جگر شیر نداری؟
جرأت ورزی(1)
همان‌طور که هدف از تربیت اسلامی ساختن انسان متعادل است، هدف از ارتباط جراتمندانه نیز ارتباطی بر مبنای اعتدال و به دور از افراط و تفریط است، ارتباطی است که حدّ وسط برخورد منفعلانه و پرخاشگری است. افرادی که از جرات ورزی بی‌بهره‌اند نمی‌توانند از خودشان دفاع کنند و غالباً در برخورد با دیگران منفعل، پشیمان و ترسو هستند و به نیازها و خواسته‌های خود اهمیت نمی‌دهند و از خواسته و نظر دیگران تبعیت می‌کنند.
افراد با برخورد پرخاشگرانه از حقوق خود دفاع می‌کنند امّا به «شیوه‌ای خصمانه» و سعی می‌کنند نیازها و خواسته‌های خود را از طریق غالب شدن، توهین و تحقیر دیگران برآورده کنند و به حقوق و خواسته‌ی دیگران اهمیّت نمی‌دهند. این افراد بعد از مدّتی خود را از دیگران بیگانه احساس نموده و در جزیره‌ی تنهایی و انزوای خود زندانی خواهند شد. امّا افراد جرات‌مند برای خود و دیگران احترام قائلند، منفعل یا پرخاشگر نیستند و با دیگران مدبّرانه ارتباط برقرار می‌کنند، نه اجازه می‌دهند که دیگران از آن‌ها سوء استفاده کنند و نه خود قصد سوء استفاده دارند.
جرات ورزی موجب خودکار آمدی و خود کنترلی در افراد شده، اعتماد به نفس و عزّت نفس آن‌ها را تقویت می‌کند.
جرات ورزی نیازمند دانش، تدبیر، مذاکره و انعطاف‌پذیری است جرات ورزی، هم از مهارت‌های مقابله با خشم محسوب شده و هم بهترین روش ارتباط رضایت بخش با دیگران است.
در این مقاله و مقاله ی بعد به بخشی از راه‌های تقویت ارتباط جراتمندانه می‌پردازیم.
تعریف جرأت ورزی:
یعنی توانایی در بیان افکار، احساسات و عقاید خود به شکل مستقیم، صادقانه و متناسب، به نحوی که به حقوق خود و دیگران صدمه‌ای نرسانیم.
انواع رفتار جرأت‌مندانه:
1- رد جراتمندانه:
زمانی که با درخواست‌های نادرست و نامعقول دیگران مواجه می‌شویم، می‌توانیم با روش رد قاطعانه (جرأت‌مندانه) به درخواست آنان پاسخ منفی بدهیم.
مثال: اگر به میهمانی دعوت شدیم که اعضای شرکت‌کننده در آن را نمی‌شناسیم و نمی‌خواهیم در آن میهمانی شرکت کنیم، می‌گوییم: «متاسفم من در میهمانی‌ای که اعضای آن را نمی‌شناسم، شرکت نمی‌کنم.»
2- درخواست جراتمندانه:
از این روش در مواقعی که نیازمند کمک گرفتن از دیگران هستیم، استفاده می‌کنیم. مثال: اگر برای حل یک مشکل بخواهیم از والدین یا دوستی کمک بگیریم، می‌گوییم: «من برای حلّ مشکلم نیازمند کمک و همفکری شما می‌باشم، آیا می‌توانید به من کمک کنید؟»
3- بیان جراتمندانه:
از این روش برای بیان احساس و افکار خود در تقدیر و تشکّر از دیگران استفاده می‌کنیم.
مثال:
- شما می‌توانستید بهتر به این موضوع بپردازید.
- از دعوت شما سپاسگزارم.
- غذایی که درست کردید فوق‌العاده خوش‌مزه است.
هدف‌های جرات‌مندی:
در مهارت جرات‌مندی هدف، تغییر در خود ماست، نه تغییر در دیگران، تا بتوانیم نیازها و احساسات و افکار خود را ابراز کنیم و از آسیب‌های احتمالی در امان بمانیم.
در بعضی مواقع، از رفتار‌های جراتمندانه که استفاده می‌کنیم، ممکن است به هدفی که می‌خواهیم دست نیابیم ولی از این که توانسته‌ایم اصول رفتار جراتمندانه را اجرا کنیم، نشاط و اعتماد به نفس ما تقویت می‌شود.
مثال: در درخواست جراتمندانه ممکن است بگوییم: «من به همفکری شما در حل مشکلم نیازمندم.»
ولی فرد مقابل پاسخ منفی دهد. در این جا هدف درخواست جراتمندانه بوده است که ما انجام داده‌ایم، حتی اگر به هدف‌نهایی نرسیم، در این صورت درخواست جراتمندانه را از شخص دیگری می‌نماییم تا به حلّ مشکل دست یابیم.
مثال‌هایی برای درک بیشتر تفاوت رفتار جراتمندانه با رفتار انفعالی و پرخاشگرانه:
1- در صف خرید ایستاده‌ایم، فردی میخواهد خودش را جلوی ما جا بزند به ما می‌گوید: «من عجله دارم، اجازه می‌‌دهید زودتر از شما خرید کنم؟»
پاسخ انفعالی: «خیلی خوب»
پاسخ پرخاشگرانه: «به جهنّم که عجله‌داری برو آخر صف بایست.»
پاسخ جراتمندانه: «متاسفم، نمی‌توانم، من هم عجله دارم.»
2- یکی از آشنایان ماشین ما را برای روز تعطیل امانت میخواهد، به ما می‌گوید: «آخر هفته ماشینت را به من می‌دهی؟»
پاسخ انفعالی: «من خودم برنامه‌هایی داشتم، ولی باشد.»
پاسخ پرخاشگرانه: «خیلی پررو هستی که یک دفعه از من چنین تقاضایی می‌کنی، فراموشش کن.»
پاسخ جراتمندانه: «از قبل برای آخر هفته برنامه‌ریزی کرده‌ام، خوشحال می‌شوم در آینده به شما قرض بدهم، به شرط آن که زودتر خبر دهید.»
3- یکی از اقوام قصد دارد شب به خانه‌ی ما بیاید ولی ما آمادگی نداریم زنگ می‌زند و می‌گوید: «زنگ زدم ببینم هستید، تا شب خدمتتان برسیم؟»
پاسخ انفعالی: «خودمان برنامه‌ای داشتیم ولی باشد تشریف بیاورید.»
پاسخ پرخاشگرانه: «شما نمی‌توانید هر وقت دلتان خواست به دیدن ما بیایید، ما هم برای خود برنامه‌هایی داریم.»
پاسخ جراتمندانه: «امشب برای ما وقت مناسبی نیست، اگر موافقید وقت دیگری را تعیین کنیم.»
در مقاله ی بعد با عنوان« نه » مقدس به ادامه ی این بحث می پردازیم.
ادامه دارد...
منبع:بسته های آموزشی خانواده اشاره
مقالات مرتبط:
