حسادت های کودکانه

زیربنای حسادت، تمایل انسان به کسب امتیازات و کمال است. به عبارتی وقتی انسان با پیشرفت یا موفقیت بیش از اندازه دیگران مواجه شود حالتی به او دست می دهد که احساس حقارت می کند لذا برای اجتناب از این رنج، تلاش برای کسب آن امتیاز می کند. و چون استعداد و امکانات رسیدن به کمال مورد نظر را ندارند و یا در حد کافی تلاش نمی کند، در نتیجه نمی تواند به آن برسد و دچار حسادت می شود.

برخی روان‌شناسان بر این باورند که حسادت در 15 تا 16 ماهگی در کودکان آشکار می شود و در دو زمان، یعنی سن 2 تا 5 سالگی و دوران بلوغ به اوج خود می رسد. البته حسادت همیشه هم، تأثیر منفی ندارد. به عبارتی اگر میزان آن معقولانه و منطقی باشد، می تواند موجب تلاش و پیشرفت هم بشود.

نشانه‌های حسادت
1- کودک مستقیم می گوید: از «نوزاد» متنفر است و به صدمه زدن نوزاد می پردازد.

2- پس از تولّد نوزاد، کودک بزرگ‌تر بدرفتار می شود، مثلاً بشقاب ها را می شکند، بدزبانی می کند و یا به حرف های بزرگ‌ترها گوش نمی دهد.

3- چون از نوزاد متنفّر است، این گونه تصوّر می کند که او را از پنجره به پایین پرت کرده و یا او را خفه کرده است. لذا بی مقدمه به طرف تخت خواب یا اتاق نوزاد می دود تا ببیند آیا نوزاد هنوز آنجا هست یا نه.

4- بعضی وقت ها کودک بزرگ‌تر، از غذا خوردن خودداری می کند و یا دچار بی اشتهایی شده و عمداً خود را به مریضی می زند تا توجه والدین را به خود جلب کند. هم‌چنین ممکن است اظهار ترس بیجا بکند.

5- حسادت در بعضی از کودکان با سرفه یا جوش‌های پوستی بروز می کند و برخی هم بسترشان را خیس می کنند.

6- برخی از کودکان هنگام بروز حسادت، ناخن هایشان را می جوند و یا موهایشان را می کشند.

7- شخص بزرگسال، از فرد موفّق بدگویی می کند، غیبتش را می کند و یا عیب او را بزرگ‌نمایی می کند تا بدین وسیله، او را از چشم دیگران بیندازد. بعضی وقت ها هم، چنان از فردی تعریف و تمجید کرده و از او شخصیتی در نزد دیگران می سازد که به راحتی کسی به طرف آن نرفته و رابطه ای برقرار نکند.

8- بعضی وقت ها چون عملاً امتیازات فرد مورد نظر را نمی تواند کسب کند در نتیجه مکانیزم بی‌اعتنایی را در پیش می گیرد.


علت های حسادت
حسادت علت های مختلفی دارد که ذکر همه آنها از حوصله بحث خارج است، لذا در اینجا سعی می کنیم به بعضی از آنها اشاره کنیم.

1- کمال خواهی بیش از توان‌مندی و حق قایل شدن بیش از اندازه به خود.

2- ترس از دست دادن موقعیت و یا امتیازات موجود و به همین دلیل تملق و چاپلوسی کردن

3- مشاهده موفقیت و امتیاز دیگران و احساس عدم توانایی در خود، برای کسب آن امتیاز که منجر به افسردگی فرد می شود.

4- احساس حقارت و شرمندگی و در نتیجه دست زدن به تخریب دیگران و یا انجام تبلیغات در باره خود، مثل متوسل شدن به سوابق خانوادگی، وصل کردن خود به افراد برجسته‌ای در جامعه که می شناسد.

5- ضعف اعتماد به نفس و خودباوری

6- تربیت غلط و یادگیری

مهارت های مقابله با حسادت
برای جلوگیری از رشد حسادت در ذهن فرزندان خود سعی کنید:

1- به کودک بزرگ در صورت وجود کودک کوچک‌تر ابراز علاقه کنید تا امنیت خاطر برایش حاصل شود.

2- پس از تولّد نوزاد، کودک بزرگ‌تر را از خود دور نکنید، یعنی اتاقش را تغییر ندهید و به دلیل ترس از اذیت کردن کودک کوچک‌تر، او را به مهد کودک نفرستید، اگر چنین قصدی دارید قبل از تولّد نوزاد انجام دهید.

3- کودک را برای خرید وسایل نوزاد همراه خود ببرید. (حتی بهتر است به کودک پول بدهید تا خودش چیزی برای نوزاد بخرد.)

4- کودک را تشویق به مراقبت از نوزاد بکنید، مثلاً در استحمام نوزاد اجازه بدهید کودک به شما (مادر) کمک کند.

5- اگر کودک علاقه‌مند است که نوزاد را ناز و نوازش کند، اجازه چنین کاری را بدهید و در عین حال مراقبش باشید.

6- وقتی که مادر نوزاد را بغل می کند، بهتر است پدر یا سایر اعضای حاضر در منزل، کودک بزرگ‌تر را بغل کرده و یا نوازش کنند.

7- در هنگام بروز حسادت با عصبانیت کودک را منع نکنید، بلکه با تحمّل و بردباری او را راهنمایی نمایید.

8- از توجه و محبت افراطی به نوزاد در حضور دیگر فرزندان پرهیز کنید.

9- مسئله حسادت کودک به نوزاد را در حضور وی برای میهمانان تعریف نکنید.

10- از تبعیض بین فرزندان و یا همکاران و شاگردان به شدت پرهیز کنید.

11- موفقیت دیگران را به رُخ همکاران یا دوستان نکشید و او را با دیگران مقایسه نکنید، اگر قرار است مقایسه ای صورت بگیرد هر کس را با گذشته خودش مقایسه کنید؛ زیرا انسان ها با هم تفاوت دارند و برای هر کسی شخصیت، علاقه و عملکردش ارزشمند است.

12- کمبودها، نقایص بدنی و نقاط ضعف افراد را به رُخش نکشید و یا نزد دیگران بیان نکنید، چون ممکن است نسبت به آنها احساس حقارت بکند و در نتیجه حسد بورزد.

13- از توسل به فشار، اجبار، تهدید، سرزنش و یا تنبیه برای درمان حسادت پرهیز کنید؛ زیرا فردی که دچار اختلال حسادت می شود، بیشتر از دیگران نیازمند محبّت است.

14- توان‌مندی فردی را که حسد می ورزد، برجسته نموده و از آن‌ها صحبت کنید، مثلاً بگویید اگر فلانی نقّاش خوبی است، در عوض تو شاگرد ممتاز کلاس هستی. اگر فلانی کار را به سرعت انجام می دهد، تو با دقت انجام می دهی.

---

منبع: برگرفته از کتاب" مهارت های اساسی زندگی سالم" نوشته خسرو امیرحسینی