نصایح اخلاقی آیت الله انصاری شیرازی

 بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم

* توجه به حسن ظن، در مسیر عبادت و کمال بندگی، از مسائل مهم و اساسی، در علم اخلاق است و در اهمیت و ضرورت این حسن ظن، همین بس که خدای متعال می‌فرماید: من نزد ظن بنده خودم هستم، این آدرس خدا است که به ما می‌گوید، اگر دنبال من هستی، اگر می‌خواهی به من برسی، باید به ظن و گمان خودت مراجعه کنی، ببین خدا در نزد تو چگونه است. اگر به خدا گمان خوب داری یا بدگمان هستی، باز آن‌جا مرا پیدا می‌کنی.

* خوف، درجاتی دارد؛ اولین درجه آن، این است که انسان از گناه و عقوبت آن بترسد. حضرت علی (ع) فرمودند: «لا یرجونّ أحد منکم إلا ربّه و لا یخافنّ إلا ذنبه» (نهج‌البلاغه/حکمت 82)، یعنی کسی از شما جز به پروردگار امیدوار نباشد و جز از گناه خود نترسد؛ امید فقط به پروردگار، ترس فقط از گناه؛ زیرا این گناه و معصیت است که سبب دوری انسان از خداوند می‌شود.

ترس از پروردگار به معنای خشیت صحیح است ولکن حق‌تعالی موجودی وحشتناک نیست که انسان از او بترسد! زیرا انسان از تاریکی می‌ترسد در حالی‌که او نوری است که هیچ تاریکی در او نیست؛ «الله نورالسماوات والأرض» و انسان از روشنایی نمی‌ترسد. خوف و ترس، از جلال و هیبت حق‌تعالی نشأت می‌گیرد و خداوند دارای صفات جلال و جمال است؛ جمالک فی کل حقائق سائر و لیس له إلا جلالک ساتر؛ موجود با عظمت باید دارای لطف و قهر باشد.

* اگر انسان رعایت نکند و حرمات‌الله را سبک بشمارد و هرچه خداوند منع کرده را اهمیت ندهد، حدود الهی در هم شکسته می‌شود؛ «إنّ‌الله جعل لکل شی‌ء حداً»؛ خداوند برای هر چیزی حدی قرار داده و نباید کسی از آن تجاوز کند، مخصوصاً اهل علم باید مواظب باشند؛ «إنّ العلم یهتف بالعمل فإن أجابه و إلا ارتحل عنه»، اگر علم، عمل را صدا زد و جوابش را داد، آن‌وقت شخص عالم ربانی می‌شود. هر کسی در هر موقعیت و مقامی هست، باید حرمات‌الله را حفظ کند؛ و کسانی که در مقام نویسندگی یا... حریم الهی را رعایت نمی‌کنند، نیز مورد عقاب خداوند قرار می‌گیرند.

امام (ره) فرمودند: احمد کسروی ملا بود، اما چون بیراهه رفت و دچار اشتباه بزرگی شد و ختم نبوت را با ختم دیانت اشتباه کرد، گرچه قلم او شیوا بود، اما کج‌روی کرد و به سزای اعمال خود نیز رسید. بنابراین بهترین راه برای حفظ حرمات‌الله این است که این آیه شریفه «و من یعظّم حرمات‌الله فهو خیر له عند ربّه» (حج/30) را مدنظر قرار دهیم.

* خداوند متعال منزه و پاک است و کسی که چشمش به مال و جاه و مقام و نوامیس مردم است، نمی‌تواند خدا را ببیند. خداوند را با چشمی که با نماز شب تطهیر شده، باید دید. از حضرت علی (ع) سؤال کردند: «هل رأیت ربّک حین عبدته»؟ آیا پروردگار خود را هنگام عبادت دیده‌ای؟ فرمود: «ما کنت أعبد ربّا لم أره»، خداوند ندیده را عبادت نمی‌کنم؛ بعد فرمود: «لاتدرکه العیون فی مشاهدةالأبصار ولکن رأته‌القلوب بحقائق‌الإیمان» (کافی/1/98) بنابراین با این چشم‌های آلوده نمی‌شود چهره یار را دید.

بنابراین انسان همواره باید در تدارک زاد و توشه باشد و اگر حق‌الله و حق‌الناسی به گردن دارد و یا غیبت و تهمت و استهزا کسی را کرده است، از آنان حلالیت بطلبد. زیرا آن‌هایی که چشم برزخی‌شان باز است، می‌بینند کسانی که غیبت می‌کنند، به چه عذابی گرفتار شده‌اند.

* یکی از اذکار مؤثر و مورد تأکید پیامبر و ائمه اطهار صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین تسبیحات حضرت زهرا (س) بعد از هر نماز است؛ حضرت امام صادق (ع) در مورد ثواب تسبیح حضرت فاطمه زهرا (س) می‌فرماید: «تسبیح فاطمة (س) فی کلّ یوم دبر کلّ صلاة أحبّ إلیّ من صلاة ألف رکعة فی کلّ یوم» (مفتاح‌الفلاح/6۵) (تسبیح فاطمه زهرا (س) نزد من پس از هر نماز، محبوب‌تر از هزار رکعت نماز در هر روز است).

این محاسبه عجیبی است، اما برای خداوند متعال که غیرمحدود است و رحمت او غیرمتناهی، ممکن است در مقابل یک الله گفتن با اخلاص، میلیون‌ها رحمت را شامل حال بنده‌اش گرداند؛ لذا از اهمیت این ذکر نباید غافل بود.

پیامبراکرم (ص) با آن علاقه وافری که به دختر خود دارد، اگر چیز دیگری مفیدتر از این ذکر بود حتماً آن‌را تفهیم می‌فرمود. بنابراین تسبیحات حضرت زهرا (س) بعد از هر نماز نقش مؤثری در ایجاد حضور قلب دارد و ذکری است کامل که تکبیر و تحمید و تسبیح را در خود دارد و همه این‌ها بهانه‌ای برای یادآوری نام و عظمت خداوند است.

* باید خود را به خدا سپرد و مواظب بود که از حمایت پروردگار بیرون نرویم «ولا یمکن‌الفرار من حکومتک»؛ ممکن نیست کسی از حکومت پروردگار فرار کند، لذا دائماً باید مراقب باشد و همواره خود را در آغوش توفیقات الهی بداند؛ مانند بچه شیرخوار که اگر کسی او را اذیت می‌کند به دامان مادر پناه می‌برد و اگر مادر هم او را اذیت کند، جای دیگری نمی‌رود و باز هم خود را در آغوش محبت‌های مادر می‌اندازد، زیرا ضعیف و ناتوان است؛ اگر کسی می‌خواهد قوی شود باید دائماً خود را محتاج حق تبارک و تعالی بداند و چیزی را که او ندارد، ارائه کند و تنها چیزی که خدا ندارد، ضعف و ناتوانی است؛ لذا باید ضعف و بیچارگی را به درگاه او ببرد و خود را هیچ بداند تا مورد رحمت حق تبارک و تعالی قرار گیرد.



منبع: وبسایت افق حوزه