با این عمل به جنگ با خدا نروید

چند سالی است از سوی مقام معظم رهبری بر روی مسأله تولید ملی و مصرف کالای داخلی تأکیدات و توصیه هایی صورت می گیرد که الحق توصیه های ارزشمندی است که با عملی کردن این توصیه ها کشور با استقلالی که پیدا می کند، از اسارت و وابستگی به بیگانه فاصله گرفته قطعاً به سوی رشد و تکامل اقتصادی بیش از پیش حرکت خواهد کرد.

تأیید این موضوع را می توان در کلام مولایمان علی علیه السلام مشاهده کرد: «اسْتَغْنِ بِاللَّهِ عَمَّنْ شِئْتَ تَكُنْ نَظِیرَهُ وَ احْتَجْ إِلَی مَنْ شِئْتَ تَكُنْ أَسِیرَهُ»؛ «از هر کس بی نیازی بجویی، همانند او خواهی بود و به هر کس نیازمند باشی برده و اسیر او هستی.» (1)

نکته ای که حول این موضوع در میان مردم حرف و حدیث زیادی را به وجود آورده است، بحث کیفیت کالا بوده که در حقیقت مردم که مصرف کنندگان محصولات هستند، حق خود می دانند که در قبال پول و وجهی که پرداخت می کنند، کالایی مرغوب و با کیفیت تحویل بگیرند که متأسفانه این حق از سوی تولید کننده های داخلی به دلایل مختلف توجه داده نمی شود و همین امر باعث شده تا بازار فروش و مصرف کشورهای خارجی از سوی مصرف کنندگان (مردم ایران) رونق گرفته و مردم به استفاده از کالای خارجی به دلیل کیفیت برتر آن رغبت و اعتماد بیشتری تری داشته باشند.

متأسفانه عده ای از تولید کنندگان محترم داخلی با کم کاری ها، رفتارهای غلط اقتصادی، تقلّب در فروش و قیمت گذاری، دروغ، بازارگرمی های دروغین، کم گذاشتن در کیفیت کالا و خدمات پس از فروش خود گوی اعتماد را از مردم ربوده و به جای آن اعتماد به ممالک خارجی را به مردم هدیه کرده اند.

این در حالی است که در اسلام توجه ویژه ای به انجام کارها به بهترین شکل دارد و آیات و روایات فراوانی بر توجه به کیفیّت و دوری از تقلّب تاکید کرده است.
 چنانکه در آیه 2 سوره ملک به انجام هر کاری به احسن وجه سفارش کرده و می فرماید: «لِیَبْلُوَکُمْ اَیُّکُمْ اَحْسَنُ عَمَلًا» . در نتیجه هر انسان مومن و مسلمانی با الهام از این آیه شریفه و تفسیرى که امام صادق (علیه السلام) براى آن بیان فرموده: «لَیْسَ یَعْنِی اَکْثَرَ عَمَلًا وَ لَکِنْ اَصْوَبَکُمْ عَمَلا» (3)؛ (مقصود عمل بیشتر نیست، بلکه منظور از «احسن عملًا» این است که کارش صحیح تر و شایسته تر باشد)، به سراغ «احسن العمل» مى رود.



در آیه 35 سوره اسراء می خوانیم: «وَ اَوْفُوا الْکَیْلَ اِذا کِلْتُمْ وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ‏ الْمُسْتَقِیمِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ اَحْسَنُ تَاْوِیلاً» ؛ (و به هنگامى که پیمانه مى کنید حق پیمانه را ادا نمائید و با ترازوى درست وزن کنید این براى شما بهتر و عاقبتش نیکوتر است).

در آیات 181 تا 183 سوره شعراء نیز می فرماید: «اَوْفُوا الْکَیْلَ وَ لا تَکُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِینَ * وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقِیمِ * وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ اَشْیاءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِی الْاَرْضِ مُفْسِدِینَ» ؛ (حق پیمانه را ادا کنید [و کم فروشى نکنید] و مردم را به خسارت نیفکنید * با ترازوى صحیح وزن کنید * و حق مردم را کم نگذارید و در زمین فساد ننمائید).

و نیز در آیات 1 تا 3 سوره مطفّفین این گونه می فرماید:« وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفِینَ، الَّذِینَ إِذَا اكْتَالُوا عَلَى النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ، وَإِذَا كَالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ» : (واى بر كم ‏فروشان، كه چون از مردم پیمانه ستانند تمام ستانند، و چون براى آنان پیمانه یا وزن كنند به ایشان كم دهند.)

در این آیات به رعایت حق مشتری (حق مصرف کننده) در قالب بیان رعایت نظم و عدالت و دوری از تقلب و کم فروشی سفارش و توجه شده است، چرا که هر گونه تحریف و کم کاری در این اصول عواقب بدی را به همراه خواهند داشت؛ سرمایه اعتماد و اطمینان مشتری که از ارکان مهم مبادلات اقتصادی و رشد یک کشور است را از بین خواهد برد.

کم فروشی معنای وسیعی دارد
در سوره مطففین به کم فروشان با عبارت "ویل" هشدار داده شده است؛ برخی گفته‌اند، ویل آن ناحیه بد دوزخ است (3) و برخی گفته‌اند، این واژه برای اعلام جنگ و برائت به کار می‌ رود. این یعنی اعلان جنگ خداوند نسبت به کم فروشان.(4)
به عبارتی موضوع کم فروشی به قدری در نزد خداوند مهم بوده که به نوعی یک سوره مستقل در رابطه با این موضوع تحت عنوان سوره مطفّفین آمده است؛ تطفیف که مطففین از آن گرفته شده است در لغت به معنای اندک و کم است و مطفف به کسی اطلاق می شود که از چیزی بکاهد و آن را از حد واقعی آن کم کند و آن را اندک کند ، حال آن چیز ممکن است جنسی باشد که به دیگری می فروشد و یا کاری باشد که برای فردی انجام می دهد و یا حتی ممکن است بهای چیزی باشد که می پردازد و یا مزد کاری باشد که می پردازد در واقع امکان تطفیف کردن و کاستن فقط در داد و ستد نیست بلکه در هر معامله ای ممکن است .(5)

در واقع با داشتن یک نگاه کلی به واژه کم فروشی و تعمیم آن این گونه می توان گفت که؛ هر نوع کم کارى و کوتاهى در انجام وظائف شامل واژه کم فروشی مى شود، به این ترتیب کارگرى که از کار خود کم مى گذارد، آموزگار و استادى که درست درس نمى دهد، کارمندى که به موقع سر کار خود حاضر نمى شود و دلسوزى لازم را نمى کند، مدیری که در برخورد با کارمندان خود وجدان کاری ندارد، راننده ای که به بهانه نداشتن پول خورد از دادن بقیه کرایه خودداری می کند، قصابی که در کیل خود گوشت خالص و ناخاص را با هم یکی می داند و خلاصه همهی موارد این چنین که در مشاغل مختلف وجود دارند همه مشمول این حکم و در عواقب آن سهیم هستند.
برخی مفسران گستره آیه نخست سوره مطففین را از این وسیع تر بیان کرده اند و هر گونه کم توجهی در روابط اخلاقی، عبادی و اجتماعی را نیز شامل تطفیف دانسته‌اند، یعنی انسان اگر از عبادت خود بکاهد، در رفتار اخلاقی خود بی‌ توجهی کند و آن طور که باید بر اساس معیارهای اخلاقی با دیگران روابط نداشته باشد، همه مصداق کم فروشی است، زیرا در تمامی این موارد انسان کم گذاشته است.

تعبیر دیگری از کم فروشی

‏تعبیر «لا تَبخَسُوا» در آیه183 سوره شعراء که از ماده «بخس» گرفته شده است نیز در اصل به معنى کم گذاردن ظالمانه از حقوق مردم، و گاه به معنى تقلب و نیرنگى است که منتهى به تضییع حقوق دیگران مى گردد، بنابر این جمله فوق داراى معنى وسیعى است که هر گونه غش و تقلب و تزویر و خدعه در معامله، و هر گونه پایمال کردن حق دیگران را شامل مى شود.
و اما جمله «لا تَکُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِینَ‏» - در آیه181 سوره شعراء - با توجه به اینکه «مُخسِر» به معنى کسى است که شخص یا چیزى را در معرض خسارت قرار مى دهد، نیز معنى وسیعى دارد که علاوه بر کم فروشى، هر عاملى را که سبب زیان و خسران طرف در معامله بشود در برمى گیرد.
به این ترتیب تمام سوء استفاده ها و ظلم و خلافکارى در معامله و هر گونه تقلب و کوشش و تلاش زیانبار، چه در کمیت و چه در کیفیت همه در دستورهاى فوق داخل است.(6)

کلام آخر

به امید آنکه با تدبیری که از سوی تولید کنندگان داخلی در راستای بهبود کالای داخلی و افزایش بهره‌وری، استفاده حداکثری  و بهینه از امکانات موجود، صورت می گیرد، هر چه بیشتر اعتماد مردم به دریافت کیفیت بهتر کالای داخلی که حق مسلّم مصرف کننده است را به خود جلب کرده و مردم نیز با مصرف کالاهای داخلی به رشد و بالندگی اقتصاد کشور کمک کنند.

پی نوشت:
1- مجلسى، بحارالانوار، 1403: 100/ 209
2- الكافی، كلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏، دار الكتب الإسلامیة، تهران، 1407 ق‏، چاپ چهارم‏، ج 2، ص 16، ح 4.
3- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق و مصحح: موسوی جزائری، سید طیب،‏ ج ‏2، ص 410.
4- تفسیر نور حجت‌الاسلام والمسمین محسن قرائتی.
5- همان.
6- تفسیر نمونه، ج ‏15، ص 335. 

---