تبیان، دستیار زندگی

تبیین روشنفکری در ایران و جهان

چگونه روشنفکر شویم؟! +فیلم

روشنفکری در نقاط مختلف جهان با تفاوت‌های خاصی که سرمنشا آن، ارزش‌ها، اعتقادات و برخی خط قرمزهای دیگر است تعریف می‌شود، اما گاه تعریفی از فرهنگی به فرهنگ دیگر هجوم بُرده و آسیب‌های فراوانی را سبب ساز می‌شود.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : آزاده مرنی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
روشنفکر
مدت‌ها است که شاهد اشاعه‌ی تفکرات روشنفکر نماهای داخلی و خارجی در کشورمان هستیم. تفکرات و عقایدی که گاه رنگ و بوی ضد ارزش‌ها را به خود می‌گیرد و آسیب‌های غیر قابل جبرانی به پیکره‌ی جامعه وارد می‌‎کنند.

زادگاه پدیده‌ی روشنفکری، فرانسه است، آن هم در دوران خروج آن از قرون وسطی. ریشه‌ی این اصطلاح از "Intellectuelité" فرانسوی گرفته شده و ماهیت آن، تفکیک دو مهم از یکدیگر است.

روشنفکری در ایران

بیش از صد سال از ظهور منوّرالفکرها یا همان روشنفکرهای امروزی، در ایران می‌گذرد. برخی از این افراد سعی داشتند با مطالعات اجتماعی و بررسی، علل عقب ماندگی ایران را پیدا کرده و در بازسازی آن کوشا باشند. از همان دوران، مخالفت‌های فراوانی با آنها و طرز تفکرشان در سراسر جامعه مشاهده می‌شد، به همین دلیل همواره سعی در فریاد زدن افکارشان داشتند تا شاید بتوانند جامعه را تغییر دهند. علت این مخالفت‌ها، اندیشه حاکم در آن برهه‌ی زمانی و نیز اشاعه‌ی این تفکر که اِعمال هرگونه تغییری، الزاما با دین‌مداری منافات دارد، بود.

متاسفانه روشنفکری در ایران، با بار منفی همراه شده، در حالی که به واقعیت این است که این پدیده، نه ضدیتی با دین دارد و نه با اصل پیشرفت و بروز بودن.



در گذشته روشنفکران در تلاش بودند تا با بررسی مشکلات جامعه به تبیین راه‌ حل‌های موجود پرداخته و به مردم عامی آگاهی بخشیده و آن‌ها را در این مسیر هدایت کنند. این مهم را در جریان مشروطه و انقلاب اسلامی، آشکارا مشاهده می‌کنیم زیرا یکی از علل اصلی این جریان‌ها حضور روشنفکران و رهنمودهای آنان بود. اما این مهم در تمامی روشنفکران بارز نبود و بسیاری از آن‌ها با تحریفات به وجود آمده و اولویت فرهنگ و تفکر غربی، به مخالفت با مذهب می‌پرداختند و یکی از عوامل اصلی عقب ماندگی ایران را، نمود دین در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و ... می‌دانستند.


از نخستین روشنفکران معاصر به "جلال آل احمد" و "خلیل ملکی" می‌توان اشاره کرد. البته در دوران افراد مذکور نیز مواضعی مشاهده می‌شود که گاه با تحریفاتی جزئی همراه است و به همین دلیل رهبر معظم انقلاب معتقد است که روشنفکری در ایران بیمار متولد شده و این بیماری تا به امروز علاج نشده است.

روشنفکران امروزی

متاسفانه امروزه شاهد بروز و ظهور قشری کثیر از روشنفکر نماها در جامعه هستیم که به دور از تعریف اصلی روشنفکری در ایران، خود را با این برچسب معرفی می‌کنند و سعی بر آن دارند تا با به نمایش گذاشتن رفتارهای ضدهنجاری، ضدارزشی و شکستن تابوها، تعریف نوینی از روشنفکری را ارائه دهند. این روند در اکثر صفحات شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی نمود پیدا کرده و بعضا با پُست‌هایی، حاوی تصاویر و متن‌های ضد دینی پیش می‌رود.

به بیان دیگر، متاسفانه امروزه لازمه‌ی روشنفکری، تقابل با دین است! تقابلی که با پیروی از فرهنگ غرب و صرف نظر از فرهنگ بومی و اسلامی، همراه بوده و تفکر غربی را در جامعه رواج می‌دهد. اما براستی چرا باید در کشوری با فرهنگی هزار ساله و اصیل زندگی کنیم اما از فرهنگ غرب پیروی کنیم؟!

نمونه‌هایی از روشنفکری تحریف شده را، می‌توان در مخالفت آشکارا با حجاب و همچنین اشاعه‌ی تفکرات سکولاریسم پیدا کرد؛ که در چند سال اخیر، شدت و حدت بسیاری داشته و آسیب‌های فراوانی نیز به همراه داشته است. یکی از جزئی‌ترین این آسیب‌ها، فراگیر شدن کشف حجاب (دختران_ خیابان_انقلاب) و همراه شدن با معاندان نظام است که علاوه بر تهیه‌ی خوراک خبری برای رسانه‌های مخالف ایران اسلامی، زمینه‌ساز شکافی عظیم در داخل کشور نیز شده و فضای سیاسی و اجتماعی جامعه را ملتهب کرده است.

                                       نظر رهبر معظم انقلاب درباره‌ی روشنفکرهای غرب‌زده

روشنفکر واقعی

باید توجه داشت که همواره روشنفکری در ایران، با بار منفی همراه شده، در حالی که به واقعیت این است که این پدیده، نه ضدیتی با دین دارد و نه با اصل پیشرفت و بروز بودن. در واقع ما افراد شاخصی را داریم که در عین دین‌مداری و تلاش برای پیشرفت روزافزون ایران، در تلاش بودند تا تفکر نوینی را در جامعه رواج دهند، از جمله‌ی این افراد می‌توان به شهید بهشتی و شهید مطهری اشاره کرد که با تفکری باز و با در نظر گرفتن اصول دینی این رویه را در ایران راه‌اندازی کردند.

در واقع روشنفکر واقعی کسی است که با توجه به فرهنگ و ارزش‌های جامعه‌ی خود در پی پیشرفت و تغییرات لازم باشد نه آن که با تزریق فرهنگ و افکار بیگانه و متضاد به فرهنگ بومی، به دنبال اِعمال تغییر و تفکر اقشار مختلف جامعه باشد زیرا این روند، نتیجه‌ای جز تحریف و سنگ‌اندازی در مسیر حرکت رو به جلوی کشور و نیز باز کردن مسیر برای جولان دادن بیگانگان، نخواهد داشت.