خروج هایزر از ایران
دولت آمریکا از اعلیحضرت پشتیبانی نکرد!
روز چهارشنبه ۱۸ بهمن ۱۳۵۷، مقامهای وزارت دفاع آمریکا فاش کردند که ژنرال هایزر خاک ایران را ترک کرده است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : سه شنبه 1396/11/17 ساعت 14:49
ارتشبد قرهباغی که همزمان با سفر هایزر به ریاست ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران منصوب شده بود در کتاب خاطرات خود از نخستین جلسات مذاکره با هایزر مینویسد: «ژنرال هایزر به صراحت گفت که دیگر دولت آمریکا از اعلیحضرت پشتیبانی نمیکند و برای برقراری آرامش در مملکت، همانطور که ملت ایران میخواهد مسافرت اعلیحضرت ضروری است. ژنرال هایزر اضافه کرد که نه تنها دولت آمریکا بلکه دولتهای اروپای غربی هم دیگر از اعلیحضرت پشتیبانی نمینمایند.»
قرهباغی جریان گفتوگو با ژنرال هایزر را در ملاقات با خود و فرماندهان ارتش به شاه گزارش میدهد و در شرح ملاقات بعدی خود با هایزر چنین مینویسد: «... در مذاکره بعدی که با مستشاران داشتیم ژنرال هایزر مجددا ضمن اشاره به لزوم مسافرت اعلیحضرت، مساله پشتیبانی دولت آمریکا از دولت بختیار و همچنین ضرورت پشتیبانی ارتش از ایشان را تکرار نمود. من در جواب اظهار کردم: اعلیحضرت درباره پشتیبانی ارتش از دولت قانونی اوامری فرمودهاند، و در اجرای آن تردیدی نیست، ولی تنها راه عملی امکان پشتیبانی از دولت و برقراری آرامش و امنیت در کشور که مورد نظر میباشد، عقیده ما اینست که باید از آمدن آقای خمینی به ایران جلوگیری شود. والا تا موقعی که اعلامیههای صادره آقای خمینی از طریق رادیو بیبیسی منتشر میشود، تظاهرات و اغتشاشات و همینطور اعتصابات و تحصنها نه تنها مانند گذشته ادامه خواهد داشت بلکه روز به روز هم بیشتر خواهد شد و اگر آقای خمینی به ایران بیاید و ارتش در این اوضاع و احوال کشور بخواهد با استفاده از اسلحه در مقابل مردم، آرامش و امنیت را در کشور برقرار نماید، خونریزی غیرقابل تصوری به وجود خواهد آمد... ژنرال هایزر اظهار کرد: من امشب با رییسجمهور صحبت کرده و پیشنهادات شما را خواهم گفت... در ملاقات بعدی از ژنرال هایزر سوال کردم نتیجه صحبت با آقای کارتر چه شد؟ جواب داد: میدانید که برنامه رادیو بیبیسی در دست ما نیست!
گفتم از دولت انگلستان دوست متحدتان بخواهید. بدون اینکه در این مورد جوابی بدهد درباره جلوگیری از اعلامیهها و آمدن آقای خمینی اظهار داشت: واشنگتن مشغول بررسی است و من منتظر جواب وزیر دفاع و وزیر امور خارجه هستم. سپس اضافه کرد: فکر میکنم که خوبست شما تیمسار با مهندس بازرگان و دکتر بهشتی نمایندگان جبهه مخالفین و خمینی ملاقات کنید! و بدون اینکه منتظر جواب از طرف من بشود بلافاصله از ژنرال گس (رئیس هیات مستشاران آمریکا در ایران) خواست که شماره تلفن آنها را برای ما بیاورد. ژنرال گس از دفتر خارج شده و در مراجعت چند شماره تلفن آورده روی میز گذاشت. ژنرال هایزر اظهار کرد: اینها شماره تلفن دکتر میناچی است، هر موقع بخواهید ایشان ترتیب ملاقات آنها را با تیمسار (شما) خواهد داد.(1)
ضمن تعجب از پیشنهاد ژنرال هایزر در جواب گفتم: به نظر من این قبیل مذاکرات موردی نداشته و بینتیجه میباشد. ارتش وظایف و ماموریتش روشن است. اظهار داشت: «این ملاقات به نظر من مفید خواهد بود از این نظر که ببینید آنها چه میگویند...» من که از اظهارات ژنرال هایزر متحیر شده بودم جواب دادم به نظر من راه حل همانست که قبلا گفتهام. اظهار نمود: «من منتظر جواب واشنگتن هستم.»
در آستانه انقلاب و به دنبال سفر ژنرال هایزر به ایران که بسیاری مذاکرات وی در جریان آن را عامل اصلی اعلام بیطرفی ارتش میدانستند، بحثهایی درباره دیدار بعضی سران پهلوی با برخی رهبران انقلاب و حتی بعضی خارجیها از جمله شایعه دیدار ژنرال هایزر با شهید بهشتی مطرح شد. آیتالله بهشتی هیچگاه به این شایعه پاسخی نداد اما اکبرهاشمی رفسنجانی، عضو شورای انقلاب در گفتوگویی با روزنامه همشهری این شایعه را تکذیب کرد. وی در پاسخ به سوالی درباره دیدار هایزر با شهید بهشتی گفت: «دیدار شهید بهشتی با هایزر که شایعه بود. هیچوقت از شهید بهشتی نشنیدم که ایشان بگویند مذاکره کردهاند ولی در مجموع این کارها در آن زمان تابو نبود؛ ملاقات و مذاکرات انجام میشد. مثلا ۳-۲ ماه قبل از پیروزی انقلاب که از زندان آزاد شدم و آن موقع امام در پاریس بودند، آقای مطهری از من برای جلسهای در منزل خودشان دعوت کردند که وقتی رفتم، دیدم آقایان منتظری، شهید بهشتی و دوستانی که انقلاب و مبارزه را اداره میکردند، جمع هستند. آقای مقدم - رییس ساواک - هم آمد. قرار بود آقای منتظری به پاریس بروند و با امام ملاقات کنند. مقدم آمده بود که مسائل را توضیح بدهد.»
در همین ارتباط ارتشبد قره باغی رئیس ستاد مشترک ارتش رژیم پهلوی میگوید: اکثر سربازان و تعداد قابل توجهی از افسران و درجهداران سخت معتقد به مذهب و مقلد مجتهدین و علمای دینی میباشند. او همچنین اضافه میکند که تعدادی از پرسنل شهربانی کتبا گزارش کردهاند که از مقلدین آیتا.. خمینی بوده و نمیتوانند بر خلاف دستورات ایشان عمل نمایند».
در واقع ارتش شاهنشاهی از اواسط سال 1357 از اطاعت از رژیم پهلوی سر باز میزد. امام در شهریور سال 1357 پیامی را خطاب به ارتشیان فرستادند که توجه به آن بسیار جای تامل دارد: من از ارتش محترم ایران بسیار تشکر میکنم که در طول راهپیماییهای ملت علیه رژیم طاغوت آتش نگشودند و دست به جنایت نزدند.(2)
ایشان همچنین با اتخاذ مواضعی بسیار هوشمندانه فرمودند که در این مقطع حساس که کشور بر لبه پرتگاه و به تعبیر ایشان بر سر دو راهی استقلال یا سقوط قرار گرفته است دست خود را به سوی تمامی نیروهای ارتشی اعم از نیروهای زمینی، دریایی و هوایی دراز میکنم و برای حفظ استقلال، عزت و عظمت ملت ایران و نجات ایشان از 50 سال حکومت ظالمانه پهلوی استمداد میطلبم.
بدینترتیب برنامه و طرح ژنرال هایزر برای به شکست کشاندن نهضت انقلابی مردم ایران به سرانجامی نرسید. در واقع وی برخلاف کودتای 28 مرداد 1332 که روزولت توانست ارتش را در کودتا علیه مصدق همراه کند، نتوانست ارتش را از همراهی با انقلاب مردم ایران منصرف کند. در نتیجه تلاشهای وی برای جهت دادن به نقش ارتش در تحولات انقلابی در ایران به شکست انجامید. مضاف بر همه اینها از نقش امام در اعتصابات علیه رژیم نیز نباید غافل بود. خود ژنرال هایزر در خاطراتش میگوید اقتصاد ایران در دست امام خمینی است و این کار را برای انجام هر گونه کودتایی سخت میکند.
پی نوشت:
1- همراه با انقلاب/ ژنرال هایزر از ایران رفت، تاریخ ایرانی
2- چرا هایزر نتوانست ارتش را علیه انقلابیون بسیج کند؟، محمدرضا چیتسازیان، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
قرهباغی جریان گفتوگو با ژنرال هایزر را در ملاقات با خود و فرماندهان ارتش به شاه گزارش میدهد و در شرح ملاقات بعدی خود با هایزر چنین مینویسد: «... در مذاکره بعدی که با مستشاران داشتیم ژنرال هایزر مجددا ضمن اشاره به لزوم مسافرت اعلیحضرت، مساله پشتیبانی دولت آمریکا از دولت بختیار و همچنین ضرورت پشتیبانی ارتش از ایشان را تکرار نمود. من در جواب اظهار کردم: اعلیحضرت درباره پشتیبانی ارتش از دولت قانونی اوامری فرمودهاند، و در اجرای آن تردیدی نیست، ولی تنها راه عملی امکان پشتیبانی از دولت و برقراری آرامش و امنیت در کشور که مورد نظر میباشد، عقیده ما اینست که باید از آمدن آقای خمینی به ایران جلوگیری شود.
باید از تبلیغات رادیو بیبیسی که تحریک میکند و هم چنین ورود اعلامیههای آقای خمینی که سبب اغتشاش در کشور میگردد ممانعت به عمل آید.
گفتم از دولت انگلستان دوست متحدتان بخواهید. بدون اینکه در این مورد جوابی بدهد درباره جلوگیری از اعلامیهها و آمدن آقای خمینی اظهار داشت: واشنگتن مشغول بررسی است و من منتظر جواب وزیر دفاع و وزیر امور خارجه هستم. سپس اضافه کرد: فکر میکنم که خوبست شما تیمسار با مهندس بازرگان و دکتر بهشتی نمایندگان جبهه مخالفین و خمینی ملاقات کنید! و بدون اینکه منتظر جواب از طرف من بشود بلافاصله از ژنرال گس (رئیس هیات مستشاران آمریکا در ایران) خواست که شماره تلفن آنها را برای ما بیاورد. ژنرال گس از دفتر خارج شده و در مراجعت چند شماره تلفن آورده روی میز گذاشت. ژنرال هایزر اظهار کرد: اینها شماره تلفن دکتر میناچی است، هر موقع بخواهید ایشان ترتیب ملاقات آنها را با تیمسار (شما) خواهد داد.(1)
ضمن تعجب از پیشنهاد ژنرال هایزر در جواب گفتم: به نظر من این قبیل مذاکرات موردی نداشته و بینتیجه میباشد. ارتش وظایف و ماموریتش روشن است. اظهار داشت: «این ملاقات به نظر من مفید خواهد بود از این نظر که ببینید آنها چه میگویند...» من که از اظهارات ژنرال هایزر متحیر شده بودم جواب دادم به نظر من راه حل همانست که قبلا گفتهام. اظهار نمود: «من منتظر جواب واشنگتن هستم.»
دیدار شهید بهشتی با هایزر که شایعه بود!
در آستانه انقلاب و به دنبال سفر ژنرال هایزر به ایران که بسیاری مذاکرات وی در جریان آن را عامل اصلی اعلام بیطرفی ارتش میدانستند، بحثهایی درباره دیدار بعضی سران پهلوی با برخی رهبران انقلاب و حتی بعضی خارجیها از جمله شایعه دیدار ژنرال هایزر با شهید بهشتی مطرح شد. آیتالله بهشتی هیچگاه به این شایعه پاسخی نداد اما اکبرهاشمی رفسنجانی، عضو شورای انقلاب در گفتوگویی با روزنامه همشهری این شایعه را تکذیب کرد. وی در پاسخ به سوالی درباره دیدار هایزر با شهید بهشتی گفت: «دیدار شهید بهشتی با هایزر که شایعه بود. هیچوقت از شهید بهشتی نشنیدم که ایشان بگویند مذاکره کردهاند ولی در مجموع این کارها در آن زمان تابو نبود؛ ملاقات و مذاکرات انجام میشد. مثلا ۳-۲ ماه قبل از پیروزی انقلاب که از زندان آزاد شدم و آن موقع امام در پاریس بودند، آقای مطهری از من برای جلسهای در منزل خودشان دعوت کردند که وقتی رفتم، دیدم آقایان منتظری، شهید بهشتی و دوستانی که انقلاب و مبارزه را اداره میکردند، جمع هستند. آقای مقدم - رییس ساواک - هم آمد. قرار بود آقای منتظری به پاریس بروند و با امام ملاقات کنند. مقدم آمده بود که مسائل را توضیح بدهد.»ایجاد شکاف در ارتش به واسطه پیامهای امام
هر چند درجهداران و افسران رده بالای ارتش شاهنشاهی به محمدرضا پهلوی نزدیک بودند و از حامیان سرسخت این رژیم به حساب میآمدند اما بسیاری از ارتشیان از مقلدین امام بودند و ارادت خاصی به حضرت امام و رهنمودهایش داشتند. در واقع در ارتش شاهنشاهی بسیاری بودند که به واسطه تقلید از امام نمیتوانستند بر خلاف نظر و رای ایشان کاری انجام دهند و این مسئله در ماههای منتهی به انقلاب خود را به خوبی نشان میدهد.در همین ارتباط ارتشبد قره باغی رئیس ستاد مشترک ارتش رژیم پهلوی میگوید: اکثر سربازان و تعداد قابل توجهی از افسران و درجهداران سخت معتقد به مذهب و مقلد مجتهدین و علمای دینی میباشند. او همچنین اضافه میکند که تعدادی از پرسنل شهربانی کتبا گزارش کردهاند که از مقلدین آیتا.. خمینی بوده و نمیتوانند بر خلاف دستورات ایشان عمل نمایند».
در واقع ارتش شاهنشاهی از اواسط سال 1357 از اطاعت از رژیم پهلوی سر باز میزد. امام در شهریور سال 1357 پیامی را خطاب به ارتشیان فرستادند که توجه به آن بسیار جای تامل دارد: من از ارتش محترم ایران بسیار تشکر میکنم که در طول راهپیماییهای ملت علیه رژیم طاغوت آتش نگشودند و دست به جنایت نزدند.(2)
ایشان همچنین با اتخاذ مواضعی بسیار هوشمندانه فرمودند که در این مقطع حساس که کشور بر لبه پرتگاه و به تعبیر ایشان بر سر دو راهی استقلال یا سقوط قرار گرفته است دست خود را به سوی تمامی نیروهای ارتشی اعم از نیروهای زمینی، دریایی و هوایی دراز میکنم و برای حفظ استقلال، عزت و عظمت ملت ایران و نجات ایشان از 50 سال حکومت ظالمانه پهلوی استمداد میطلبم.
بدینترتیب برنامه و طرح ژنرال هایزر برای به شکست کشاندن نهضت انقلابی مردم ایران به سرانجامی نرسید. در واقع وی برخلاف کودتای 28 مرداد 1332 که روزولت توانست ارتش را در کودتا علیه مصدق همراه کند، نتوانست ارتش را از همراهی با انقلاب مردم ایران منصرف کند. در نتیجه تلاشهای وی برای جهت دادن به نقش ارتش در تحولات انقلابی در ایران به شکست انجامید. مضاف بر همه اینها از نقش امام در اعتصابات علیه رژیم نیز نباید غافل بود. خود ژنرال هایزر در خاطراتش میگوید اقتصاد ایران در دست امام خمینی است و این کار را برای انجام هر گونه کودتایی سخت میکند.
پی نوشت:
1- همراه با انقلاب/ ژنرال هایزر از ایران رفت، تاریخ ایرانی
2- چرا هایزر نتوانست ارتش را علیه انقلابیون بسیج کند؟، محمدرضا چیتسازیان، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران