خشکی پوست، چرا؟

یکی از شکایات شایع افراد و به خصوص خانم‌ها، بروز خشکی، زبری و ترک‌های پوستی به ‌خصوص در ناحیه کف پا، زانو، آرنج و غیره است که این ضایعات به دو دسته فیزیولوژیک (طبیعی) و پاتولوژیک (ناشی از بیماری‌های پوست) طبقه‌بندی می ‌شوند. در اینجا به توضیح دلایل فیزیولوژیک ایجاد ترک‌های پوستی می‌پردازیم.

عوامل متعددی می ‌تواند سبب ایجاد خشکی و زبری و ترک پوست شود. بر اساس تحقیقات، میزان آب در لایه شاخی پوست، اگر به کمتر از 10 درصد برسد، این طبقه خشک و شکننده می ‌شود. حدود 10 تا 20 درصد آب لازم است تا نرمی و انعطاف طبقه شاخی تأمین شود. چربی‌ها به تنهایی و به طور مستقیم قادر به تأمین انعطاف پوست نبوده و فقط به طور غیر مستقیم می ‌توانند از تبخیر آب پوست جلوگیری کنند. لایه حاصله از چربی‌ها در سطح پوست، با ممانعت از تبخیر آب پوستی، سبب‌ جمع شدن آب در طبقه شاخی و هیدراتاسیون این طبقه می ‌شود.

عوامل موثر در تبخیر آب از لایه بیرونی پوست

1) عوامل عضوی: کف دست‌ها و پاها که بیشترین میزان دفع آب مربوط به این نقاط است. در مرحله بعدی پیشانی، گردن، گونه‌ها ، پشت دست‌ها و بقیه نقاط بدن در رده پایین‌تر قرار می‌ گیرند.

2) عوامل محیطی: هر قدر رطوبت نسبی محیط افزایش یابد، میزان دفع آب کاهش می ‌یابد. بالا رفتن درجه حرارت محیط و در نتیجه درجه حرارت پوست، سبب افزایش میزان دفع آب می ‌شود. علاوه بر درجه حرارت و رطوبت نسبی محیط، جریان هوا و باد نیز عامل مساعدی در بالا رفتن دفع آب است.

3) حالت پوست: میزان دفع آب در پوست‌های سالم و طبیعی مشابه با پوست بیمار نیست. برخی از بیماری‌های پوستی سبب از بین رفتن قدرت نگهداری پوست نسبت به آب می ‌‌شود.

4) سن و جنس: همراه بالا رفتن سن، توانایی تجدید و تشکیل چربی‌های سطح پوست کاهش یافته و پوست خشک تر می ‌شود. از ‌نظر تأثیر جنس، چنین به نظر می رسد که میزان دفع آب در زنان کمتر از مردان است.

نتایج تحقیقات

تحقیقات متعدد ثابت کرده است که ترکیباتی مانند اسیدهای آمینه، اسیدهای آلی اوره و یون‌های معدنی عامل اصلی در نگهداری آب است که از نظر کمی، حدود 25 درصد وزن طبقه شاخی را آب تشکیل می ‌دهد.

عوامل متعددی می ‌تواند موجب خشکی پوست و به هم خوردن تعادل طبیعی آن شوند.

بی ‌توجهی به بهداشت و نظافت پوست، استفاده طولانی مدت از کفش‌های نامناسب ، تماس مداوم پوست با سطوح خشن و شوینده‌های قلیایی از جمله عواملی هستند که سبب ایجاد خشکی و به دنبال آن ترک پوست می ‌شوند.

هنگام ترک پوست به دلیل خشکی یا اگزما، شکافی در سطح پوست ایجاد می ‌شود که در برخی موارد بسیار دردناک است. ترک کف‌پا را در نتیجه تماس زیاد پوست با محیط و فاکتورهای محیطی و نیز وزن بالای افراد می‌ توان دانست. به این ترتیب که به دلیل وجود فشار بر مناطق خاص کف پا، در مناطقی پوست آسیب می ‌بیند که واکنش پوست به این فشار مداوم، ضخیم‌تر شدن و به دنبال آن، ترک پوست است.

چه باید کرد؟

فرآورده‌های متعددی برای جلوگیری و درمان ترک‌های پوستی وجود دارند. اگر لایه‌ای از فرآورده ضدترک که در سطح پوست مالیده شود، نسبت به عبور آب مقاوم باشد، سرعت تبخیر آب از سطح پوست و به خصوص دفع آب کاهش می ‌یابد. پوشانیدن سطح پوست به وسیله فرآورده ضدترک، سبب می ‌شود بخار آب نتواند از سطح پوست تبخیر شده و در طبقه شاخی جمع شود.

با توجه به این نکته که زمان تجدید حیات لایه شاخی پوست انسان در حدود دو هفته است، می‌ توان گفت که مصرف محصولات پیشگیری کننده یا درمان کننده ترک‌های پوستی باید مداوم باشد و با یک یا دو بار مصرف نمی ‌توان به نتایج مطلوب رسید.

ترکیبات سبوم و ضد ترک ها:

موادی که به طور مستقیم از سوی غدد مولد چربی آزاد می شوند، یا از طریق فولیکول‌های مو از غدد مولد چربی به سطح پوست می ‌رسند، "چربی طبیعی پوست" یا "سِبوم(sebum)" نامیده می‌ شوند.

لایه چربی که سطح پوست را فرا گرفته است، مخلوطی از سبوم و چربی‌هایی است که از لایه خارجی پوست ناشی می ‌شود. ترکیبات اصلی موجود در سبوم عبارتند از تری‌گلیسیریدها، استرها، موم‌های استریفیه (نظیر کلسترول)، اسکوالن و مقدار اندکی اسیدهای چرب آزاد، بنابراین استفاده از فرآورده‌هایی که در آنها از اجزای تشکیل دهنده سبوم استفاده شده باشد، با توجه به اینکه چربی از دست رفته پوست را تا حدودی تأمین می ‌کنند، برای رفع و پیشگیری ترک‌های پوستی می ‌تواند مؤثر باشد. از طرف دیگر، حضور مواد ضدالتهابی در ترکیب فرآورده‌های ضدترک که تا حدودی قادر به ترمیم پوست باشند نیز می‌ تواند نقش موثری در رفع این عارضه پوستی داشته باشد.

سایر مواد بهبود دهنده ی پوست:

موادی مانند پیش ساز ویتامین 5‌B نقش بسیار مهم و اساسی در رشد و عملکرد بافت‌های پوست و احیای آن را به عهده دارد. این ویتامین در ترمیم زخم‌ها مؤثر بوده و مقاومت بافت‌های مخاطی پوست را نسبت به انواع عفونت‌ها افزایش می ‌دهد.

آلانتوئین که به‌ عنوان یکی از مواد اصلی التیام ‌دهنده پوست شناخته شده است، علاوه بر آثار ضدالتهابی خود، سبب تسریع تکثیر سلول‌های سالم شده و به این ترتیب زمان التیام پوست را کاهش می ‌دهد.

دکتر کتانه علایی نیا