تبیان، دستیار زندگی

حوزه و دانشگاه

نقش حوزویان و دانشگاهیان در پیروزی انقلاب اسلامی

امام در موارد مختلف و به صور گوناگون بر وحدت امت به ویژه اقشار مختلف و بخصوص وحدت حوزه و دانشگاه تأکید می‌ کردند، چرا که دو قشر حوزه و دانشگاه از اقشار مؤثر در پیروزی انقلاب اسلامی محسوب می‏ شدند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
حوزه و دانشگاه
اینجانب با آنکه دوران نقاهت پیری را می گذرانم و امیدهایی که داشتم به هیچ یک به طور دلخواه نایل نشدم، لکن از نهضتی که در سالهای اخیر به تأیید خداوند متعال بپا شد و موجب نزدیکی قشرهای تحصیلکرده با علمای دین شد، امید واثق دارم که این نور به خاموشی نگراید و هر روز شکافهایی که به دست خائنان سوداگر غرب و شرق برای استعمار ملل اسلام حاصل شده است، با جنبش دنیایی و همه جانبه طبقات تحصیلکرده اعم از روحانی و دانشگاهی از بین برود و با اطلاع از دردها و نابسامانیها به علاج و سازندگی بپردازند.

دانشگاهیان به عنوان متخصصان، کارشناسان و مدیران نظام اسلامی از یک سو و روحانیون به عنوان کارشناسان امر تهذیب و تربیت و هادیان جامعه از سوی دیگر پیکره اصلی این جامعه را تشکیل می‏ دهند. با تلاش های امام خمینی و تیزهوشی و درایت دانشگاهیان و روحانیون زمینه این وحدت فراهم گردیده است. عمق بخشیدن به این اتّحاد و خشکاندن زمینه‏ های تفرقه با همّت روشنگران متدین و دینداران روشنفکر میسّر خواهد شد.(1)

امام در موارد مختلف و به صور گوناگون بر وحدت امت به ویژه اقشار مختلف و بخصوص وحدت حوزه و دانشگاه تأکید می‌ کردند، چرا که دو قشر حوزه و دانشگاه از اقشار مؤثر در پیروزی انقلاب اسلامی محسوب می‏ شدند. 

دهه 1340 و شروع علنی مبارزات

از ابتدای دهه 1340 و شروع علنی مبارزات امام خمینی علیه شاه، بخشی از روحانیان که از مدتها پیش به دنبال تحول در جامعه و ارتباط بیشتر با جوانان بودند و دغدغه اسلام سیاسی داشتند جذب آموزه‌های امام شدند و مبارزات انقلابی را شروع کردند. یکی از این روحانیان، شهید بهشتی بود که فعالیتهای او در دو دهه قبل از انقلاب اسلامی در حوزه‌های مختلف و به‌ویژه ارتباط با جوانان و دانشجویان نقش بسزایی در بنیانهای فکری این انقلاب داشت.

شهید بهشتی در سال 1341، همراه دکتر مفتح کانون دانش‌آموزان قم را تأسیس کرد. از اقدامات دیگر او تاسیس مدرسه علمیه حقانی با کمک حاج علی حقانی، در اوایل دهه 1340 بود؛ وی همچنین به کمک جمعی از فضلای حوزه علمیه به تشکیل گروه تحقیقاتی پیرامون حکومت در اسلام اقدام نمود. در همین زمان دکتر بهشتی توسط سازمان امنیت ساواک از قم به تهران انتقال یافت و در سال ۱۳۴۳ در تهیه برنامه جدید تعلیمات دینی مدارس شرکت کرد.

هدف از تشکیل چنین مدارسی این عقیده بود که دانش‌آموختگان قدیم مدارس حوزوی کمتر می‌توانند با جوانان ارتباط برقرار کنند؛ ازاین‌رو تلاش شد از این طریق با نسل جوان ارتباط بیشتری برقرار شود؛ همچنین تربیت دینی جوانان که در مدارس رسمی به آن توجه کمی می‌شد نیز موردتوجه چنین افرادی بود.

شهید بهشتی در سال 1344، به توصیه مراجع تقلید برای سازماندهی فعالیتها و مدیریت و توسعه مرکز اسلامی هامبورگ، به آلمان رفت. ایفای نقش کلیدی در تأسیس و توسعه اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان در اروپا (گروه فارسی‌زبان) و انتشار کتا‌بهای «صدای اسلام در اروپا» و مقالاتی چند و مسافرت به عراق و دیدار با امام و آیت‌الله صدر و سفر به لبنان و دیدار با امام موسی صدر ازجمله دستاوردهای او در این سالها است.

شهید بهشتی بعد از بازگشت به ایران در سال 1349 به دلیل فعالیتهایی که در آلمان داشت ممنوع‌الخروج شد. او در ین زمان به آموزش‌وپرورش برگشت و در تدوین کتابهای درسی تعلیمات دینی با افرادی مانند محمدجواد باهنر همراهی کرد.

صادق طباطبایی درباره تأثیر شهید بهشتی بر جنبش دانشجویی می‌گوید: «آیت‌الله بهشتی از لحاظ عقیدتی و هم از جنبه سیاسی پشتوانه خوبی برای دانشجویان مسلمان بودند در مقابل اندیشه مارکسیستی و وابستگان ایرانی آن‌، که غرق در چهارچوب بافته‌های حزبی و تشکیلاتی بودند. پیش‌ازاین دانشجویان مسلمان ایرانی احساس ضعف می‌کردند و اعتمادبه‌نفس نداشتند، اما با آمدن مرحوم بهشتی و برقراری ارتباط با ایران و نیز ارتباط دانشجویان با فعالیتهای فرهنگی در داخل کشور، رفته‌رفته آن حالت ضعف برطرف شد و دانشجویان به سلاح ایدئولوژیکی اسلامی مجهز شدند».

همچنین شهید بهشتی در دهه 1350 نیز نقش بسزایی در حل مسائل اندیشه‌ای مبارزان داشت، به‌طوری‌که در سال 1355 و بعد از تغییر ایدئولوژی سازمان مجاهدین خلق و مارکسیست شدن آنها، مبارزان درون زندان تصمیم گرفتند در ارتباط با ضعف بنیانهای مذهبی زندانیان نامه‌ای به بهشتی و مطهری نوشته و از این دو راهنمایی بخواهند.(2)

درنهایت اینکه دکتر بهشتی درحالی‌که در ایران بود همچنان با دانشجویان مسلمان خارج از کشور مکاتبه داشت و آنها را راهنمایی می‌کرد. بر همین اساس او در سال 1357 برای حل اختلافهای نیروهای مبارز مسلمان مقیم خارج از ایران، به امریکا و اروپا سفر کرد؛ همچنین بعد از بازگشت از این سفر، در تشکیل جامعه روحانیت مبارز تهران نقش مهمی ایفا نمود.

پی نوشت:
1- ارتباط حوزه و دانشگاه در بیانات بنیانگذار جمهوری اسلامی، گزیده ای از صحیفه امام
2- نواندیشی در دو جبهه حوزه و دانشگاه، سید محسن موسوی زاده جزایری، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران