کدام شبکه اجتماعی خوب است و کدام بد؟

همان‌طور که می‌دانیم اغلب افراد در دنیا از فیسبوک استفاده می‌کنند و فیسبوک یکی از محبوبترین شبکه‌های اجتماعی در سطح دنیاست. البته این روند در ایران متفاوت است و به‌دلیل فیلتر بودن فیسبوک و همچنین در دسترس بودن شبکه‌های اجتماعی موبایلی و کاربرد آسان‌تر آن‌ها در ایران، بیشتر کاربران ایرانی از مدت‌ها قبل، از فیسبوک مهاجرت کرده‌اند. اما حالا و با رسوایی فیسبوک در بحث امنیت و محرمانگی اطلاعات کاربران و افشای آن‌ها، بسیاری از کاربران در سطح جهان در فکر مهاجرت از فیسبوک هستند و هشتگ DeleteFacebook# را ترند کرده‌اند. در این بین حتی برخی کشورها در حال بررسی فیلتر کردن فیسبوک هستند و برخی دیگر خواستار استعفای مارک زاکربرگ موسس فیسبوک از سمت خود هستند.

اما سوال اینجاست که چرا فیسبوک با این حجم محبوبیت و موفقیت باید دچار چنین بحرانی شود و اعتبار چندین ساله و سرمایه خود را در معرض نابودی قرار دهد؟

چه بر سر شبکه‌های اجتماعی آمد؟

جالب است بدانیم که فقط فیسبوک دچار بحران نیست و اخیرا بحث‌های زیادی پیرامون اکثر شبکه‌های اجتماعی در سراسر دنیا وجود دارد. به بیان دیگر چند وقتی است که شبکه‌های اجتماعی آن شور و هیجان و جذابیت سابق خود را از دست داده‌اند و اخیرا اکثر شبکه‌های اجتماعی در حال تبدیل شدن به وسیله‌ای جهت اتلاف وقت، از دست دادن تمرکز، رهگیری و جاسوسی از کاربران، از بین رفتن هوش و به‌طور کل ابزاری که ضرر و زیانش بیشتر از منافعش باشد، هستند.

البته توجه داشته باشید که ما نمی‌خواهیم بگوییم شبکه‌های اجتماعی مضر است؛ در واقع این گذشت زمان و اثر شبکه‌های اجتماعی است که این نتیجه را نمایان ساخته است. برای درک بهتر این موضوع کافی است که عبارت "شبکه‌های اجتماعی" را در ذهن خود مرور و درمورد آن قضاوت کنید. اولین نتایجی که بعد از فکر کردن به "شبکه‌های اجتماعی" به ذهن انسان خطور می‌کند "اتلاف وقت" است. به عقیده‌ی برخی از کارشناسان بین‌المللی این دیدگاه منفی که بین کاربران نسبت به شبکه‌های اجتماعی به‌وجود آمده است، نتیجه‌ی اثری است که شبکه‌های اجتماعی روی زندگی انسان‌ها گذاشته‌اند. این آثار شامل هدر رفتن وقت انسان‌ها، اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی، تنها ماندن به لحاظ جامعه‌های حقیقی، افسردگی و بسیاری از آثار مخرب دیگر است.

البته شبکه‌های اجتماعی مزایایی هم دارند که غیر قابل انکار هستند اما نکته‌ی مهم اینجاست که آثار منفی و مخرب این شبکه‌ها روی جوامع و کاربران، بیشتر از مزایای آن بوده است و در طولانی مدت آثار مخرب آن‌ها، بیشتر بروز خواهند کرد.

تاثیر منفی شبکه‌های اجتماعی روی کارهای حرفه‌ای و تجارت‌ها

فقدان امنیت اطلاعات و همچنین فقدان محرمانگی اطلاعت، پراکندگی اطلاعات، شلوغی بیش از حد در شبکه‌های مجازی و سایر مشکلاتی که با وجود شبکه‌های اجتماعی پدید آمده‌اند، باعث ایجاد مشکل بر سر راه کاربران حرفه‌ای، شرکت‌ها و کارهای تجاری از زوایای گوناگون شده است. یکی از کارشناسان در این حوزه خطاب به روسای شرکت‌ها می‌گوید: مارک زاکربرگ، مدیر عامل فیسبوک در حال انتقال ثروت از شرکت‌های شما به شرکت خود است.

فرض کنید جهت هدفی خاص مثل بازاریابی و تبلیغ کالای خود وارد شبکه اجتماعی اینستاگرام می‌شوید اما با انبوهی از کاربران غیرتخصصی، جعلی و یا پروفایل‌های فُکاهی مواجه می‌شوید و بدون آن‌که نتیجه‌ای حاصل شده باشد، هزینه و زمان خود را هدر می‌دهید.

هدف ایجاد شبکه‌های اجتماعی چیست؟

یکی از اهداف ایجاد شبکه‌های اجتماعی، استخراج اطلاعات شخصی و تحت نظر قرار دادن آن‌هاست. هدف نهایی اسخراج هرچه بیشتر اطلاعات است. البته این اطلاعات گاهی به مقاصد جاسوسی و امنیتی و گاهی به مقاصد دیگر جمع‌آوری می‎شوند. به‎‌طور مثال مراکز تحقیقاتی می‌توانند از طریق شبکه‌های اجتماعی تحقیقات خود را روی جوامع مختلف انجام دهند. البته هیچ شخصی تمایل ندارد که افراد بیگانه به اطلاعات شخصی وی بنا به هر دلیلی اعم از جاسوسی یا غیرجاسوسی دسترسی داشته باشند.

چرا شبکه‌های اجتماعی را ترک نمی‌کنیم؟

یکی از علت‌ها آن است که کاربران تاحدودی از ترک کردن این شبکه‌های اجتماعی واهمه دارند و می‌خواهند با دیگر مردم در ارتباط باشند. درواقع این روزها مردم تصور می‌کنند که با ترک کردن شبکه‌های اجتماعی و فاصله گرفتن از اینترنت، از جوامع به‌دور خواهند بود و تنها خواهند ماند. البته این تصور تا حدودی هم درست است و زمانی که اغلب ارتباطات یک جامعه بر اساس شبکه‌های اجتماعی و اینترنت باشد، راهی جز استفاده از آن‌ها نمی‌ماند مگر آنکه تمام افراد جامعه سیم‌های اتصال به اینترنت خود را قطع کنند.

دلیل دیگری که مانع ترک شبکه‌های اجتماعی می‌شود این است که کاربران می‌خواهند این شبکه‌ها را جستجو کنند تا به محتواهای مفید و دلخواه خود برسند. نکته‌ی جالب این است که با وجود آگاهی از معایب و آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی، بسیاری از کاربران نه تنها تمایلی ندارند شبکه‌های اجتماعی را ترک کنند بلکه تلاش می‌کنند تا حضور فعالانه‌تری در شبکه‌های اجتماعی محبوب داشته باشند که درواقع نشان دهنده‌ی نوعی اعتیاد است. 

اما یکی از اصلی‌ترین دلایلی که کاربران را جذب شبکه‌های اجتماعی می‌کند و مانع ترک آن‌ها می‌شود این است که این شبکه‌ها طوری طراحی شده‌اند که در کاربران ایجاد اعتیاد کنند. در واقع هوش مصنوعی‌ای که در این شبکه‌های اجتماعی به‎‌کار رفته است این وظیفه را برعهده دارد تا کاربران را تا جای ممکن وابسته به خود کند. به بیان دیگر، طراحان این شبکه‌های اجتماعی نمی‌‎خواهند کاربرانشان را از دست بدهند و دلیل طراحی این شبکه‌ها هم جذب حداکثری کاربران است. از همین رو، طراحان از هوش مصنوعی در طراحی این شبکه‌ها استفاده می‌کنند تا بتوانند ازظرفیت حداکثری کاربران استفاده کنند و سیاست جذب حداکثری را در دستور کار خود دارند.

کدام شبکه‌ی اجتماعی بهتر و معتبرتر است؟

بی‌شک تاکنون شبکه‌های اجتماعی زیادی در دنیا طراحی شده‌اند اما همه‌ی آن‌ها نتوانستند موفق باشند. فیسبوک و اینستاگرام یکی از همان شبکه‌های اجتماعی محبوب هستند که البته فیسبوک با بحران بزرگی روبه‌روست. البته سایر شبکه‌های اجتماعی هم از این قاعده مستثنی نیستند و شاید این بحران روزی برای آن‌ها هم پیش آید. موفق بودن یک شبکه‌ی اجتماعی به سلسله مواردی بستگی دارد مثل تعداد بالای کاربران آن، جذابیت و امکاناتی که در اختیار کاربران قرار می‌دهد، جلوگیری از اسپم‌ها، کنترل تبلیغات، امنیت بالا، سرعت قابل قبول، نحوه‌ی ارتباط کاربران با یکدیگر، نحوه‌ی اشتراک گذاری مطالب، قابلیت استفاده در کامپیوتر و موبایل، قابلیت جستجو در مطالب و دستیابی به مطالب مورد نظر و این قبیل موارد. البته هریک از این شبکه‌های اجتماعی در هر یک از این موارد روش‌های خاص و خلاقانه خود را دارا هستند اما در بحث امنیت و محرمانگی اطلاعات کاملا آسیب‌پذیرند و هیچ تضمینی برای در امان بودن اطلاعات کاربران نمی‌توانند بدهند.

این آسیب‌پذیری به‌دلیل ماهیت شبکه‌های اجتماعی است چراکه منبعی سرشار از اطلاعات کاربران از جوامع و کشورهای مختلف است که به‌راحتی می‌تواند مورد سوءاستفاده قرار گیرد.

از طرفی دیگر بستر بسیار مناسبی برای جهت‌دهی‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است که می‌تواند در فرهنگ و اندیشه مردم نفوذ کرده و آن‌ها را هدایت کند. این اتفاق در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا رخ داد و فیسبوک متهم شد که نظر و رای مردم را به سود دونالد ترامپ تغییر داده است.

با این اوصاف همانطور که در ابتدا اشاره شد، می‌توان نتیجه گرفت که شبکه‌های اجتماعی در کنار مزایایی که دارند معایب و آسیب‌های بسیار بزرگ‌تر فردی، گروهی، اجتماعی، سیاسی، مذهبی و فرهنگی نیز دارند. درنتیجه شاید مهم‌ترین عامل برای در امان ماندن از گزندهای شبکه‌های اجتماعی، خود کاربران هستند که با افزایش آگاهی می‌توانند میزان دسترسی و نفوذ این شبکه‌ها را به زندگی خود محدود کنند تا زندگی ایمن‌تری داشته باشند.

---