تبیان، دستیار زندگی

آشنایی با اصطلاح تعارض عام و مفهوم مخالف

تعارض عام و مفهوم مخالف یعنی تنافی مدلول دلیل عام با مفهوم مخالف دلیل دیگر است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
اصول فقه
تعارض عام و مفهوم مخالف یعنی تنافی مدلول دلیل عام با مفهوم مخالف دلیل دیگر است.

تعریف
تعارض عام و مفهوم مخالف، به معنای تنافی میان مدلول دلیل عام و مفهوم مخالف دلیل دیگر می‌باشد؛ به بیان دیگر، امر دایر است بین تخصیص عام و بین الغای مفهوم مخالف

← مثال
مانند تعارض آیه: ﴿اِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً﴾ [۱] که عام است و هر اعتقادی را که از راه ظن به دست آمده باشد، بی اعتبار می‌داند، هر چند این ظن از خبر عادل شده باشد، با آیه : ﴿اِنْ جاءَکُمْ فاسِقٌ بِنَبَا فَتَبَیَّنُوا﴾ [۲] که مفهوم مخالفش این است که خبر عادل بدون تحقیق قبول می‌شود؛ در این جا عموم یک آیه و مفهوم مخالف دلیل دیگر تعارض داشته و امر دایر است بین این که عموم ﴿اِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً﴾؛ تخصیص زده شود و یا از آیه شریفه ﴿اِنْ جاءَکُمْ فاسِقٌ بِنَبَا فَتَبَیَّنُوا﴾الغای مفهوم گردد.

اختلاف در تقدیم هر یک بر دیگری
درباره تقدیم هر یک از آن دو بر دیگری، میان اصولی‌ها اختلاف است؛ برخی، عام را مقدم دانسته و تخصیص عام به مفهوم مخالف را جایز نمی‌دانند.
برخی دیگر، مفهوم مخالف را بر عام مقدم شمرده‌اند؛ یعنی به وسیله مفهوم یکی، عموم دیگری تخصیص می‌خورد.
برخی دیگر بر این باورند که در این صورت، کلام مجمل می‌شود؛ یعنی نه دلیل عام مقدم می‌شود و نه دلیل خاص مفهومی .
عده‌ای دیگر از اصولی‌ها در مسئله، به تفصیل دیگری اعتقاد دارند. [۳] [۴] [۵]

ــــــــــــــ
پانویس
۱. ↑ نجم/سوره۵۳، آیه۲۸.
۲. ↑ حجرات/سوره۴۹، آیه۶.
۳. ↑ فوائد الاصول، نائینی، محمد حسین، ج۱، ۲، ص۵۵۷.
۴. ↑ الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة، اصفهانی، محمد حسین، ص۲۱۲.
۵. ↑ مطارح الانظار، انصاری، مرتضی بن محمد امین، ص۲۰۸.

منبع: پایگاه اینترنتی ویکی فقه