ولادت پنهانی امام زمان (عج)

 
با توجّه به اهمیت ولادت امام زمان(عج) و لزوم روى آوردن مردم به آن حضرت؛ چرا ولادت ایشان پنهانى صورت گرفت؟
ابتدا گفتنى است كه پیشوایان معصوم ما، مخفى بودن ولادت مهدى، را پیش گویى كرده و در این رابطه مسلمانان را آگاه ساخته بودند.
امام باقر (علیه السلام) مى فرماید : «اُنظُروا من تخفَى عَلَى النّاس ولادَته فهو صاحِبُكم»[1] ؛ «بنگرید آن كس كه ولادتش بر مردم پنهان است ؛ همو صاحب شما است».
و نیز فرمود : «همانا قائم آن كسى است كه تولدش از مردم مخفى است»[2].
پیش تر امام سجّاد (علیه السلام)  فرموده بود : «ولادت امام قائم، بر مردم مخفى است ؛ به طورى كه مى گویند : متولّد نشده است. بنابراین در حالى ظهور مى كند كه در گرو بیعت هیچ كس نیست»[3].
امام رضا (علیه السلام)  نیز مى فرماید : «... حتّى یبعث اللّه لهذا الامرِ غَلاما منّا خفى المولود»[4] ؛ «... تا اینكه خداوند جوانى از ما را برانگیزد كه داراى ولادت پنهانى است...».
و ده ها روایت دیگر كه بر حتمى بودن «خفاى ولادت مهدى» و ضرورت آن دلالت دارند.
در این رابطه توجه به چند نكته بایسته است :

یك. مصون ماندن از خطر مرگ

خلفاى بنى عباس از طریق روایاتى كه از پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله)  و ائمه طاهرین (علیهم السلام) نقل شده بود، مى دانستند كه دوازدهمین امام، همان مهدى(عج) است كه زمین را پر از عدل و داد مى كند و دژهاى گمراهى و فساد را در هم مى كوبد و دولت جبّاران را سرنگون مى سازد و طاغوتیان را به قتل مى رساند و خود امیر مشرق و مغرب جهان مى شود.
آنان چون این مسئله را مى دانستند، در صدد بودند تا نور الهى را خاموش كنند و آن امام همام را به قتل رسانند. از این رو جاسوسان و مراقبانى چند گماشتند و حتّى قابله هایى را مأمور كردند تا درون خانه امام حسن عسكرى (علیه السلام) را زیر نظر بگیرند ؛ لیكن خداوند، در هر حال، نور هدایت را پاینده خواهد داشت. این بود كه خداوند به اراده خویش، دوران باردارى مادر او را پنهان ساخت.
شیخ مفید(ره) در این رابطه مى نویسد : «به دلیل مشكلات آن دوران و جست وجوى شدید سلطان وقت و كوشش بى امان براى یافتن آخرین حجّت خدا، ولادت آن حضرت بر همگان، مخفى ماند»[5].
تلاش بى وقفه بنى عباس براى یافتن فرزندى از امام یازدهم، در بیشتر منابع تاریخى گزارش شده است. مورّخان گفته اند : معتمد عباسى، به قابله ها دستور داده بود تا وقت و بى وقت، سرزده، وارد خانه سادات شوند ؛ به ویژه خانه امام حسن عسكرى (علیه السلام)  و در درون خانه بگردند و تفتیش كنند و از حال همسر او با خبر گردند و گزارش دهند. اما آنان از هیچ چیز آگاه نگشتند. احمد بن عبیداللّه  بن خاقان - كه كار خراج قم را بر عهده داشته - درباره موضوع كاوش، به امام حسن عسكرى (علیه السلام)  چنین گزارش كرده است : «وقتى خبر بیمارى امام عسكرى (علیه السلام) شایع شد، خلیفه به دنبال پدرم فرستاد. او به دارالخلافه رفت و همراه پنج تن از كارمندان نزدیك خلیفه - كه از معتمدان بودند - بازگشت. پدرم به آنان دستور داد تا خانه امام را در كنترل خود گرفته و لحظه به لحظه از احوال و اخبار وى اطلاع داشته باشند ؛ آن گاه برخى از طبیبان را فرا خواند، و دستور داد شبانه روز بر بالین امام حضور داشته باشند. پس از دو یا سه روز به او اطلاع دادند كه امام ضعیف تر شده است و او دستور داد، طبیبان بر مراقبت هاى خود بیفزایند ؛ آن گاه پیش قاضى القضات رفت و از او خواست ده نفر از معتمدانِ خود را - كه از نظر دین و ورع، كاملاً به آنان اطمینان دارد - به منزل امام عسكرى بفرستد كه شبانه روز در آنجا باشند. این وضع ادامه داشت تا آنكه امام وفات كرد. پس از این حادثه، خانه امام عسكرى (علیه السلام) ، به دستور خلیفه بررسى دقیق شد و همه چیز مهر و موم گردید و پس از آن، تلاش هاى پى گیرانه اى براى یافتن فرزندى از آن حضرت آغاز شد. حتّى كنیزان امام نیز تحت نظر قرار گرفتند تا معلوم شود كدام یك از آنها باردار است. یكى از آنان را - كه احتمال حمل درباره اش مى رفت - در حجره اى تحت مراقبت قرار دادند تا وقتى كه باردار نبودن وى مسلّم شد. آن گاه میراث امام را میان مادر و برادرش جعفر تقسیم كردند...»[6].
به طور مسلّم، چنین حساسیت شدیدى از طرف دستگاه خلافت، بدان سبب بود تا گذشته از كنترل امام یازدهم، در صورت عدم دسترسى به او (و یا فرزندش مهدى) ؛ دست كم بتوانند اعلام كنند كه امام حسن عسكرى (علیه السلام)  فرزندى نداشته است.

دو. اقدامات امام حسن عسكرى (علیه السلام)

امام حسن عسكرى (علیه السلام) ، خود از پیش گویى ها آگاه بود و اهمیّت و عظمت آن مولود را به درستى مى دانست و از حسّاسیت دشمنان درباره تولد این نوزاد، غافل نبود. اوضاع سیاسى و شرایط اجتماعى را نیز كاملاً مى شناخت ؛ از این رو به گونه اى مقدمات و پیش زمینه هاى ولادت فرزندش را فراهم ساخت كه نه تنها دشمنان ؛ بلكه بسیارى از دوستان هم از این امر آگاه نشدند.
امام حسن عسكرى (علیه السلام)  خود درباره فلسفه «خفاى ولادت فرزندش» مهدى(عج) چنین مى فرماید : «بنى امیه و بنى عباس» به دو علت بر روى ما شمشیر كشیدند :
نخست اینكه مى دانستند در خلافت، هیچ حقّى ندارند و مى ترسیدند كه ما ادعاى خلافت كنیم و خلافت به محل اصلى خودش برگردد.
دوم اینكه، از اخبار متواتر دریافته بودند كه نابودى سلطنت ستمكاران و زورگویان، به دست قائم ما صورت مى گیرد و شكى هم نداشتند كه خودشان از ستمگران و زورگویان هستند!! بنابراین به امید اینكه از تولّد قائم(عج) جلوگیرى كنند، یا بتوانند او را بكشند ؛ در كشتار اهل بیت رسول خدا و از بین بردن نسل آن حضرت تلاش بسیار كردند ؛ اما خداوند نخواست سرّ امر بر آنها آشكار شود ؛ بلكه اراده فرمود كه بر خلاف میل كافران، نور خود را تمام كند و خیر بشریت را محقّق سازد»[7].
بنابراین تدبیر، كیاست، حزم و دوراندیشى امام عسكرى (علیه السلام) ایجاب مى كرد تا آن حضرت به گونه اى این مأموریت را به انجام رساند كه دشمنان، در هدف هاى شوم خود، ناكام بمانند و چنین هم شد!

سه. شباهت به ولادت ابراهیم و موسى (علیه السلام)

ولادت پنهانى حضرت مهدى(عج) و حفظ جان او و... مانند ولادت حضرت ابراهیم و موسى (علیه السلام)  است. در واقع خداوند درباره آن حضرت، همان كار را كرد كه درباره موسى كرد ؛ چنان كه دشمنان مهدى نیز همان روش فرعون و سیاست فرعونى را دنبال كردند. فرعون دانست كه زوال سلطنتِ او به دست مردى از بنى اسرائیل خواهد بود. این بود كه بازرسانى گماشت تا زنان حامله بنى اسرائیل را زیر نظر گیرند و كودكانى را كه متولّد مى شوند، تحت مراقبت شدید قرار دهند و اگر پسر بود، او را بكشند. بدین گونه، كودكان بسیارى را كشتند تا موسى پدید نیاید... و با این همه، خداى متعال، پیامبر خود موسى را حفظ كرد و ولادت او را مخفى داشت و سپس به مادر موسى امر فرمود تا او را در صندوقى گذارد و به رود نیل بسپارد...[8].
در روایتى نقل شده است : «فى القائم سنّة من موسى بن عمران ؛ فقلت : و ما سنّةُ موسى بن عمران؟ قال : خفاءُ مولده»[9] ؛ «[امام صادق (علیه السلام)  فرمود :] در قائم سنّتى از موسى بن عمران است. [راوى گوید :] پرسیدم : سنّت موسى بن عمران چه بود؟ فرمود : مخفى بودن ولادت او...».
امام سجّاد (علیه السلام)  نیز پنهانى بودن ولادت حضرت مهدى(عج) را شبیه ولادت حضرت ابراهیم (علیه السلام)  دانسته است : «فى القائمِ منّا سُنَنٌ من سنن الانبیاء... و سنّةُ من ابراهیم... امّا من ابراهیم فخفاء الولادةِ و اِعتزالُ النّاس»[10] ؛ «در قائم ما ؛ سنت هایى از پیامبران هست... اما سنت او از ابراهیم (علیه السلام) ، پنهانى بودن ولادت و كناره گیرى از مردم است...».
چهار. نبود بیعت كسى بر گردن او
یكى دیگر از فضایل «خفاى ولادت مهدى(عج)»، این است كه آن حضرت زیر بار بیعت كسى نرفت و سلطه هیچ حاكم و پادشاهى را نپذیرفت.
امام صادق (علیه السلام)  فرموده است : «صاحبُ هذا الامر، تَعمىَ وِلادَتُه عَلَى هَذا الخَلقِ لئلاّ یكونَ لاحدٍ فى عنقه بیعة اذا خَرَج»[11] ؛ «ولادت صاحب الامر بر این خلق پوشیده است ؛ به جهت اینكه هنگام ظهور، بیعت كسى بر گردنش نباشد».
بنابراین اگر حضرت صاحب در بین مردم حضور داشت و همگان از ولادت او آگاه مى شدند ؛ ناچار باید در برخورد با مردم و ستمكاران - به اقتضاى مصلحت اسلام و مسلمین - به نبرد با طاغوت بر مى خاست و یا به جهت تقیه، به سكوت و صلح مى گذراند!! در هر یك از این دو صورت - همان طور كه پدران بزرگوارش به شهادت رسیدند - ایشان نیز كشته مى شد (چنان كه در اخبار به این مسئله اشاره شده است) و سرانجام زمین از حجت خدا خالى شده، اهلش را در خود فرو مى برد و مقصود نهایى از وجود حجّت خدا در زمین برآورده نمى شد[12]!!
 
پی نوشت:
[1]. كمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 567.
[2]. اثبات الهداة، ج 3، ص 579، ح 751.
[3]. همان، ص 466، ح 126.
[4]. كافى، ج 1، ص 341.
[5]. الارشاد، ص 345.
[6]. رسول جعفریان، حیات فكرى و سیاسى امامان شیعه، ص 568.
[7]. اثبات الهداة، ج 3، ص 570، ح 685.
[8]. منتخب الاثر، ص 353.
[9]. كمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 340، ح 18.
[10]. همان، ج 2، ص 567.
[11]. كمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 340، ح 18 ؛ اثبات الهداة، ج 3، ص 486، ح 207.
[12]. ظهور نور، ص 59.

---

منبع: پرسمان دانشجویی