جرم عدم پرداخت نفقه
تفاوت نفقه زوجه و نفقه اقارب
نفقه عبارت است از همه‌ی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج، به واسطه‌ی نقصان یا مرض.
نفقه در عقد دائم با مسئله تمکین زن در ارتباط است. هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع ورزد، مستحق نفقه نخواهد بود. زنی که تمکین نمی‌نماید در حال نشوز است یعنی نافرمانی و سرپیچی می‌کند و به او ناشزه گویند. البته مواردی هم وجود دارد (عذرهای موجه) که زن می‌تواند تمکین ننماید و در این حالت ساقط کننده نفقه نخواهد بود.
تمکین به چه معناست؟
تمکین از لحاظ لغوی یعنی تسلیم بودن و در اصطلاح حقوقی یعنی تسلیم بودن زن در مقابل شوهر در امور مربوط به زوجیت.هر امری اگر مربوط به زوجیت نباشد، تمکین و عدم تمکین مطرح نمی‌شود. مثلا اگر شوهری به همسر خود بگوید اگر خانه را جارو نکنی نفقه نخواهم داد، این امر صحیح نیست چون جزء وظایف زوجیت نیست.
تمکین خاص و تمکین عام
امور زوجیت دو نوع است: تمکین خاص و تمکین عامتمکین خاص: یعنی تسلیم بودن زن در مقابل شوهر در مسئله زناشویی، این مورد فقط مختص زن نمی‌باشد و مرد نیز نباید انجام فعل زناشویی را مقید به شرطی نماید.
تمکین عام: یعنی مجموعه وظایف زوجیت که زن در قبال شوهر دارد به غیر از فعل زناشویی. مثلا زن باید در معاشرت‌ها و در مراوداتش اراده مرد را در نظر بگیرد.
مرد نمی‌تواند زن را به امر حرامی تکلیف نماید، در این صورت زن ناشزه تلقی نمی‌شود.
بیشتر بخوانید: |
عذرهای موجه برای عدم تمکین
1. حق حبس، زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر این که مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.2. هرگاه شوهر بعد از عقد مبتلا به یکی از امراض مقاربتی‌گردد، زن حق خواهد داشت که از نزدیکی با او امتناع نماید و امتناع به علت مزبور مانع حق نفقه نخواهد بود.
3. اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن می‌تواند مسکن علی حده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.
هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می‌شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف می شود.
مقایسه نفقه زوجه با نفقه اقارب
همچنان که مرد باید نفقه همسر را بپردازد، یعنی زوجیت برای شوهر تکلیف انفاق ایجاد می‌نماید، اقربای نسبی هم حق نفقه دارند به شرطی که فردی که باید نفقه بپردازد، استطاعت مالی داشته باشد. ولی نفقه این دو گروه تفاوتی اساسی دارند؛تفاوت بین نفقه زوجه با نفقه اقارب:
در همه موارد زوجه مقدم است، برخی از این تفاوت ها عبارتند از:
1. اگر مرد درآمد کافی نداشته باشد که هم به همسر نفقه دهد و هم به اولاد یا پدر و مادر در این صورت زن مقدم است.
2. نفقه ایام گذشته زوجه قابل مطالبه است ولی نفقه ایام گذشته اقارب قابل مطالبه نیست.
3. اگر شوهر ورشکسته شود نفقه زوجه جزء دیون ممتاز است ولی نفقه اقارب این امتیاز را ندارد.
4. در مسئله زوجیت تکلیف به نفقه یک طرفه است در حالیکه در قرابت تکلیف به نفقه جابجا شونده است. بعنوان مثال چنانچه زن تمکن مالی داشته باشد و همسرش نیاز مالی، بازهم وظیفه دارد نفقه زوجه را بپردازد و زوجه هیچ مسئولیتی در قبال شوهرش برای پرداخت نفقه ندارد.
5. در نفقه اقارب باید تعهدات نفقه دهنده را هم در نظر گرفت و صرف دارا بودن کافی نیست. یعنی باید خالص درآمد را در نظر گرفت در حالیکه در نفقه زوجه این گونه نیست.
6. نفقه زوجه نیازمندی‌های زن در همه موارد است؛ خوراک پوشاک، مسکن دارو خادم، ولی نفقه اقارب فقط برای گذران زندگی و درحد توان می‌باشد. منظور از همه نیازها، نیازهای متعارف است.
کلام آخر
در حال حاضر ترک انفاق جرم محسوب شده و در صورت استطاعت مالی شوهر و تمکین زوجه مجازات دارد؛ ماده 53 قانون حمایت خانواده مقرر می دارد: هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می‌شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف می شود.تبصره ـ امتناع از پرداخت نفقه زوجه‌ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و نیز نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی مشمول مقررات این ماده است.
