خنده به عبث

 
فارغ از اینکه «خرگیوش» را دوست داشته باشیم یا نه و فارغ از ضعف و قوت های فیلم از حیث فیلمنامه و کارگردانی آن را می توان یکی از متفاوت ترین کمدی های سینمای ایران چه از لحاظ فرم و چه از حیث مضمون و پیرنگ دانست.

خرگیوش به نوعی یک کمدی ابزورد است که نه تنها سیاه نیست بلکه در فرم و ساختار روایی خود واجد نوعی شادابی و رنگ آمیزی و حتی قاب بندی های هنری وزیبایی شناسانه است. آنچه که آن را به یک ابزرود بدل می کند نوعی پوچی وعبث بودگی است که در تجربه فردی و جمعی شخصیت های قصه قابل ردیابی است و مخاطب نیز در یک همذات پنداری روانشناختی می تواند به این عبث و پوچی بخند.

در خود فیلم نیز به شکل تلویحی و نمادین بر این شاد بودن بی دلیل تاکید می شود و فیلم انگار یک گزاره علمی درباره خنده را به روایتی دراماتیک بدل کرده است. به این معنی که در برخی از یافته های روانشناسی بر این نکته تاکید شده است که مغز علت خنده را تشخیص نمی دهد و صرفا نسبت به آن واکنش نشان می دهد پس در هر حال بخندید تا تاثیر مثبت آن را بر مغز و روان خود شاهد باشید. حتی مخاطبی که از قصه و موقعیت آدم های آن سر در نمی آورد، پی به این نکته می برد.
 اساسا فیلم از حیث فیلمنامه ای سرگردان و بی سر و ته به نظر می رسد اما به رفتار ها و کنش و واکنش های آن می خندد و فیلم این قابلیت را دارد که در یک موقعیت مشنگ و عبث از مخاطب خنده بگیرد.

البته بخشی از این قابلیت به توانمندی و طنازی فردی بازیگران مربوط می شود؛ به ویژه جواد عزتی که نمک ذاتی خودش را با درک درستی که از کاراکتر بدست آورده است، درهم می تند و بخش عمده ای از بار کمیک قصه را به دوش می کشد. پارتنر شدن او با سیامک انصاری که قبلا نیز سابقه همکاری با او را در قهوه تلخ داشته، کمک می کند تا پازل کمدی اثر تکمیل شود و رفتارهای این دو در موقعیت های عجیب و غریب فیلم به مفرح شدن فضای قصه و طنز آن کمک کند.

خرگیوش نوعی تاکید بر شادی است اگرچه این شادی را به عوامل بیرونی مثل قرص وابسته می کند که این خود جای نقد دارد. اگر قرار باشد شادی منوط به عوامل برون متنی باشد و از درون انسانها و کیفیت زندگیشان برنخیزد یک مسکن موقتی است که درمان درد نیست فقط فراموشی موقت آن است.


فیلم البته ملغمه ای از همه مولفه ها و گونه های کمدی است که از طنز و شوخی های کلامی تا متلک های سیاسی بهره می برد و چه بسا طعنه ای است به یک تجربه اجتماعی در جامعه امروز که انگار هیچ چیز جدی نیست پس نباید چیزی را جدی گرفت حتی آرمان های اجتماعی و سیاسی را.

خرگیوش حتی از کمدی فانتزی و تخیلی هم استفاده می کند که اگرچه خط و ربط آن به قصه، منطق محکمی ندارد اما نوعی تنوع بصری و دراماتیک به فیلم بخشیده و فضای لاکچری آن را برجسته تر می کند. خرگیوش را می تواند فیلمی سردرگم اما سرگرم کننده دانست که تا آخر فیلم مخاطب نمی داند که بالاخره چه شد و چی می خواست بگوید اما خنده دار بود!

مخاطب سر درنمی آورد که چرا جواد عزتی باید لباس یونانی بپوشد و سیامک انصاری لباس فیلم های فضایی و جنگ ستاره ای اما به کارها و حرف های آنها می خندد. به نظر می رسد این سه شخصیت افرادی آرمان گرا و کمال گرا بودند که حالا در یک سرخوردگی تدریجی به پوچی رسیده اند اما نمی خواند این پوچی و استیصال موجب افسردگی آنها شود لذا در برابر آن مقاومت می کنند و به زور قرص هم شده خود را شاد نگه می دارند.

 گویی خرگیوش قصه آدم های الکی خوشی است که به دم غنیمتی و خیام گونگی تن داده اند و بی خیالی را تنها راه گریز از فکر و خیال های آزاردهنده می دانند. رفتار و منش آنها و حتی پیام فیلم که برساخته از همین موقعیت است می تواند مصداقی از جمله معروف چه گوارا باشد که تنها راه انتقام از زندگی شاد بودن است ... البته تاکید می کنیم شاد بودن نه به هر شیوه ای.

خرگیوش

نویسنده و کارگردان: مانی باغبانی

تهیه‌کننده: حبیب اسماعیلی

بازیگران:جواد عزتی، بابک حمیدیان، سیامک انصاری، مینا ساداتی، پانته آ سیروس، همایون ارشادی، امید روحانی، ملیکا شریفی نیا، مانیا علیجانی

---