جوان ومشاوره

مشورت ادراك و هشیاری دهد

عقلها مرعقل را یاری دهد

گفت پیغمبر بكن ای رای زن

مـشورت كالمستشار مؤتمن(1)

مشاوره یعنی «پیوند عقل‏ها با عقل خود» یك اصطلاح عام است كه در برگیرنده ی فرایندهای متعددی نظیر مصاحبه، اجرای آزمون، راهنمایی، توصیه و سایر موارد مربوط به این امور است.

هدف مشاوره، یاری رساندن به فرد به منظور حل مشكلات او، طرح و نقشه برای آینده ی وی، تغییر نگاه و نگرش شخص به حیات و زندگی و كمك هایی فكری از این قبیل است.

روان شناس مشاور كسی است كه با تخصص خود در زمینه ی راهنمایی و هدایت رفتاری، مسائل و مشكلات ازدواج، انتخاب شغل و حرفه، امور اجتماعی، مسائل تحصیلی و آموزشی و سایر موارد مربوط به دیگران كمك می‏كند.

مشاوره برای جوانان، از دو مفهوم مكمل برخوردار است، یكی آنكه دیگران با آنان مشورت كنند و دیگر اینكه آنان بتوانند با اطرافیانشان به مشورت بپردازند.

آثار مشاوره با نسل جوان

1- ورزیدگی نیروی فكر و اندیشه

مشاوره با جوان نیروی فكر و اندیشه او را عمیق‏تر و ورزیده‏تر می‏كند، زیرا اصل مشورت، اتصال عقل دیگران با عقل خویش است و هر موقعیت مشاوره‏ای، جوان را در برابر پرسشی قرار می‏دهد كه لازم می‏داند به خوبی بیندیشد، و پاسخی شایسته ارائه كند و در حقیقت چنین فرصتی، زمینه را برای رشد و پرورش نیروی عقلانی، فراهم می‏نماید و او را از جامع‏نگری و پختگی فكری بیشتری در مقایسه با همسالان خود كه در چنین شرایطی نیستند، برخوردار می‏سازد.

2- تأییدی بر احساس كفایت و قابلیت

3- برداشت جدیدی از مسئولیت

جوان پس از هر مشورتی كه دیگران با وی ترتیب می‏دهند، برداشت جدیدی از احساس مسئولیت پیدا می‏كند. این امر به ویژه در خانواده بیشتر احساس می‏شود، زمانی كه والدین با فرزند جوان خود به مشورت می‏پردازند، وی این گونه استنباط می‏كند كه او در این زندگی منزوی، غریبه و جدا یا دور افتاده از دل‏ها و دیده‏ها نیست، بلكه متعلق به این زندگی است، چون برای پیشرفت و بهبود همین زندگی از وی نظرخواهی می‏نمایند، لذا احساس مسئولیت بیشتری نسبت به خود و اطرافیان پیدا می‏كند.

4- كمتر شدن فاصله‏های عاطفی

مشورت نوعی پیوند عاطفی و فكری است كه صورت ظاهری آن جنبه ی فكری داشته و جنبه باطنی آن رنگ و لعاب عاطفی دارد. هر مشورتی كه با نسل جوان انجام می‏شود، «فاصله‏های عاطفی» كمتر می‏شود و احساس انس و محبت بین افراد با جوان بیشتر و بیشتر می‏گردد.

5- نوعی آموزش غیر مستقیم به نسل جوان

مشورت با نسل جوان نوعی آموزش غیر مستقیم محسوب می‏شود، زیرا وی از رفتار والدین و اطرافیان می‏آموزد كه افراد بالغ به مشاوره به وی توجه دارند و چنین همّت مباركی از سوی اطرافیان نه تنها با غرور و عزّت نفس آنان اصطكاك ندارد، بلكه جوان را آماده ی جمع‏نگری به جای «تكروی در زندگی» و بهره‏وری از مصلحت‏اندیشی و تجربیات دیگران در چهره مشاوره می‏نماید.

شرایط مشاوره نسل جوان با دیگران:

ویژگی‏های یك مشاور برای جوانان، با دیگر مشاوران در سطح عموم جامعه، به طور ریشه‏ای و شیوه‏ای متفاوت است؛ فراهم ساختن این شرایط باعث ایجاد تفاهم و اعتماد متقابل نسل جوان با اطرافیان است تا به طور سهل و ساده و به دور از هر گونه اضطراب و دلهره این مهم انجام شود.

بی‏دلیل نیست كه در آموزه‏های دینی نخستین ویژگی مشاور «عقل و خردورزی» و سپس «دلسوزی» بیان شده و بركات آن «رشد و شكوفایی»، «یُمن و بركات بسیار» و «توفیق از پروردگار سبحان» معرفی گردیده است.(2)

كسانی كه جوانان آنها را به عنوان مشاور برمی‏گزینند، بدون تردید باید واجد صفاتی برتر از معلّمان و مربیان نسل جوان باشند، همچون مبلغان دینی در دانشگاهها، افزون بر «دانش» موردِ نیاز جوانان، با «روش» گفتگو، جذب مخاطب و جلب اعتماد جوانان آشنا باشند و به دور از هر گونه ظاهرسازی، خاضعانه و خالصانه و در عین حال عالمانه و خردمندانه، ریشه‏های درد را بشناسند و پس از پایان سخن مشورت كننده، به شیوه‏های درمان رو كنند تا جوانان در فضایی با تفاهم و مبتنی بر اعتماد متقابل دفتر زندگی خود را بگشایند و سطر سطر مطالب خود را به صورت مشورت مطرح نمایند.

ویژگیهای مشاور نسل جوان

از مجموع صفات برجسته ی مشاورِ جوانان، به این ویژگیهای والا می‏توان اشاره كرد:

1- سرمایه گذاری عاطفی

سطح سرمایه گذاری عاطفی بیشتر از سطح تبادل عاطفی است، در اولی دلجویی مشاور از مراجع مورد نظر مطرح است ولی در دومی، جریان داد و ستد عاطفی در حد تعادل میان دو شخصیت به میان می‏آید.

به یقین چنین سرمایه گذاری برای همگان به ویژه نسل جوان با توجه به احساسات پاك و اعتماد ارزشمندی كه به انسان‏های وارسته و خالص می‏كنند، ضرورتی بیشتر و بهتر خواهد داشت.

2- ثبات عاطفی

فرد در صورت برخورداری از عواطف با ثبات و یكدست در مراحل مختلف زندگی می‏تواند، اعتماد جوان را جلب كند و او را به گفتگو و مشاوره ترغیب نماید. والدین بیش از دیگران باید واجد چنین صفتی باشند.

3- تواضع و فروتنی

در مناسبات انسانی، نفوذ اخلاقی و جلب اعتماد دیگران در شرایطی امكان‏پذیر است كه ارتباط افقی حاكم باشد. این امر در روابط متقابل جوانان و دیگران چشمگیرتر و تعیین كننده‏تر است. زیرا جوانانی كه احساس می‏كنند، مشاور از موضع برتر و موقعیت اقتدار با آنان مواجه می‏شود، دست به مقاومت می‏زنند و عكس‏العمل مخالفی از خود بروز می‏دهند.

4- نیازشناسی جوانان

آگاهی و درك كامل اطرافیان به ویژه والدین از نیازهای مهم سنّی و مشكلات این دوران، توانایی خاصی به آنان می‏بخشد تا بر اساس نیازهای آنان، روش‏هایی را اتخاذ نمایند كه به نتیجه ی مطلوب، یعنی تفاهم كامل منجر شود.

5- ارزش‏های اخلاقی

پای‏بندی به یك نظام اخلاقی استوار، متقن و مستحكم الهی، اعتماد جوانان را به خوبی جلب می‏كند.(3) هرگاه نسل جوان ما انسان آگاه و هوشیاری را بنگرند كه امواج زندگی و توفان شبهات او را عاجز و ناتوان نمی‏كند و چونان نخل استوار و تنومندی، سربلند و پر استقامت به اعتقادات دینی و دلبستگی‏های الهی خود معتقد است، در تمامی عرصه‏ها برتر از نزدیكان و اطرافیان به او اعتماد می‏كنند و چونان امینی رازدار و پدری مهربان یا برادری دلسوز و آگاه، تمامی فرازها و فرودهای حوادث زندگی خود را با او در میان می‏گذارند و از وی مدد می‏گیرند. به راستی چنین كامیابی برای یك مشاور، بهترین موفقیت و سربلندی محسوب نمی‏شود؟!

آری:

دل را نگاه گرم تو دیوانه می‏كند

آیینه را رخ تو پری خانه می‏كند

آزادگان به مشورت دل كنند كار

این عقده كار سبحه صد دانه می‏كند(4)

پی‏نوشتها:

1)مولوی.

2) رسول اكرم (ص))؛ وسائل الشیعه، ج 12، ص 42.

3)جوان و نیروی چهارم زندگی، ص 122-119.

4)صائب.