آشنایی با تعارض عام و مفهوم

تعارض عام و مفهوم یعنی تنافی مدلول دلیل عام با مفهوم دلیل دیگر است.

تعریف:
تعارض عام و مفهوم، از اقسام تعارض ادله لفظی و به معنای تنافی میان منطوق دلیل عام و مفهوم دلیل دیگر چه مفهوم مخالف و چه موافق است؛ یعنی امر دایر است بین تخصیص عموم و بین الغای مفهوم.

← مثال:
مانند: تعارض «اضرب کل احد» که عام است، با مفهوم موافق جمله «لا تقل لهما اف» که حرمت زدن والدین است؛ در این جا امر دایر است بین تخصیص «اضرب کل احد؛ همه را به جز پدر و مادر بزن» و بین الغای حرمت ضرب والدین.

اختلاف اصولیون:
میان اصولیون اختلاف است که در تعارض عام و مفهوم، تخصیص عام مقدم است، یا الغای مفهوم ؛ برخی، عام را بر مفهوم مقدم می‌دارند، چون دلالت عام بر عموم ، ذاتی و اصلی است، ولی دلالت لفظ بر مفهوم ، تبعی است. اما برخی دیگر، مفهوم را بر عام مقدم می‌دارند، به خصوص اگر مفهوم موافق باشد. برخی همانند مرحوم صاحب «فصول» نیز در این مسئله، به تفصیل اعتقاد دارند. [۱] [۲] [۳] [۴] [۵]

ــــــــــــــ
پانویس
۱. ↑ کفایة الاصول، آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، ص۲۷۲.
۲. ↑ الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة، اصفهانی، محمد حسین، ص۲۱۲.
۳. ↑ بحوث فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۳، ص۳۸۳.
۴. ↑ فوائد الاصول، نائینی، محمد حسین، ج۱، ۲، ص۵۵۶.
۵. ↑ محاضرات فی اصول الفقه، جخویی، ابوالقاسم، ۵، ص۲۹۲.

منبع: پایگاه اینترنتی ویکی فقه