تعلیق ایران از لیست سیاه

با تشکیل جلسه سازمان بین دولتی FATFیا "گروه ویژه اقدام مالی" و تمدید تعلیق ایران از لیست سیاه و ابراز رضایت از اقدامات تهران، برآن شدیم تا تاریخچه و شرح وظایف این گروه ویژه و اهداف و اقدامات آن را خصوصا درباره ایران، اجمالا مرور کنیم و خوانندگان عزیز رادر جریان تصویب قانون «مبارزه با تامین مالی تروریسم» قرار دهیم و ببینیم که لایحه ای که در بهمن ۹۴ توسط دولت به مجلس ارائه و تصویب شد، چگونه  سبب تعلیق ایران در این گروه گردید.

 FATF چیست؟   

گروه ویژه اقدام مالی، یک مجموعه سیاست‌گذار پرنفوذ است (Financial Action Task Force - FATF) که به ابتکار کشورهای عضو گروه "جی ۷" تشکیل شد تا بررسی‌هایی درباره وضعیت قوانین مبارزه با پول‌شویی در بازارهای مختلف مالی در سرتاسر جهان را انجام دهد و نکاتی در حوزه مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم ارائه ‌کند؛ اگرچه این موارد توصیه نامیده می‌شوند، اما در عمل رعایت آنها برای تمامی کشورها الزامی است تا این کشورها بتوانند ریسک سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی هدف را بررسی و در مورد سرمایه‌گذارانی که به "کشورهای مشکوک" می‌روند احتیاط کنند.(1)

پولشویی چیست؟

قانونی کردن درآمدهای غیر قانونی، مشروع کردن پول‌های نامشروع و تطهیر پول‌های حرام و یا تبدیل پول‌های کثیف ناشی از اعمال خلاف به پول‌های تمیز و پاک، پولشویی می‌باشد.
مقررات مبارزه با پولشویی، شامل قوانینی است که اشخاص و شرکت‌ها را موظف می‌کند در مورد نحوه کسب درآمدشان به دولت‌ها توضیح دهند، از این راه، پول‌هایی که از راه‌های نامشروع، مانند قاچاق، رشوه و تخلف‌های مالی به دست آمده است، برای ورود به بازارهای مالی با دشواری بیشتری رو به رو می‌شود و سلامت نظام مالی و اقتصادی قابل تضمین‌تر خواهد بود. (1)

لیست سیاه چیست؟

از سال ۲۰۰۰ میلادی، گروه ویژه اقدام مالی، یک «لیست سیاه» از کشور هایی که با معیار این نهاد، پرخطرترین کشورها برای سرمایه‌گذاری هستند قرارد داده است. این لیست سیاه همان لیستی بود که از طرف "سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه‌ای" یا OECD نیز منتشر می‌شد و عنوان آن هنوز هم "کشورها و قدرت‌های نامناسب برای همکاری" است.
این لیست شامل کشورهایی است که از نظر کارشناسان این سازمان، در مبارزه جهانی علیه پولشویی و تامین مالی تروریسم همکاری نمی‌کنند. در سال ۲۰۰۹ برای اولین بار، نام ایران در کنار نام پاکستان، ازبکستان، ترکمنستان وارد لیست سیاه پیشنهادهای سرمایه‌گذاری FATF شد. در سال‌های بعدی نام ایران در راس لیست سیاه به چشم می‌خورد، در حالی که FATF این حق را برای خودش محفوظ می‌دانست که در بررسی‌های تازه نام بعضی کشورها را از لیست حذف و نام کشورهای دیگری را به آن اضافه کند، اما ایران در کنار کره شمالی، در جایگاهی حتی بدتر از «لیست سیاه» و در فهرست کشورهایی قرار می‌گرفت که توصیه می‌شد علیه آنها «اقدامات مقابله‌ای» انجام شود . (1)

نظر FATF درباره ایران

نقش FTAF که عنوان موسسه ای در راستای مقابله با تروریسم شناخته میشود که در استراتژی آمریکایی مهار ایران کاملا آشکار است. در واقع این سازمان به ظاهر خیرخواه چندسالی است به عنوان بازیگر سناریویی ایفای نقش می کند که کارگردانی آن به عهده آمریکاست.  در آخرین گزارش FATF درباره ایران در فوریه سال ۲۰۱۶ ( بهمن ۱۳۹۴)، آمده:
FATF نگرانی‌های ویژه و فوق‌العاده‌ای درباره شکست ایران در رسیدگی به کاهش ریسک تامین مالی تروریسم و در نتیجه تهدید جدی علیه یکپاچگی سیستم مالی بین‌المللی دارد. FATF   از ایران درخواست می‌کند تا نقص‌های قوانین خود در زمینه مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم را به شکل فوری و معنی‌دار برطرف کند و به طور خاص، تامین مالی تروریسم و انجام معامله‌های مشکوک را در قوانین خود به عنوان جرم تلقی کند." (1)

اقدامات ایران چه بود؟

تصویب " قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم" که لایحه آن تصویب شد، یکی از اقدامات ایران بود. این قانون تلاش کرده تا فعالیت‌های تروریستی را رده‌بندی کند و به صراحت اعلام کرده است : "اعمالی که افراد، ملت‌ها، یا گروه‌ها و یا سازمان‌های آزادی‌بخش برای مقابله با اموری از قبیل سلطه ، اشغال خارجی، استعمار و نژادپرستی انجام می‌دهند، از مصادیق اقدام تروریستی موضوع این قانون نیست و تعیین مصداق گروه‌های تروریستی و سازمان‌های مشمول این تبصره بر عهده شورای عالی امنیت ملی است."
سرانجام FATF  در تاریخ چهارم تیر ۱۳۹۵ با انتشار بیانیه‌ جدید خود، درخواست خود از کشورها برای انجام اقدامات مقابله‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران را به مدت یک سال به حالت تعلیق درآورد. (1)

اختلاف در تعریف تروریسم

از نظر ملت ایران و برنامه جامع مشترک، این تفاوت تعبیر از واژه تروریسم می تواند منشا بسیاری از برداشت های نا متجانس شود. مانند نقشه منطقه ای این گروه که در آن تمامی کشورهای انقلابی اطراف ایران جزو محدوده خطر مشخص شده اند. این در حالی است که از منظر آمریکایی‌ها حزب الله ،انصارالله، حشدالشعبی و اکثر فرماندهان مقاومت همچون حاج قاسم تروریست محسوب می شوند.
بر طبق این قانون وزارت خزانه‌داری آمریکا شماری از اسامی مسئولان، تاجران و شرکت‌ها و موسسه‌هایی را که آمریکا آنان را با حزب‌الله مرتبط می‌داند، «سید حسن نصرالله» دبیر کل حزب‌الله، «مصطفی بدرالدین» فرمانده شهید حزب‌الله و شماری از تجار مشهور همکار با حزب‌الله و همچنین تلویزیون المنار و رادیو «نور» قرار دارند.این قانون، بانک‌ها و موسسات مالی را که مشخص شود با حزب‌الله همکاری می‌کنند، تحریم می‌کند.
عباس عراقچی درباره تعریف تروریسم معتقد است که "مجلس، در قانون مبارزه با منابع مالی تروریسم، یک تبصره گذاشته که گروه هایی که با استعمار و اشغالگری مبارزه می کند تروریسم نیستند و ما 18 ماه با FATF مذاکره خواهیم داشت که چه گروه هایی تروریسم هستند و چه گروه هایی نیستند." در این جا باید گفت که اگر FATF تعریف ما را از تروریسم و پول شویی را پذیرفته است، چرا تا کنون ما را در لیست سیاه غیر همکار خود قرار دادند؟ زیرا تعریف ما از تروریسم و پول شویی مربوط به امروز نیست که FATF آن را بپذیرد.

دستیابی بی واسطه و سریع به تراکنش های مالی ایران

از دیگر مشکلاتی که پیوستن به این معاهده می‌تواند برای ایران پیش بیاورد، دستیابی بی واسطه و سریع به تراکنش های مالی ایران و رصد لحظه ای رویدادهای پولی-بانکی است که در صورت عدم توجه کافی به آن می تواند اسرار حساس کشور در مراودات تجاری و اقتصادی با هم پیمانان خارجی را به سهولت در اختیار دشمن قرار داده و آنها نیز با تحلیل این اطلاعات به راحتی از هویت تجار ایرانی و وفادار به انقلاب مطلع شوند و حتی در آینده موانعی از جمله تحریم و حتی ترور فیزیکی و بیولوژیکی این افراد را در دستور کار خود قرار دهند.
اینطور که مشخص است برنامه‌ریزی ها فراتر از صرف یک اقدام مثبت برای سیاست های پولی و مالی است و مخصوصا در قبال ایران هدفی را دنبال می کند که در صورت بی توجهی به آن عواقب ناخوشایندی خواهد داشت. طرف غربی تحت پوشش مبارزه با تروریسم، بدنبال اصلاحات نرم و ساختاری در حوزه های حساس امنیت ملی جمهوری اسلامی است .

اهداف پنهان FATF 

براین اساس 3 هدف اصلی غرب برای فشار بر ایران در این زمینه می توان متصور بود:
1- قطع ارتباط مالی ایران به عنوان پشتیبان حرکت ها و نهضت های مردمی و مدافع مظلومان جهان با محور مقاومت و آزادیخواهان.
2- کشف راههایی که ایران برای دور زدن تحریم های ظالمانه از آن استفاده می کرد که درصورت وضع مجدد تحریم ها به راحتی بتوانند این راههای ارتباطی را مسدود نمایند و حتی با طرف هایی که در این مدت با ایران همکاری کردند نیز برخورد نمایند.
3- مشخص شدن هویت تجار ایرانی و شرکای خرجی آن‌ها بالاخص در تبادل کالاهای استراتژیک و همچنین دسترسی به حساب های بانکی اشخاص و سازمان ها.

سخن آخر
حال که دولت و مجلس برای خروج از رکود و فقدان سرمایه، به خروج از لیست سیاه این گروه مالی، همت گمارده، لازم است تا با دقت اوضاع را از هر جهت رصد کند تا امنیت اقتصادی و سیاسی کشور دچار چالش و بحران نشود. زیرا خروج اطلاعات بی دلیل و دسترسی بیگانه به مراکز پولی ونهادهای امنیتی به بهانه های مختلف، قطعا سبب سلطه اقتصادی و تضعیف اقتصاد مقاومتی و تضعیف نهضت مبارزه با سلطه صهیونیسم در جریان مقاومت خواهد شد.

پی نوشت:

1- FATF چیست؟  دنیای اقتصاد،شهریور،1395
2- پیوستن به معاهده FATF چه خطراتی برای کشور بدنبال دارد؟ مشرق، شهریور،1395

---

۱