آیا برداشت هاى فردى از قرآن صحیح است؟

براى همگان بهره مندى از معارف قرآن تا حدودى ممكن است؛ امّا براى فهم آن ـ به عنوان منبع اساسى معرفت دینى ـ نیازمندیم كه ابزارهاى خاص آن را بیابیم و حدود استفاده از هر یك از آنها و میزان تأثیر و اعتبار آنها را بدانیم. مهم ترین ابزارها براى فهم قرآن، عبارت است از:

یك. ادبیات و قواعد زبان شناختى
براى درك سخن هر گوینده و نقطه آغاز تفاهم، آگاهى از قواعد اولیه مربوط به زبان و لغت او ضرورى است. از این رو داشتن اطلاعات كافى و عمیق از ادبیات این زبان، داراى اهمیت است. در ادبیات نیز فهم معناشناسى واژه ها، آشنایى به علم صرف و علم نحو ـ كه جایگاه تركیبى كلمات را در ساختار جملات مشخص مى سازد ـ و اطلاع از علم معانى و بیان و بدیع بایسته است.

دو. آشنا بودن به مضمون و سیاق خود قرآن
قرآن، قراینى دارد كه بعضى پیوسته و برخى ناپیوسته است و براى فهم مقصود هر گوینده، مناسب ترین شیوه آن است كه سخنان گوناگون خود او را در كنار هم و مرتبط با هم بنگریم. این شیوه در ارزیابى و نتیجه گیرى پرفایده است.

سه. سنت معصوم علیه السلام
از جمله شئون پیامبر صلى الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام ، تبیین مقاصد كتاب الهى است: «وَ أَنْزَلْنا إِلَیْكَ الذِّكْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ»[1].
علامه طباطبایى مى نویسد: «آیه مباركه دلیل بر حجّت بودن سخن پیامبراكرم صلى الله علیه و آله در شرح آیات قرآن كریم است»[2].
سنّت و سخن معصوم علیه السلام در تفسیر قرآن و تعلیم شیوه تفسیر به مردم و تعلیم راهیابى به بطون قرآن، نقش اساسى دارد.

چهار. عقل و تفكر خلاق
مفسّر و بهره گیرنده از قرآن، باید عقل فعّال و تفكّر خلاّق داشته باشد تا بتواند از این ابزار، به طور صحیح و دقیق، معارف دینى را از آیات آن استفاده كند. براى مثال در معارف عقلى قرآن، درك بدیهیات و مسلمات عقلى و به كار بستن آنها لازم و بایسته است و... .

پنج. جامع نگرى
دین مجموعه عقاید و آموزه هایى را ارائه داده كه اینها، باید با هم سازگار باشد. از این رو در برداشت از قرآن، باید هر مفهوم قرآنى، در مجموعه هاى آموزه هاى دینى ـ كه از منابع اصلى به دست آمده ـ نگریسته شود. فهم عمیق معانى قرآن، نیاز به تلاش علمى بسیار دارد؛ لذا مفسرانى موفق بوده اند كه كوله بارى از سابقه علمى و تحقیقى بر دوش آنان بوده است.[3]

پی نوشت:
[1]. نحل 16، آیه 44.
[2]. المیزان، ج 12، ص 261.
[3]. براى آگاهى بیشتر در این زمینه به كتاب‏هاى علوم قرآنى مراجعه شود؛ از جمله:
الف. كمال، دزفولى، شناخت قرآن؛
ب. محمدحسین، بهشتى، روش برداشت از قرآن؛
پ. محمدباقر، سعیدى روشن، علوم قرآنى.

---

منبع : پرسمان دانشجویی