ترور اویسی در پاریس

غلامعلی اویسی فرزند غلامرضا در سال 1297 در شهر قم به دنیا آمد. پدرش زارع و خرده مالک بود. پس از طی تحصیلات مقدماتی در سال 1309 وارد دبیرستان نظام تهران شد و در سال 1315 پس از اخذ دیپلم به دانشکده افسری رفت  و دو سال بعد با درجه ستوان دومی وارد ارتش شد.

او در دوران دانشکده افسری با محمدرضا پهلوی ولیعهد وقت دوست و همدوره بود و همین دوستی و آشنایی موجبات ترقی اکثر دانشجویان آن دوره از جمله قره‌باغی، فردوست، اویسی، جم و مین‌باشیان را فراهم نمود. اویسی طی سالهای 1317-1331 فرماندهی گروهان، گردان و آموزشگاه گروهبانی لشکر 2، ریاست شعبه بازرسی دژبان مرکز و فرماندهی هنگ 52 دژبان را عهده‌دار بود و در سال 1332 فرمانده هنگ 16 تیپ کازرون گردید. وی پس از اخذ درجه سرهنگی، دوره دانشگاه جنگ تهران و دوره ستاد فرماندهی را در آمریکا با درجه ممتاز سپری نمود و در تهران فرمانده تیپ شد. 

سال 1336 با چهار سال توقف در درجه سرهنگی، سرتیپ شد این در حالی بود که حداقل زمان ارتقا از درجه سرهنگی به سرتیپی هفت سال بود. سال بعد به ریاست ستاد لشکر گارد منصوب شد و پس از یک سال فرمانده لشکر گارد گردید. درجات سرلشکری و سپهبدی را در همین سمت دریافت کرد.و طی هفت سال تصدی، باعث توسعه و تغییرات بسیار زیادی در آن سازمان گردید که از جمله می‌توان به انفکاک اداره نظام وظیفه و اداره مرزبانی از ارتش و ایجاد سازمانی به نام پلیس راه تحت نظر ژاندارمری اشاره نمود.

دوران فرماندهی وی بر ژاندارمری، مصادف با برخوردهای مرزی بین مرزبانی و نظامیان عراقی و همچنین واقعه سیاهکل بود. 

سال 1348 به درجه ارتشبدی نائل شد و در زمره متنفذین ارتش قرار گرفت و 3 سال بعد به فرماندهی نیروی‌ زمینی منصوب شد و تا دی ماه 1357 این سمت را در اختیار داشت. سال 1357 با اوج‌گیری انقلاب‌ اسلامی و تظاهرات مردم و بحرانی شدن اوضاع کشور، دولت شریف‌ امامی در تهران و یازده شهر دیگر حکومت نظامی اعلام کرد و فرماندهی نظامی پایتخت را به اویسی واگذار نمود. 

ارتشبد اویسی در مقام فرماندهی نظامی تهران موجب شهادت بسیاری از مردم در روز 17 شهریور یا جمعه سیاه گردید. پس از برکناری شریف ‌امامی از ریاست دولت، اویسی در صدد تشکیل دولت نظامی برآمد ولی قرعه به نام ارتشبد ازهاری افتاد و اویسی علاوه بر مشاغل نظامی خود سرپرست وزارت کار شد ولی آن هم دوامی نداشت و دی ماه 1357 پس از سقوط کابینه ازهاری به بهانه معالجه از ایران خارج شد و تقاضای بازنشستگی کرد.(1)

ارتش آزادی بخش ایران

اویسی در زمره نخستین افسران عالیرتبه متواری رژیم پهلوی بود كه با سرمایه سرویس‌های اطلاعاتی غرب فعالیت تروریستی علیه نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران را از خاك عراق و تركیه آغاز كرد.

او رهسپار پاریس شد و به شبكه‌ای پیوست كه با همراهی بهرام آریانا، اشرف پهلوی، رضا پهلوی و علی امینی و با مساعدت مالی سازمانهای اطلاعاتی آمریكا و انگلیس و اسرائیل سرگرم طرح نقشه كودتا در ایران بودند. روزنامه فیگارو چاپ فرانسه 4 روز پس از ورود اویسی به پاریس در گزارشی نوشت: «اویسی سعی می‌كند كارتر را به انجام یك كودتای نظامی در ایران متقاعد سازد.»

اویسی ابتدا به كمك جمعی از سلطنت طلبان و نظامیان فراری حكومت سرنگون شده شاه، ستادی را در پاریس تشكیل داد و اقدام به تشكیل «ارتش آزادی بخش ایران» گرفت. در چهارچوب این ارتش یك گروه نظامی در تركیه پشت مرزهای ایران، و یك گروه نیز در آن سوی مرزهای عراق تدارك دیده شدند. اما در عمل وی نتوانست كاری از پیش ببرد. اویسی در بهمن 1362 در پاریس به دست افرادی ناشناس به قتل رسید.(2)

تیمسار قره‌باغی آخرین رئیس ستاد ارتش رژیم شاه می‌گوید: «اویسی فردی دروغگو و متملق بود. او در دوره‌‌ای كه ازهاری نخست‌وزیر شد، در تلاش برای رسیدن به این مقام بود. اما وقتی اوضاع را نامناسب دید، به دنبال تهیه گذرنامه و خروج از مملكت شد.» قره‌باغی می‌گوید: «موضوع خروج اویسی در شرایط بحرانی كشور را با شاه در میان گذاشتم ولی او فقط گفت: اشكالی دارد؟ چه كار كنیم می‌گوید مریض است...»

پی نوشت: 
1- بازخوانی پرونده اویسی، موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی
2-آشنایی با رجال عصر پهلوی: «ارتشبد غلامعلی اویسی»، مجله دوران

---