امامی که غایب است چه اثری دارد؟

آثار و فواید امام زمان(ع) در زمان غیبت چیست؟
پاسخ: گویا مراد شما آثار و فواید امام زمان(ع) در زمان غیبت است.
بهتر است تعبیر لطیف‌تری به كار برده شود و بگوییم نقش حضرت در زمان غیبت در زندگی مردم چگونه است:
از زمانی كه سخن از غیبت حجت خدا از زبان پیامبر مطرح شد، این سؤال نیز ذهن انسان را به خود مشغول كرد كه «در صورت غیبت، فلسفه‌ی وجودی امام چه خواهد بود؟ امام چه نقش و تأثیری در زندگی انسان خواهد گذاشت؟ و آدمی چگونه از امام غایب نفع می‌برد و از او كسب فیض می‌كند؟»
وجود مقدس پیامبر(ص) در پاسخ به سؤال جابر بن عبدالله انصاری درباره انتفاع انسان‌ها از امام غایب فرمود: «ای و الذی بعثنی بالنبوة انهم یستضیئون بنوره و ینتفعون بولایته فی غیبته كانتفاع الناس بالشمس و ان تجللها سحاب؛ آری! قسم به خدایی كه مرا به نبوت برگزید! به درستی كه آنان طلب روشنایی می‌كنند به نور او و در دوران غیبت‌اش به ولایت او نفع می‌برند، مانند انتفاع مردم از خورشید، هر چند ابر آن را پوشانده باشد».(كمال الدین، ج1، ب23، ح3).
نظیر این تشبیه و تعبیر، از خود حضرت ولی عصر(ع) نیر بیان شده است: «و اما وجه الانتفاع بی فی غیبتی فكالانتفاع بالشمس اذا غیبتها عن الابصار السحاب؛ اما كیفیت انتفاع از من در غیبت‌ام، مانند انتفاع از خورشید است، زمانی كه ابر آن را از دیدگان پنهان می‌كند»(كمال الدین، ج2، ب45، ح4).
در مقام تبیین این تشبیه، گفته شده است كه همان گونه كه خورشید، محور منظومه شمسی است و سیارات از جمله زمین، در حركتی منظم، دور آن می‌چرخند و اگر خورشید را بردارند، این نظام در هم پیچیده می‌شود، جایگاه امام نیز چنین است و بقای عالم انسانی و به تبع آن عالم ما سوی الله، به وجود امام است و اگر حجت نباشد، نظام انسانی در هم پیچیده شده و پایان عمر جامعه انسان‌ها فرا می‌رسد. امام باقر(ع) فرمود: «لو بقیت الارض بغیر امام لساخت؛ اگر زمین، از امام خالی شود و بدون امام باشد، اهلش را فرو می‌برد و نابود می‌كند»(اصول كافی، ج1، ص179).
همان‌گونه كه حرارت و نور خورشید، حتی از پشت ابر نیز به زمین می‌رسد و باعث روشنایی و گرمای مناسب زمین می‌شود و حیات موجودات، ممكن پذیر می‌شود، بركات امام نیز هر چند ایشان در پشت پرده غیبت است، به انسان‌ها می‌رسد و جامعه انسانی از وجود شریفش بهره‌مند می‌شود.
مناسب است درباره اثرات وجودی امام، كامل‌تر صحبت شود، به نظر می‌آید، آثار وجودی امام و حجت خدارا می‌توان به سه گروه تقسیم كرد:
ـ آثاری كه بر اصل وجود امام در عالم هستی مترتب می‌شود، چه امام ظاهر باشد و چه غایب؛
ـ آثاری كه بر افعال امام مترتب می‌شود، چه امام ظاهر باشد و چه غایب؛
ـ آثاری كه بر وجود امام ظاهر مترتب می‌شود.

واسطه‌ی فیض:

اولین اثری كه بر وجود امام مترتب است، این كه امام، واسطه فیض الهی بر مخلوقات است و فیض الهی، به واسطه‌ی ایشان بر بندگان نازل می‌شود. واسطه فیض بودن، دو گونه قابل تصور است:
الف. نظام جهان اساس اسباب و مسببات است و هر پدیده‌ای از راه سبب و علت، ایجاد می‌شود. در رأس این سلسله اسباب، وجود مقدس حجت خدا است. به این بیان كه در فلسفه ثابت شده كه میان علت و معلول، سنخیت لازم است. مخلوقات مادی و حتی مجردات، به علت ضعف وجودی، نمی‌توانند مستقیماً از خداوند كه در نهایت شدت وجود است، پدید آیند. لذا لازم است اول معلول، از لحاظ شدت وجودی، به گونه‌ای باشد كه بتواند صادر از خدا باشد. بنابراین، باید معلول اولی باشد كه دو حیث دارد: یكی آن كه دارای شدت وجودی است تا معلول مستقیم خدا باشد و دوم آنكه می‌تواند جهت كثرت داشته باشد و به واسطه‌ی او، مخلوقات دیگر پدید آمده و از فیض وجود بهره برند. پس در واقع، فیض و خلقت اصلی، واسطه و صادر اول است و فیض خدا، از طریق او و در امتداد وجود او به كاینات می‌رسد. در عرفان نیز ثابت شده كه نحوه وجودی خداوند، به گونه‌ای است كه فیضان وجود و پیدایش موجودات گوناگون، نیاز به واسطه دارد. در عرفان به این واسطه یا اول مخلوق، انسان كامل و قطب می‌گویند.
ب. نظام جهان بر اساس هدف و غایتی خلق شده است و تا زمانی كه غایت از این نظام و هدف آن پابرجا است، نظام نیز به وجود خود ادامه می‌دهد. هدف از خلقت عالم، امكان حیاط انسان است و هدف از خلقت آدمی، عبادت و عبودیت است. عبادت و عبودیت كامل كه همراه با معرفت كامل است، فقط از طریق امام و حجت خدا تحقق می‌یابد. پس تا زمانی كه امام هست، هدف از خلقت نیز باقی است و لذا در سایه وجود او نظام هستی پا برجا است.
بنابراین، امام، واسطه فیض است و به واسطه‌ی او، فیض به عالم هستی می‌رسد و به واسطه او، عالم وجود باقی است، چه امام ظاهر باشد و چه غایب.

دفع بلا:

روایت معروفی از وجود مقدس پیامبر صادر شده كه «جعل الله النجوم امانا لاهل السماء و جعل اهل بیتی امانا لاهل الارض؛ خداوند قرار داد ستارگان را امان برای اهل آسمان و قرار داد اهل بیت‌ام را امان برای اهل زمین».(بحار، ج27،ص 308، ب8).
نظیر این تعبییر، از وجود مقدس امام زمان(ع) نیز صادر شده است كه: «انا خاتم الاوصیاء و بی یدفع الله عزوجل البلاء عن اهل بیتی و شیعتی؛ من آخرین اوصیا هستم و به واسطه من، دفع می‌كند خدا، بلا را از خاندان و شیعیان‌ام».(كمال الدین، ج2، ب43، ح12)
به نظر می‌آید مراد از بلا عذاب‌هایی باشد كه به خاطر اعمال ناشایست انسان‌ها باید نازل می‌شد، ولی به جهت آنكه وجود مقدس حجت خدا در میان مردم است، عذاب دفع می‌شود. خداوند، به پیامبر(ص) می‌فرماید: «و ما كان الله لیعذبهم و انت فیهم؛ و خداوند آنان را عذاب نمی‌كند در حالی كه تو در میانشان هستی».(انفال/33)
بنابراین یكی از آثار وجودی امام، دفع بلا است. البته از روایات استفاده می‌شود دایره دفع بلا، برای سه گروه بوده و دارای وسعت و ضیق است: دفع بلا از اهل زمین؛ دفع بلا از امت اسلام؛ دفع بلا از شیعه و نزدیكان.
از امام باقر(ع) در حدیث نسبتاً بلندی نقل شده است كه پیامبر فرمود: «النجوم امان لاهل السماء و اهل بیتی امان لاهل الارض ... و اذا ذهب اهل بیتی اتی اهل الارض ما یكرهون .... بهم یمهل اهل المعاصی و لا یجعل علیهم بالعقوبة و العذاب ... ؛ ستارگان، امان‌اند برای اهل آسمان و اهل بیت من امان‌اند برای اهل زمین ... و زمانی كه اهل بیت‌ام بروند، می‌آید اهل زمین را از آنچه كراهت دارند ... به واسطه‌ی آنان، اهل عصیان، مهلت داده‌ می‌شوند و مورد عقوبت و عذاب واقع نمی‌گردند».(بحار، ج23، ص19، ح14).

امید بخشی:

آدمی به امید زنده است، امید به آینده‌ای سبز و روشن كه در آن، اثری از پلیدی و تباهی نباشد. انسان، منتظر چنین ایام زیبایی است و بهترین عمل او نیز انتظار فرج و دمیدن صبح ظفر است. پیامبر فرمود: «افضل اعمال امتی انتظار الفرج؛ برترین عمل امت من، انتظار فرج است».(كمال الدین، ج2، ب55) وجود امامی كه منتظر اذن الهی برای ظهور است، به مردم، دل گرمی می‌دهد و گام‌های آنان را در جاده‌ی انتظار استوار می‌گرداند.
به راستی آیا وجود رهبر در تبعید، انقلاب را ایجاد می‌كند و مردم را به جوشش و حركت در می‌آورد و یا وعده آمدن فردی در آینده كه دوران حیاتی برای او متصور نیست!

---

منبع : پرسمان دانشجویی