پرسش و پاسخ هایی پیرامون سلامت دهان و دندان
چرا دهانمان بد بو می شود؟
بوی بد دهان به تنهایی یک بیماری نیست بلكه علامت بیماریهای مختلف است. وجود بوی بد دهان معمولا در اكثر مواقع ناشی از عوامل بیماری زاست و نشان دهنده وجود یک بیماری است كه باید شناسایی و تصحیح شود.
بوی بد دهان می تواند دلیل عمومی یا موضعی داشته باشد. مشخص شده كه تقریبا 85 درصد بوی دهان ناشی از عوامل موضعی است، از این جهت اهمیت روشهای بهداشتی مثل مسواک زدن دندانها و زبان محرز شده است. باید یادآوری كرد كه بوی بد دهان به تنهایی یک بیماری نیست بلكه علامت بیماریهای مختلف است. وجود بوی بد دهان معمولا در اكثر مواقع ناشی از عوامل بیماری زاست و نشان دهنده وجود یک بیماری است كه باید شناسایی و تصحیح شود.
بوی بد دهان ناشی از عوامل بیماریزا
در این حالت بوی بد دهان به وسیله وضعیت‌های موضعی مثل بهداشت ضعیف دهان و عفونت لثه (ژنژیویت) مزمن بوجود می‌آید. مخصوصا در ژنژیویت مزمن اگر همراه با خونریزی از لثه‌ها باشد موجب بوی زننده و تنفرآور بخصوص هنگام صبح میشوددر تنفس دهانی (مثلا در وجود لوزه‌های بزرگ) بدبویی دهان در نتیجه ممانعت از شسته شدن طبیعی مخاط و دندانها توسط بزاق است. زبان شیاردار، زبان مودار چون به تجمع و نگهداری مواد غذایی کمک می‌كنند در ایجاد بوی بد دهان دخالت دارند. بیماریهای سینوس نظیر سینوزیت مزمن و فیستول سینوس دهانی و بیماریهای بینی همراه با ترشح و بیماریهای حلق نیز از علل بوی بد دهان هستند.
بوی بد دهان ناشی از بیماریهای عمومی بدن
در این نوع بیماریها، بیماریهای دستگاه تنفس تحتانی از درجه اول اهمیت برخوردارند. آبسه ریه بوی گندیده شبیه به بوی گوشت فاسد دارد كه حتی گاهی اولین علامت بیماری است. علت این بوی بد بیشتر باكتریهای بی‌هوازی هستند. سل ریوی و سایر بیماریهای ریوی نظیر برونشیت مزمن، پنومونی نكروزه و كلا هر حالت بیماریزا كه بر روی درخت تنفسی و نای اثر بگذارد، ممكن است بوهای قابل اعتراض تولید كند. در اختلالات گوارشی و سوهضم، زخم‌های معده، سرطان مری و معده، یبوست و عفونت‌های روده‌ای نیز بوی بد دهان مشاهده می‌شود. در دیابت و نارسایی كلیه و در سیروز كبدی و كمبود ویتامین و هر بیماری كه سبب تب شود از علل بوی بد دهان می‌باشند.بوی بد دهان ناشی از عوامل غیر بیماریزا
از این عوامل سیگار كشیدن را باید نام برد كه نه تنها به خاطر بوی خود سیگار و توتون، بلكه به سبب ایجاد زبان مودار و كاهش جریان بزاق به بدبویی دهان کمک می‌كند. همچنین می‌توان بوی دهان صبحگاهی ناشی از توقف حركت گونه، زبان و لب‌ها و نیز بر اثر كاهش جریان بزاق در طی شب اشاره كرد. به همین دلیل مسواک زدن قبل از خواب در كاهش بوی دهان صبحگاهی تاثیر زیادی دارد. پروتزهای ثابت و متحرک دندانپزشكی نیز در صورتیكه بهداشت دهان رعایت نشود سبب بدبویی دهان می‌شوند.بوی بد دهان ناشی از عوامل عمومی غیربیماری‌زا
در گرسنگی طولانی بوی بد دهان وجود دارد كه حتی با مسواک زدن از بین نمی‌رود. در افراد مسن بوی بد دهان به سبب تغییرات متابولیک و سایر علل نظیر كم‌آبی بدن، كاهش مقاومت به عفونت، كاهش اشتها و غیره است. در خستگی و ضعف كه بدن نمی‌تواند محصولات فرعی زائد را با سرعتی بیش از سرعت تولید آنها دفع كند، امكان بوی بد دهان است. بوی بد دهان در خانم‌ها بیشتر از آقایان وجود دارد.در مورد نقش تغذیه در ایجاد بوی بد دهان باید گفت كه دهان ما بوی آن چیزی را كه می خوریم می دهد. به همین دلیل آنهایی كه برنامه غذایی با فرآورده‌های گوشتی دارند، دهانشان بوهای مختلف زیادی نسبت به گیاه‌خواران می دهد. همچنین مشخص شده است كه مصرف رژیم پرچربی میتواند سبب بوی دهان گردد. بطور كلی غذاهایی كه پروتئین زیاد و مواد قندی كمی دارند به علت ایجاد مواد سولفوردار باعث بدبو شدن دهان می شود. البته نقش غذاهای بوداری مثل سیر و پیاز كاملا معلوم است.
كوشش برای حذف بوی بد دهان با استفاده از دهان‌شویه‌ها علاوه بر اینكه موقتی است، حتی ممكن است بیماری عمومی را نیز از دید دندانپزشک مخفی نگه دارد بطور كلی پوشاندن بوی دهان با یک بوی معطر و قوی‌تر مناسب نیست و درمان باید بیشتر معطوف درمان علت اصلی باشد.
بوی بد دهان ناشی از داروها
آنتی‌هیستامین‌ها، آمفتامین‌ها، آرامبخش‌ها، دیورتیکها، فنوتیازین‌ها و داروهای شبه آتروپین باعث كاهش تولید بزاق و بنابراین كاهش شستشوی خودبخودی حفره دهان و در نتیجه ایجاد بوی بد دهان می شوند. فنوتیازین‌ها سبب ایجاد زبان مودار می شوندافراط در مصرف دخانیات، كهولت سن، یائسگی، بیماریهای عمومی با تب بالا، اضطراب، كم‌آبی بدن، مصرف بی‌رویه ادویه‌جات و عدم رعایت بهداشت دهان نیز از علل دیگر ایجاد بوی بد دهان هستند.
درمان و پیشگیری
چون اغلب بوهای بد دهان به علت عوامل موضعی است، بنابراین حذف این عوامل و اصلاح ناهنجاری‌های موجود در دهان اولین قدم درمان است. رعایت بهداشت دهان شامل مسواک زدن دندانها، لثه، زبان و استفاده از نخ دندان در كاهش بوی بد دهان با منشا دهانی بسیار موثر است. باید توجه كرد كه زبان یكی از جایگاه‌های اصلی میكروبها در دهان است و این به دلیل جمع شدن عوامل میكروبی در سطح پشتی زبان است و باید یك قسمت ضروری از بهداشت دهان معطوف به زبان شود.در بیمارانی كه به سبب خشكی دهان (به دنبال مصرف داروهایی كه قبلا ذكر شد و یا بر اثر بیماری) بوی بد دهان دارند می‌توانند از آدامس‌های بدون شكر استفاده كنند.
بطور كلی بوی بد دهان ناشی از عوامل موضعی بیماریزا زمانی از بین می‌رود كه بیماری درمان شود و بهداشت دهان رعایت گردد. استفاده از دهان‌شویه‌ها اثر موقتی در كاهش بوی بد دهان دارد. در حقیقت كوشش برای حذف بوی بد دهان با استفاده از دهان‌شویه‌ها علاوه بر اینكه موقتی است، حتی ممكن است بیماری عمومی را نیز از دید دندانپزشک مخفی نگه دارد بطور كلی پوشاندن بوی دهان با یک بوی معطر و قوی‌تر مناسب نیست و درمان باید بیشتر معطوف درمان علت اصلی باشد.
بطور كلی جهت كاهش بوی دهان باید از سیگار كشیدن، نوشیدن نوشابه‌های بودار، خوردن غذاهای با ادویه زیاد، غذاهای گوشتی زیاد، غذاهای معطر شده با پیاز و سیر، افراط در مصرف مواد چربی‌دار مخصوصا كره و روغن‌های مختلف اجتناب شود. در حالی كه خوردن میوه‌های تازه و سبزیجات و بطور كلی رژیم غذایی غنی از فیبر ارجحیت دارد. همین طور نوشیدن آب زیاد در كاهش بوی بد دهان تاثیر بسزایی دارد.
منبع: پرسش و پاسخ های عمومی گروه سلامت مرکز مشاوره
