیاد، موادی را وارد بدن می كند كه عوارض ناگواری برای انسان به دنبال دارد."
دبیر اجرایی ششمین كنگره ی سراسری بیماریهای ریه، قلیان را اعتیادآور دانست و گفت:
"كشیدن یك یا دو بار قلیان در روز، فرد استفاده كننده را دچار اعتیاد می كند، در حالی كه تصور غلط جامعه این است كه دود حاصل از قلیان از آب رد می شود و مواد سمی آن از بین می رود."
هر وعده قلیان برابر یك پاكت سیگار
مانند بسیارى از كشورهاى خاورمیانه، قلیان یكى از وسایل تفریحى رایج در ایران است كه اگرچه بارها از سوی مسئولان وزارت بهداشت و نیروی انتظامی مصرف آن در اماكن عمومی و به خصوص سفره‌خانه‌های سنتی منع شده، اما ظاهراً به راحتی نمی شود، شر آن را از چنین مكان‌هایی كم كرد.
متخصصان اعلام می كنند كه مصرف كنندگان قلیان، در هر بار مصرف، دود بسیار زیادتری را در مقایسه با كشیدن یك نخ سیگار دریافت می كنند.
افراد سیگاری كه به طور متداول 8 تا 12 نخ سیگار در روز مصرف می كنند، به طور متوسط با 40 تا 75 پُك كه به مدت 5 تا 7 دقیقه به طول می انجامد، حدود 5 تا 6 لیتر دود استنشاق می كنند و این در حالی است كه مصرف كننده ی قلیان در هر وعده مصرف كه به طور متداول 20 تا 80 دقیقه طول می كشد، حدود 50 تا 200 پُك می زند كه هر پك به طور متوسط حاوی 15/0 تا یك لیتر دود است.
دود به همراه رطوبت
دكتر ایرج خسرونیا، رئیس انجمن پزشكان داخلی ایران، با اشاره به اینكه دود قلیان همان مضرات سیگار را دارد، در مورد سایر عوارض كشیدن قلیان می گوید:
"به دلیل مرطوب بودن راه‌های هوایی و مجرای خروج دود، قلیان می تواند عامل مهمی جهت رشد میكروب ها و قارچ ها باشد.
تحقیقات اخیر نشان داده‌اند كه كشت مواد داخل لوله ی قلیان حاوی صدها نوع قارچ و میكروب بوده و این میكروب‌ها و قارچ ها به راحتی توسط دود، وارد دستگاه تنفس شده و ایجاد عفونت های مزمن می كند.
در ابتدا شخص متوجه بیماری خود نمی شود، ولی سال های بعد به دلیل نفوذ این قارچ ها و میكروب ها در لایه‌های مختلف ریه، بیماری هایی مثل برونشیت، برونشكتازی، آمفیزم ریه و در نهایت آسم ایجاد می شود. این در حالی است كه شخص هنگامی به بیماری خود پی می برد كه متأسفانه چاره‌ای جز تحمل بیماری تا آخر عمر نخواهد داشت."
دكتر خسرونیا با اشاره به اینكه شخص مبتلا به بیماریهای مختلف ریه اگر به استعمال دخانیات و كشیدن قلیان ادامه بدهد بدون شك مبتلا به سرطان ریه و دستگاه تنفسی خواهد شد، اضافه می كند:"متأسفانه به اكثر تنباكو‌هایی كه در سال های اخیر به بازار آمده اسانس‌هایی اضافه می شود كه این اسانس ها علاوه بر تحریك دستگاه تنفس موجب حساسیت و آلرژی می گردد، بنابراین علاوه بر بیماریهای ذكر شده، رینیت آلرژیك و سرفه‌های مزمن همراه با خلط را برای فرد به همراه دارد."
دود قلیان بیشتر از سیگار است
بنا به اعتقاد كارشناسان مصرف یک نخ سیگار بین 500 سی‌سی تا یک لیتر دود تولید می کند، اما استفاده ی یک بار از قلیان 10 تا 20 لیتر دود تولید خواهد کرد. مدت زمان استعمال سیگار معمولاً 10 دقیقه است، اما قلیان با وجود دفعات کمتر استفاده در مقایسه با سیگار، در هر بار مصرف برای 40 تا 60 دقیقه استفاده می شود. به این ترتیب اثرات مضر قلیان، كمتر از سیگار نیست، اما در فرهنگ جامعه ی ما به این حقیقت علمی توجهی نمی شود.
دكتر خسرونیا با اشاره به اینكه حتی دیده شده والدین برای خندیدن و سرگرمی، نی قلیان را به دهان افراد زیر 5 سال هم گذاشته و آنها را وادار به قلیان كشیدن می كنند، می گوید: "رسانه‌ها باید آگاهی لازم را به مردم بدهند تا مردم لااقل از استعمال قلیان در مكان‌های عمومی و منازل، به خصوص اماكنی كه به فضای آزاد راه ندارند، خودداری كنند."
انتقال بیماری از طریق قلیان
اگر دود قلیان وارد ریه نشود و فقط از راه دهان خارج شود، آسیبی به ریه‌ها وارد نمی شود! این جمله‌ای است كه از زبان بسیاری از مصرف كنندگان قلیان شنیده می شود.
دكتر خسرونیا، در این باره می گوید:
"این تصور، تصوری كاملاً غلط است، چون دود از طریق مخاط دهان و حنجره جذب بدن گشته و آثار سوء خود را می گذارد. حتی در هوایی كه دود قلیان آزاد می شود، افرادی كه قلیان نمی كشند و در معرض دود قرار گرفته اند، در طولانی مدت دچار عوارض آن خواهند شد."
دكتر شهرام آگاه، متخصص داخلی و عضو هیأت علمی دانشگاه ایران نیز در مورد مصرف قلیان می گوید: "بر خلاف تصور عمومی كه عده‌ای معتقدند وجود آب قلیان جلوی مواد مضر و سمی آن را می گیرد، بیشتر این مواد سمی از جمله نیكوتین و خاكستر وارد ریه می شوند و به خاطر دَم‌های عمیقی كه فرد برای جذب دود می زند، تخریب‌های جدی به حبابچه‌های ریه وارد می شود."
وی با اشاره به اینكه سرطان ریه، سرطان لب و دهان و حنجره، سرطان مری و معده، لوزالمعده، كبد و سرطان روده بزرگ از عوارض بد‌خیم استفاده از سیگار و قلیان هستند، در مورد عوارض خوش‌خیم آن می گوید:
"این عوارض شامل زخم‌های گوارشی هستند. همچنین قلیان باعث ریفلاكس معده(برگشت اسید معده به مری) می شود كه در نتیجه ی آن فرد سوزش شدیدی در سر دل دارد و دچار تهوع می گردد. حتی بیماری ریفلاكس در بعضی موارد منجر به سرطان مری نیز می شود."
به گفته ی وی میزان و عمق دَم در حركت دادن آب قلیان بسیار مهم است و قلیان با وجود اینکه کمتر مصرف می شود، اما حجم دودی که از طریق آن وارد بدن می شود، 10 تا 20 برابر دود ناشی از مصرف سیگار است.
بنا به گفته ی متخصصان دود استنشاق شده از قلیان، نه تنها همه ی مواد سرطان زای دود سیگار را دارا است، بلکه مونوکسیدکربن بیشتری هم دارد.
به علاوه، دود قلیان مجموعه‌ای از مواد سرطان زای دیگر را دارد که ناشی از سوختن زغال است و خطر انتقال بیماریهای عفونی مانند سل را نیز افزایش می دهد.
دكتر آگاه با اشاره به اینكه نیكوتین نقش بسیار مهمی در میزان و نحوه ی مصرف مواد دخانی به عهده دارد، می گوید:
"تحقیقات ثابت كرده است افراد سیگاری تا زمانی كه میزان نیكوتین دریافتی در آنها به آستانه ی مورد نیاز برای رفع حالت وابستگی برسد، به كشیدن سیگار ادامه می دهند. پس با فرض جذب بخشی از نیكوتین موجود در دود قلیان در اثر عبور آن از آب، مصرف كنندگان قلیان برای رسیدن به آستانه ی ارضای وابستگی، با استنشاق مقادیر بسیار زیادتر دود، در معرض مقادیر بیشتری مواد شیمیایی سرطان‌زا و گازهای خطرناك مثل منو‌اكسید‌كربن قرار می گیرند.
این موضوع مصرف كنندگان قلیان و اطرافیان آنها را كه در مواجهه با دود تحمیلی آن قرار دارند، همانند مصرف كنندگان سیگار به انواع سرطان ها، بیماری های قلب و عروق، تنفسی و آثار سوء در دوران بارداری مبتلا خواهد ساخت."
هم اكنون سالانه 5 میلیون نفر در دنیا به علت استعمال دخانیات، جان خود را از دست می دهند كه با ادامه ی این روند تا 20 سال آینده تعداد قربانیان به 10 میلیون نفر در سال می رسد.
بر اساس تازه‌ترین آمارهای ملی نیز 3 درصد نوجوانان ایرانی سیگار می كشند و 14 درصد آنان از سایر مواد دخانی و عمدتاً از قلیان استفاده می كنند.
سمیه شرافتی
*مطالب مرتبط:
پایان اداهای روشنفکرانه در کافه ها
سیگار و سینما؛ سانسور برای سلامت
طعم غذا در ترک سیگار موثر است
پیامی مشمئزكننده برای سیگاری ها
تغذیه در افراد سیگاری، چگونه باید باشد؟
